Wyrok z dnia 21 września 1995 r.
II URN 28/95

Wyznaczenie kontrolnego badania lekarskiego osoby, której inwalidztwo
trwa nieprzerwanie 10 lat jest dopuszczalne wówczas, jeżeli w uprzednim pos-
tępowaniu przed organem rentowym zostaną udowodnione okoliczności wska-
zujące na zmianę stanu inwalidztwa ( § 29 ust. 3 rozporządzenia Ministra Pracy,
Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie komisji lekarskich do
spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu kierowania na badania przez te komisje
oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 47, poz. 214 zm. Dz. U.
z 1990 r., Nr 37, poz. 210.)

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Józef Iwulski, Jerzy
Kuźniar (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 września 1995 r., sprawy z po-
wództwa Romana K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T. o
dalsze prawo do renty inwalidzkiej, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Spra-
wiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Krakowie z dnia 8 stycznia 1992 r., [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddział w T. z dnia 31 maja 1991 r. [...] i stwierdził, że wnioskodawcy
Romanowi K. w dalszym ciągu przysługuje prawo do renty inwalidzkiej wg trzeciej grupy
inwalidów z tytułu wypadku przy pracy.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 11 marca 1972 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w C.
przyznał wnioskodawcy Romanowi K. urodzonemu dnia 1 października 1938 r. rentę
inwalidzką według III grupy w związku z wypadkiem przy pracy, jakiemu uległ w dniu 2
czerwca 1971 r. podejmując jej wypłatę od dnia 2 grudnia 1971 r., tj. od wyczerpania
zasiłku chorobowego. Powyższe było wynikiem orzeczenia Wojewódzkiej Komisji
Lekarskiej d/s Inwalidztwa i Zatrudnienia [...] w K. z dnia 17 stycznia 1972 r.
stwierdzającego inwalidztwo w tej grupie istniejące od daty wypadku.
W trakcie badań kontrolnych przeprowadzanych w latach 1973, 1975, 1976,
1978, 1979, 1981, 1982, 1984, 1986 i 1988 komisje lekarskie orzekały istnienie inwa-
lidztwa trzeciej grupy w związku z tym wypadkiem przy pracy, zaś organ rentowy w
oparciu o powyższe w dalszym ciągu wypłacał świadczenie rentowe.
W orzeczeniach z dnia 4 marca 1991 r. i 22 kwietnia 1991 r. odpowiednio Obwo-
dowa i Wojewódzka Komisje Lekarskie d/s Inwalidztwa i Zatrudnienia w T. nie zaliczyły
wnioskodawcy do żadnej z grup inwalidzkich stwierdzając, że rozpoznawany stan po
złamaniu kompresyjnym kręgu Th-12 nie upośledza sprawności ruchowej, zaś organ
rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w T. - decyzją z dnia 31 maja 1991
r. wstrzymał wypłatę renty inwalidzkiej.
Rozpoznając odwołanie wnioskodawcy, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Krakowie przeprowadził postępowanie dowodowe z opinii
biegłych chirurga i internisty, którzy rozpoznali stan po złamaniu kręgu Th 12, obecnie
nie dający podstaw do zaliczenia badanego do trzeciej grupy inwalidzkiej i wyrokiem z
dnia 8 stycznia 1992 r. [...] oddalił odwołanie, zaś w uzasadnieniu sporządzonym na
żądanie Sądu Najwyższego - art. 419 § 3 k.p.c. - ustalił na podstawie opinii biegłych, że
wnioskodawca nie jest inwalidą w związku z wypadkiem przy pracy.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości i
zarzucając rażące naruszenie prawa, a to art. 18 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.
U. z 1983 r., Nr 30, poz. 144 ze zm.) oraz § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra
Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie komisji lekarskich do
spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu kierowania na badania przez te komisje oraz
szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 47, poz. 214 ze zm.), a nadto
naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o jego uchylenie oraz uchylenie
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. i orzeczenie, że wnioskodawcy
w dalszym ciągu przysługuje prawo do renty inwalidzkiej z tytułu wypadku przy pracy
według III grupy inwalidów.
W uzasadnieniu rewidujący podniósł, że Sąd Wojewódzki pominął przepis § 29
ust. 1 pkt 2 cytowanego rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych nie
zezwalający na wyznaczanie kontrolnych badań lekarskich osób, których inwalidztwo
trwa nieprzerwanie 10 lat licząc od daty jego powstania.
Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona wobec trafności zarzutów w niej pod-
niesionych.
Jest poza sporem, że wnioskodawca na skutek wypadku przy pracy, jakiemu
uległ w dniu 2 czerwca 1971 r., został zaliczony do III grupy inwalidów orzeczeniem
Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia [...] w K. z dnia 17
stycznia 1972 r. W cytowanym orzeczeniu wskazano, że inwalidztwo istnieje od dnia
wypadku, tj. od 2 czerwca 1971 r. zaś kolejne badania kontrolne wyznaczane do 1991
roku potwierdzały istniejące inwalidztwo i jego związek z wypadkiem przy pracy.
Te okoliczności pozwalają na stwierdzenie, że kolejne skierowanie wniosko-
dawcy na badanie kontrolne w roku 1991, jak też badanie jego stanu zdrowia przed
sądem rozpoznającym odwołanie, naruszało przepis § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia
Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu
komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia...
Przepis ten formułuje zakaz wyznaczania kontrolnych badań lekarskich osób,
których inwalidztwo trwa nieprzerwanie 10 lat licząc od dnia powstania inwalidztwa. W
sytuacji więc, gdy wbrew temu zakazowi, poddano świadczeniobiorcę badaniu
kontrolnemu, jego wynik nie może odnieść skutku w postaci wstrzymania prawa do
renty inwalidzkiej.
W tym zakresie należy powołać stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wy-
roku z dnia 7 kwietnia 1994 r., II URN 8/94 (OSNIAPiUS 1994 z. 1 poz. 13),iż "wyniki
badań kontrolnych komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia przeprowa-
dzonych po upływie 10 lat, przez które trwało nieprzerwanie inwalidztwo, nie mogą
stanowić podstawy do pozbawienia rencisty prawa do renty". W uzasadnieniu Sąd
Najwyższy wskazał, że wymienione rozporządzenie Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjal-
nych zostało wydane na podstawie delegacji z art. 25 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze
zm.), który to przepis upoważnił Ministra do określenia szczegółowych zasad ustalania
inwalidztwa, w tym i trybu kierowania na badania przez komisje. Wobec więc zakazu
przeprowadzania tych badań, niedopuszczalne jest kwestionowanie przez organ
rentowy dalszego występowania inwalidztwa w ustalonej grupie.
Również w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 listopada 1987 r., II URN 259/87
(OSNCP 1989 z. 9 poz. 143) wydanego na tle powołanego przepisu przed jego zmianą
dokonaną przepisem § 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
25 maja 1990 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie składu komisji lekarskich do
spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na badanie
przez te komisje oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa (Dz. U. Nr 37, poz.
210), Sąd Najwyższy stwierdził, że intencją § 29 ust. 1 jest ochrona inwalidów znaj-
dujących się najczęściej w wieku podeszłym, którzy nie byli zdolni całkowicie lub częś-
ciowo do wykonywania zatrudnienia przez 15 lat (domniemanie istnienia inwalidztwa w
dalszym ciągu).
Tak więc w rozpoznawanej sprawie brak było podstaw do kierowania wnios-
kodawcy na badania kontrolne, ich wyniki nie mają znaczenia prawnego i jako takie nie
mogły powodować wydania przez organ rentowy decyzji wstrzymującej świadczenie.
Należy zauważyć, że przepis § 29 ust. 3 cyt. rozporządzenia dopuszcza moż-
liwość przeprowadzania z urzędu badania kontrolnego inwalidy, jeżeli zostaną udo-
wodnione okoliczności wskazujące na zmianę stanu inwalidztwa. Przed wyznaczeniem
takiego badania kontrolnego, obowiązkiem organu rentowego jest przeprowadzanie
postępowania dowodowego dla zbadania okoliczności, które mogłyby wskazywać na
istotną zmianę (poprawę) stanu zdrowia świadczeniobiorcy. Jest to jednak odmienna
sytuacja prawna, której zastosowanie wymaga zachowania wyżej wskazanego trybu i
nie może ona przekreślać zasad wynikających z przepisu § 29 ust. 1 pkt 2
rozporządzenia.
W tym stanie rzeczy skoro wyrok Sądu Wojewódzkiego rażąco narusza powo-
łane przepisy, należało w uwzględnieniu rewizji nadzwyczajnej uchylić go, jak też
poprzedzającą decyzję organu rentowego stwierdzając, iż wnioskodawcy w dalszym
ciągu przysługuje prawo do renty inwalidzkiej z tytułu wypadku przy pracy, stosownie do
art. 422 § 1 k.p.c.
Pozbawianie osoby zainteresowanej prawa do renty inwalidzkiej [...], narusza
konstytucyjną zasadę państwa prawnego, podważając zaufanie obywateli do organów
wymiaru sprawiedliwości, to zaś narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej i pozwala na
uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej mimo upływu terminu - art. 421 § 2 k.p.c.

========================================