Wyrok z dnia 5 września 1996 r.
II URN 22/96

Wypłata części uzupełniającej renty inwalidzkiej rolniczej podlega za-
wieszeniu w całości, jeżeli małżonek rolnika wspólnie z nim prowadzący dzia-
łalność rolniczą, ma ustalone prawo do emerytury lub renty inwalidzkiej na
podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (art.
28 ust. 6 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r o ubezpieczeniu społecznym
rolników, Dz. U. z 1993 r., Nr 71, poz. 342 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Janusz Łętowski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 września 1996 r. sprawy z wniosku
Wiesławy G. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w L. o wysokość renty rolniczej, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwsze-
go Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 8
lutego 1996 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 19 grudnia 1995 r. [...] i
sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 24 lutego 1995 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-
Oddział Regionalny w Lublinie, przyznała wnioskodawczyni Wiesławie G., urodzonej 14
stycznia 1948 r., rentę inwalidzką rolniczą od dnia 1 października 1994 r. w oparciu o
orzeczenie Obwodowej Komisji Lekarskiej d/s Inwalidztwa i Zatrudnienia w L. z dnia 14
lutego 1995 r. ustalające, iż wnioskodawczyni jest długotrwale niezdolna do pracy w
gospodarstwie rolnym wobec rozpoznanej nadczynności tarczycy z wolem guzowatym,
zmian pęcherzowych skóry oraz anemi .
Po stwierdzeniu, że zainteresowana nie zaprzestała prowadzenia działalności
rolniczej, organ rentowy zawiesił w całości część uzupełniającą świadczenia wyliczoną
na kwotę 193,99 zł, powołując się na art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o
ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 71, poz. 342 ze
zm.). Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 19 grudnia 1995 r. [...] oddalił odwołanie wnioskodawczyni. Wobec podniesionego
w nim zarzutu, że jej mąż Henryk G. ma ustalone prawo do renty inwalidzkiej
pracowniczej stwierdził, iż "sam fakt pobierania przez małżonka renty inwalidzkiej nie
powoduje uznania, że "wnioskodawczyni zaprzestała prowadzenia działalności rolni-
czej". Stanowisko to zostało zaaprobowane przez Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem
z dnia 8 lutego 1996 r., który oddalił rewizję zainteresowanej.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Pierwszy Prezes Sądu Naj-
wyższego i zarzucając rażące naruszenie art. 28 ust. 6 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r.
o ubezpieczeniu społecznym rolników, wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy
Sądowi Wojewódzkiemu w Lublinie do ponownego rozpoznania. Niezaprzestanie
działalności rolniczej powoduje zawieszenie części uzupełniającej świadczenia w
całości, chyba że zachodzą okoliczności wymienione w art. 28 ust. 5-7 ustawy, wów-
czas bowiem dokonuje się zawieszenia tej części w połowie albo w jednej czwartej. Mąż
wnioskodawczyni jest współwłaścicielem gospodarstwa rolnego i prowadzi działalność
rolniczą wspólnie z nią. Uzasadnia to zawieszenie części uzupełniającej świadczenia w
połowie (art. 28 ust. 6 pkt. 1). Okoliczność ta jednak nie była przedmiotem badania
przez Sądy, stąd zachodzi konieczność ustalenia, czy spełnione są pozostałe warunki
wymienione w tym przepisie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sprawa nie została przez Sądy dostatecznie wyjaśniona do rozstrzygnięcia, stąd
wydane w niej wyroki są przedwczesne. Ustawa dnia 20 grudnia 1990 r. o ubez-
pieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1993 r., Nr 71, poz. 342 ze zm.)
w art. 24 stanowi, iż emerytura i renta inwalidzka rolnicza składają się z części
składkowej, ustalonej w wysokości po 1% emerytury podstawowej za każdy rok pod-
legania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu (art. 25 ustawy), oraz części uzupełniają-
cej, która wynosi 95% emerytury podstawowej, jeżeli liczba lat przyjęta do ustalenia
części składkowej, jest mniejsza od 20, "przy każdym pełnym roku od 20 lat część
uzupełniającą zmniejsza się o 0,5% emerytury podstawowej" (art. 26 ust. 1 ustawy).
Wypłata ustalonego w ten sposób świadczenia ulega częściowemu zawieszeniu na
zasadach określonych w art. 28 ust. 2 - 8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działal-
ność rolniczą. Zawieszenie wypłaty przy świadczeniach przyznanych na podstawie tej
ustawy, dotyczy części uzupełniającej i obejmuje albo całość albo określony ułamek tej
części świadczenia.
Organ rentowy i Sądy obu instancji przyjęły, iż skoro w rozpoznawanej sprawie
wnioskodawczyni jako rencistka nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej,
wypłata ulega zawieszeniu w całości stosownie do art. 28 ust. 3, nie badając czy
zachodzą przesłanki wymienione w art. 28 ust. 5-7 i 9 ustawy. Według ust. 6 wypłata
świadczenia ulega zawieszeniu w połowie, jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą
z małżonkiem, o ile ten nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie spełnia
warunków do uzyskania emerytury rolniczej albo renty inwalidzkiej rolniczej. Z
odwołania wnioskodawczyni skierowanego do Sądu pierwszej instancji oraz rewizji do
Sądu Apelacyjnego wynika, że prowadzi ona działalność rolniczą wraz z mężem, to zaś
uzasadniałoby zawieszenie wypłaty części uzupełniającej renty inwalidzkiej rolniczej w
połowie, o ile spełnione byłyby dalsze przesłanki zawarte w art. 28 ust. 6 pkt. 1 ustawy.
Te same informacje zawarte były we wniosku o przyznanie świadczenia złożonym w
Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, nie były one jednak w toku
postępowania zbadane. Wydanie wyroku w postępowaniu sądowym, może nastąpić po
uznaniu przez sąd po zamknięciu rozprawy, że sprawa jest dostatecznie wyjaśniona do
stanowczego rozstrzygnięcia (art. 316 § 1 KPC). Pominięcie okoliczności istotnych dla
prawidłowej oceny sprawy i wyrokowanie w sprawie niewyjaśnionej do rozstrzygnięcia
czyni wydane wyroki przedwczesnymi i uzasadnia ich uchylenie i przekazanie sprawy
sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Rzeczą Sądu Wojewódzkiego
będzie - wobec prowadzenia przez wnioskodawczynię działalności rolniczej wspólnie z
mężem - zbadanie, czy ma on ustalone prawo do emerytury lub renty na podstawie
przepisów regulujących te świadczenia dla pracowników i członków ich rodzin i nie speł-
nia warunków do uzyskania emerytury albo renty inwalidzkiej na podstawie ustawy z 20
grudnia 1990 r. Dopiero po przesądzeniu, że małżonek rolnika wspólnie z nim
prowadzący działalność rolniczą, ma ustalone prawo do emerytury lub renty na
podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników, będzie można ocenić
czy wypłata części uzupełniającej renty inwalidzkiej rolniczej ulega zawieszeniu w
całości czy też w połowie, po przeanalizowaniu nadto pozostałych przesłanek zawartych
w art. 28 ust. 6 pkt. ustawy.
Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 422 § 2 KPC, orzeczono jak w
sentencji.

========================================