Wyrok SN - II URN 22/94
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II URN 22/94
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1994/6/101
Data wydania:1994-07-08

Wyrok z dnia 8 lipca 1994 r.
II URN 22/94


Niedopuszczalne jest ustalenie zasad obliczania podstaw wymiaru zasiłku
chorobowego w czasie jego pobierania przez zmianę regulaminu premiowania
decyzją kierownika zakładu pracy, niezgodną z treścią art. 12 ustawy z dnia 17
grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143 ze
zm.) oraz § 5 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w
sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania
wydatków na te zasiłki (Dz. U. Nr 33, poz. 157 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Stefania
Szymańska, Maria Tyszel,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta po rozpoznaniu w
dniu 8 lipca 1994 r. sprawy z wniosku Mieczysława P. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. o wysokość zasiłku chorobowego
na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 czerwca 1993 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 26 stycznia 1993 r., [...] i
sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Mieczysław P. urodzony 10 września 1951 r. zatrudniony od 1 sierpnia 1978 r. w
Zarządzie Dróg i Mostów w Z. na stanowisku kierownika magazynu, pobierał od 27
marca 1991 r. do 22 września 1991 r. zasiłek chorobowy. Decyzją z 13 grudnia 1991 r.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przyznał wnioskodawcy od 23 września
1991 r., od wyczerpania zasiłku chorobowego, do 30 marca 1992 r. świadczenie
rehabilitacyjne. Wypłatę tego świadczenia przedłużono do 18 czerwca 1992 r.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego od 27 marca do 31 sierpnia 1991 r.
obliczono według przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres 3 miesięcy
kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku z
uwzględnieniem premii regulaminowej, którą Mieczysław P. otrzymał przed
zachorowaniem. Tak ustalona podstawa wymiaru zasiłku chorobowego odpowiadała
zasadom przewidzianym w art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz w § 7 i
8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w sprawie zasad obliczania
zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania wydatków na te zasiłki (Dz. U.
Nr 33, poz. 157 ze zm.).
Decyzją z dnia 19 grudnia 1991 r. organ rentowy obniżył wnioskodawcy od 1
września 1991 r. dotychczasową podstawę wymiaru zasiłku chorobowego. Decyzję
uzasadniono zmianą regulaminu premiowania w zakładzie pracy wnioskodawcy.
Zmiana dotyczyła uzależnienia wypłaty premii od nieopuszczenia przez pracownika
pracy z powodu choroby.
Sąd Wojewódzki w Lublinie wyrokiem z dnia 26 stycznia 1993 r., oddalił
odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji. W motywach swego orzeczenia Sąd podkreślił,
że w Miejskim Zarządzie Dróg i Mostów w Z., gdzie zatrudniony był wnioskodawca,
obowiązuje z mocą od 1 kwietnia 1990 r. regulamin płacowy z dnia 10 maja 1990 r.
Zgodnie z § 14 pkt c tego regulaminu: "pracownikom za dni nieobecności w
pracy z powodu niezdolności do pracy wskutek choroby, bądź konieczności osobistego
sprawowania opieki nie będzie naliczane 25% premii za każdy dzień tej nieobecności z
wyłączeniem niezdolności do pracy trwającej powyżej 30 dni oraz zwolnienia
szpitalnego i poszpitalnego". Dyrektor Miejskiego Zarządu Dróg i Mostów w Z.
zarządzeniem nr 11/91 z 17 stycznia 1991 r. w sprawie naliczania zasiłków
chorobowych i opiekuńczych ustalił, że "za czas nieobecności w pracy z powodu
czasowej niezdolności do pracy powstałej wskutek choroby bądź konieczności
osobistego sprawowania opieki do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i
opiekuńczego, nie wlicza się premii (§ 1). Zgodnie z § 2 postanowienia § 1 dotyczą
również wszystkich pracowników, którzy obecnie przebywają na zwolnieniach
lekarskich"
Zdaniem Sądu Wojewódzkiego wymienione przepisy płacowe obowiązujące w
zakładzie pracy wnioskodawcy decydują o zgodności stanowiska Oddziału Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z § 5 ust. 5 powołanego poprzednio rozporządzenia Rady
Ministrów, według którego jeżeli zmiana wysokości wynagrodzenia, o której mowa w
ust. 1 pkt 1 i ust. 2 nastąpiła w czasie pobierania zasiłku chorobowego, to podstawę
wymiaru zasiłku ustala się ponownie od dnia wprowadzenia tej zmiany, uwzględniając
wynagrodzenie w nowej wysokości.
Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił rewizję wnioskodawcy od tego wyroku.
W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości zarzucił wyrokowi Sądu
Apelacyjnego rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 12 ustawy z dnia 17
grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143 ze zm.) oraz
§ 5 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w sprawie zasad
obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania wydatków na te
zasiłki (Dz. U. Nr 33, poz. 157 ze zm.), art. 3 § 2 k.p.c. i wniósł o uchylenie tego wyroku
oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie.
Minister Sprawiedliwości w uzasadnieniu rewizji podał, że Sąd Apelacyjny
pominął w ustaleniach swoich przepisy ustawy z 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach
pieniężnych z ubezpieczenia społecznego... (wymienionej poprzednio), dotyczące
zasad obliczania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (art. 12 tej ustawy) oraz treść
§ 5 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów przytoczonego wyżej. W rewizji zwrócono też
uwagę, że Sądy obu instancji w rozważaniach swoich nie oceniły czy zakład pracy
wnioskodawcy mógł wewnętrznymi przepisami płacowymi najpierw częściowo (o 25%)
a następnie całkowicie, wyłączyć z podstawy wymiaru zasiłku chorobowego premię
regulaminową, która stanowiła składnik wynagrodzenia wnioskodawcy.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, podstawę wymiaru
zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone
pracownikowi za okres 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym
powstało prawo do zasiłku.
Przy ustaleniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego uwzględnia się składniki
wynagrodzenia z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy w normalnym,
obowiązującym pracownika czasie pracy, z wyjątkiem składników wynagrodzenia
określonych w rozporządzeniu wydanym z mocy art. 13 pkt 1 ustawy.
Rozporządzeniem tym jest wspomniane już rozporządzenie Rady Ministrów z
dnia 6 czerwca 1983 r. [...] Zgodnie z załącznikiem do tego rozporządzenia
zawierającym wykaz składników wynagrodzenia wyłączonych z podstawy wymiaru
zasiłku chorobowego zmienionym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 19 lipca
1985 r. (Dz. U. Nr 35, poz. 165), począwszy od 1 września 1985 r. do podstawy
wymiaru zasiłku chorobowego nie wlicza się tych składników wynagrodzenia (premie,
dodatki) o charakterze periodycznym, które w myśl przepisów obowiązujących w
zakładzie pracy o ich wypłacaniu, przysługują w całości lub części pod warunkiem
nieopuszczenia przez pracownika pracy z powodu choroby. Przepis ten dotyczy przede
wszystkim premii motywacyjnej. Premie regulaminowe zagwarantowane umową o
pracę są naogół zapłatą za osiągnięcia w pracy, a nie za samą obecność. O tym, czy
dana premia wchodzi do podstawy wymiaru zasiłku decyduje jej charakter. Przepisów
ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego oraz wydanego z jej
upoważnienia rozporządzenia Rady Ministrów określającego zasady obliczania tych
świadczeń, nie może zmienić czy ograniczyć regulamin wewnątrzzakładowy.
Założeniem powyższych przepisów jest ustalenie podstawy wymiaru zasiłków
wedle wszystkich składników wynagrodzenia, z wyjątkiem określonych w wykazie.
Wykaz stanowiący załącznik do omawianego rozporządzenia Rady Ministrów w
ust. 2 pkt 5 jako podlegające wyłączeniu z podstawy wymiaru zasiłku wymienił premie
wypłacone niezależnie od premii periodycznych.
Od 1 września 1985 r. ust. 2a objął wyłączeniem także te premie periodyczne,
których wypłata zależy od nieopuszczania pracy z powodu choroby. Dlatego
niezbędnym było dokładne ustalanie charakteru premi wypłaconej wnioskodawcy.
Zmiana regulaminu premiowania nastąpiła w czasie pobierania przez
wnioskodawcę zasiłku chorobowego. Brak akt osobowych nie pozwala na ustalenie jaka
była treść umowy o pracę w zakresie prawa do premii regulaminowej, a w konsekwencji
na ocenę, czy zmiana regulaminu premiowania nie naruszała na niekorzyść
wnioskodawcy dotychczasowych warunków umowy o pracę i nie uzasadniała dokonania
wypowiedzenia tych warunków w trybie art. 42 k.p.
Równocześnie, na co Sądy orzekające nie zwróciły uwagi, rozporządzeniem
Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 1989 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie
zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego i pokrywania wydatków na te
zasiłki (Dz. U. Nr 41, poz. 226), do § 5 w dotychczasowym brzmieniu, dodano ust. 3-6.
Zgodnie z ust. 6 § 5 rozporządzenia podstawa wymiaru zasiłku chorobowego, ustalona
ponownie, zgodnie z ust. 5, nie może być niższa od dotychczasowej, chyba, że jej
ponowne ustalenie nastąpiło z powodu zmniejszenia wymiaru czasu pracy albo
obniżenia wysokości wynagrodzenia.
Wnioskodawca pobierał bez przerwy zasiłek chorobowy od 27 marca do 22
września 1991 r. Zmiany podstawy wymiaru zasiłku chorobowego na jego niekorzyść
dokonano w czasie pobierania tego zasiłku, mimo, że zakład pracy ze względu na treść
art. 42 k.p. w zw. z art. 41 k.p. nie mógłby skutecznie dokonać wypowiedzenia
dotychczasowych warunków umowy o pracę.
Zebrany w dotychczasowym postępowaniu materiał dowodowy przemawia za tym, że
zgodnie z przytoczonym § 5 ust. 6 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie zasad
ustalania podstawy wymiaru... nie było podstaw prawnych do obniżenia podstawy
wymiaru pobieranego przez wnioskodawcę zasiłku chorobowego.
Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego, wymienionej już poprzednio, wysokość świadczenia
rehabilitacyjnego wynosi 75% wynagrodzenia, które stanowiło podstawę wymiaru
zasiłku chorobowego. Dlatego też prawidłowe obliczenie podstawy wymiaru zasiłku
chorobowego decyduje o wysokości świadczenia rehabilitacyjnego, które wnioskodawca
pobierał.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd powinien dokładnie ustalić, czy wydane
przed zakład pracy przepisy płacowe nie naruszają zasad wypłaty tego zasiłku
ustalonych ustawą z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego... oraz wydanych z jej upoważnienia przepisów
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r., wielokrotnie już wymie-
nianego.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, sąd nie jest
uprawniony do oceny treści regulaminu płacowego, czy premiowania, może natomiast i
powinien kontrolować zgodność takich regulaminów z aktami prawnymi wyższego rzędu
przede wszystkim z ustawą i wydanymi z mocy ustawy rozporządzeniami. W
dotychczasowym postępowaniu Sądy nie zajęły się w ogóle tą kwestią.
Ponadto, jak już wspomniano, nie ustalono, czy zmiana regulaminu stanowiła w
istocie zmianę dotychczasowych warunków umowy o pracę.
Oceniając zasadność roszczeń wnioskodawcy Sąd powinien ponadto ustalić, czy
dyrektor przedsiębiorstwa, w którym pracował wnioskodawca był upoważniony do
zmiany regulaminu płacowego przez zaostrzenie kryterium zasad przyjętych w § 14 pkt
c regulaminu płacowego. Regulamin ten bowiem przewidywał jedynie obniżenie premii
za każdy dzień nieobecności w pracy, wyłączając to obniżenie wobec tych
pracowników, których niezdolność do pracy trwa powyżej 30 dni oraz tych, których
niezdolność jest wynikiem "zwolnienia szpitalnego i poszpitalnego". Zgodnie z
regulaminem płacowym nie było podstaw do zmiany wysokości zasiłku pobieranego
przez wnioskodawcę.
Dyrektor swoim zarządzeniem nie tylko pozbawił całkowicie prawa do wliczenia
premii do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i opiekuńczego, bez względu na
długość i przyczynę zwolnienia, ale także zastosował postanowienie to do tych
pracowników, którzy aktualnie korzystali ze zwolnienia lekarskiego. Nie wiadomo, czy i
kto upoważnił dyrektora do wydania tego rodzaju zarządzenia. Nie wiadomo też, czy
regulamin premiowania obowiązujący w zakładzie pracy wnioskodawcy jest zgodny z
tym zarządzeniem.
Niedopuszczalne jest ustalenie zasad obliczania podstaw wymiaru zasiłku chorobowego
w trakcie jego pobierania poprzez zmianę regulaminu premiowania decyzją kierownika
zakładu pracy, niezgodną z treścią art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. 1983 r., Nr 30, poz. 143 ze zm.) oraz § 5 ust. 6
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w sprawie zasad obliczania
zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania wydatków na te zasiłki (Dz. U.
Nr 33, poz. 157 ze zm.).
Obniżenie wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego, bez wystarczającej
podstawy prawnej stanowi także naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej.
Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy uwzględnił rewizję
nadzwyczajną mimo wniesienia jej po upływie terminu o jaki mowa w art. 421 § 2 k.p.c. i
orzekł jak w sentencji.
====================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II URN 37/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/171
1996-10-30 
[IA] II URN 36/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/156
1996-10-03 
[IA] II URN 34/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/170
1996-10-24 
[IA] II URN 33/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/169
1996-10-24 
[IA] II URN 31/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/167
1996-10-24 
  • Adres publikacyjny: