Wyrok z dnia 5 września 1996 r.
II URN 20/96

Nie można postawić zarzutu rażącego naruszenia prawa wyrokowi, który
zapadł w następstwie uchwały Sądu Najwyższego podjętej w trybie art. 391 § 1
KPC, mimo tego, że później zapadła uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego odmienna w swej treści od uchwały, którą był związany sąd
apelacyjny.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Janusz Łętowski.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, po rozpoznaniu w dniu 5 września 1996 r. sprawy z wniosku Przedsię-
biorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Spółki z o.o. w Ł. przeciwko Zakła-
dowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w L. o ustalenie nieistnienia obowiązku
zwrotu zasiłków chorobowych, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej [...] od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 września 1995 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.


U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 20 grudnia 1994 r. oddalił odwołanie Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i
Mieszkaniowej Spółki z o.o. w Ł. od decyzji ZUS-Oddziału w Lublinie z dnia 18 mar-
ca1994 r. Decyzją tą organ rentowy zobowiązał Przedsiębiorstwo do zwrotu
494.392.400 zł. Kwota ta odpowiadała wysokości zasiłków chorobowych, które zda-
niem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Przedsiębiorstwo, jako uspołeczniony zakład
pracy, powinno było wypłacić pracownikom z własnych środków.
Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu wyroku podał, że w dniu 28 kwietnia 1992 r.
Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Ł. zostało przekształcone
w jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Gminy Ł.
Sąd zwrócił uwagę na brak wyraźnej regulacji prawnej pozwalającej na jednoznaczną
ocenę charakteru tej spółki jako uspołecznionego czy też nie uspołecznionego zakładu
pracy i przeprowadził analizę przepisów obowiązujących w zakresie istotnym dla
zaistniałego sporu. Jako kryterium odróżniające uspołeczniony i nie uspołeczniony zak-
ład pracy Sąd przyjął charakter danego podmiotu gospodarczego oraz typ własności
środków produkcji do niego należących. Sąd podkreślił, że gmina jest jedynym udzia-
łowcem Spółki, a biorąc pod uwagę własność komunalną środków produkcji należących
do Spółki, należy tę Spółkę uznać za uspołeczniony zakład pracy w rozumieniu § 19
ust. 1, 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w sprawie obliczania
zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania wydatków na te zasiłki.
Sąd Apelacyjny w Lublinie rozpatrując rewizję organu rentowego powziął poważ-
ne wątpliwości prawne, które przedstawił w trybie art. 391 KPC Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów podjął w dniu 7 lipca 1995 r. (Sygn.
akt II UZP 10/95) następującą uchwałę: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, w
której wszystkie udziały stanowią własność gminy, nie jest uspołecznionym zakładem
pracy w rozumieniu § 19 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca
1983 roku w sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz
pokrywania wydatków na te zasiłki (Dz.U. Nr 33, poz. 157 ze zm.).
W wykonaniu tej uchwały, która z mocy art. 391 § 2 KPC wiązała Sąd w danej
sprawie, Sąd Apelacyjny zaskarżonym wyrokiem zmienił wyrok Sądu Wojewódzkiego
oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. z dnia
18 marca 1994 r. i uchylił nałożony na wnioskodawcę obowiązek wypłaty zasiłków
chorobowych za okres od 1 sierpnia 1992 r. do 31 stycznia 1994 r. w kwocie
494.392.400 zł. (starych). Sąd Apelacyjny nie obciążył organu rentowego kosztami
procesu. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego i
przyjął, że koszty zasiłków chorobowych należnych pracownikom wnioskodawcy, który
jest nie uspołecznionym zakładem pracy, powinny być w spornym okresie pokrywane
ze środków Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z treścią § 20 ust. 1
wymienionego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów.
W rewizji nadzwyczajnej wniesionej 25 czerwca 1996 r. Minister Pracy i Polityki
Socjalnej zarzucił powyższemu wyrokowi rażące naruszenie prawa, tj. § 19 ust. 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r., art. 368 pkt 1 KPC, a nadto
naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i oddalenie rewizji Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej
Spółka z o.o. w Ł. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Lublinie z dnia 20 grudnia 1994 r.
W uzasadnieniu rewizji Minister powołał się na to, że w kwestii wykładni pojęcia
"uspołeczniony zakład pracy" dla celów obowiązku wypłaty zasiłków z ubezpieczenia
społecznego wypowiedział się ponownie Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów
podjętej w dniu 18 kwietnia 1996 r., II UZP 2/96. W uchwale tej Sąd Najwyższy przyjął,
że spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, w której wszystkie udziały stanowią
własność gminy należało traktować jako uspołeczniony zakład pracy w rozumieniu § 19
ust. 1 pkt 1 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów. W ocenie wnoszącego rewizję
wykonanie wyroku wydanego z uwzględnieniem wyrażonych we wcześniejszej uchwale
poglądów, powoduje nieuzasadnione obciążenie Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i
narusza tym samym interes Rzeczypospolitej Polskiej.

Sąd Najwyższy rozważył co następuje:

Poza sporem pozostaje, że zaskarżony rewizją nadzwyczajną wyrok Sądu
Apelacyjnego zapadł w wykonaniu uchwały Sądu Najwyższego podjętej w trybie art.
391 § 1 KPC, która z mocy jednoznacznego brzmienia art. 391 § 2 KPC wiązała ten
Sąd w rozpoznawanej sprawie. Sąd Apelacyjny nie był władny inaczej rozstrzygnąć
zagadnienia objętego odpowiedzią prawną udzieloną przez Sąd Najwyższy. Odmienna
w swej treści od podjętej przez skład trzech sędziów i wiążącej Sąd Apelacyjny,
uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego zapadła w wiele miesięcy po
wydaniu zaskarżonego wyroku. Rewizja nadzwyczajna została wniesiona z narusze-
niem w sposób ewidentny terminu określonego w art. 421 § 2 KPC. Wprawdzie wno-
szący rewizję powołuje się na naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej, ale tego
rodzaju zarzut nie może być uwzględniony.
Zaskarżonemu wyrokowi nie można skutecznie zarzucić rażącego naruszenia
prawa. Samo istnienie wątpliwości interpretacyjnych co do pojęcia uspołecznionego
zakładu pracy zawartego w treści § 19 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6
czerwca 1983 r. w sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego
oraz pokrywania wydatków na te zasiłki przesądza o tym, co wielokrotnie podkreślano w
doktrynie i orzecznictwie, iż wyrokowi opartemu na przepisie budzącym tego typu
wątpliwości nie można przypisać kwalifikowanego, rażącego naruszenia prawa. W
rozpatrywanej sprawie sytuacja była tym bardziej szczególna, że wyrok został wydany
w oparciu o uchwałę Sądu Najwyższego, która miała dla orzekającego Sądu charakter
wiążący.
Równie szeroko w doktrynie i orzecznictwie znany jest pogląd, że nie można
mówić o rażącym naruszeniu interesu Rzeczypospolitej, jeżeli nie doszło do rażącego
naruszenia prawa. Naruszenie interesu Rzeczypospolitej stanowi kwalifikowaną postać
rażącego naruszenia prawa. Takiego naruszenia zaskarżonemu orzeczeniu nie można
przypisać.
Dlatego też Sąd Najwyższy na mocy art. 421 § 2 KPC orzekł jak w sentencji.

========================================