Wyrok SN - II URN 2/95
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II URN 2/95
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1995/18/232
Służba Pracownicza 1995/12/20
Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych 2001/3/33 [notka]
Data wydania:1995-04-21

Wyrok z dnia 21 kwietnia 1995 r.
II URN 2/95

Przy ustalaniu prawa do renty inwalidzkiej, okres nieskładkowy dolicza się -
zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) w wymiarze nie przekraczającym jednej
trzeciej okresów składkowych uwzględnionych w okresie wskazanym w art. 33
ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Mańkowska, Stefania Szymańska,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 1995 r. sprawy z wniosku
Czesławy S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. o rentę
inwalidzką, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 1
grudnia 1993 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 26 lipca 1993 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.
odmówił Czesławie S., urodzonej 20 września 1954 r., przyznania renty inwalidzkiej
przyjmując, że nie wykazała wymaganych 5 lat okresów składkowych wraz z nieskład-
kowymi.
W odwołaniu, wniesionym do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach wnioskodawczyni podtrzymała żądanie przyznania renty
inwalidzkiej powołując się na swe inwalidztwo i twierdząc, że łącznie z okresami urlopów
wychowawczych posiada wymagany staż pracy.
Sąd Wojewódzki, wyrokiem z dnia 1 grudnia 1993 r. w sprawie [...] oddalił odwo-
łanie.
Wyrok ten został zaskarżony rewizją nadzwyczajną przez Ministra Sprawiedli-
wości, który zarzucając mu, że został wydany z rażącym naruszeniem prawa, w szczegól-
ności art. 32 i 33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) i art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 paź-
dziernika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) a nadto z naruszeniem
interesu Rzeczypospolitej Polskiej, wnosił o jego uchylenie oraz o uchylenie powołanej
wyżej decyzji i przyznanie wnioskodawczyni prawa do renty inwalidzkiej według III grupy
inwalidów z ogólnego stanu zdrowia od dnia 1 marca 1993 r.

Rozpoznając sprawę Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin zwanej dalej ustawą o z.e.p. (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)
renta inwalidzka przysługuje pracownikowi, który:
1) jest inwalidą,
2) ma wymagany okres zatrudnienia,
3) stał się inwalidą w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem
zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
Uzyskanie prawa do renty jest uzależnione od łącznego spełnienia tych trzech przes-
łanek z tym, że na podstawie art. 6 ust. 1 i 2 w zw. z art. 45 ustawy z dnia 17 paździer-
nika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) zwanej dalej ustawą o
rewaloryzacji, warunek posiadania wymaganego okresu zatrudnienia liczonego łącznie z
okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia uważa się za
spełniony, jeżeli pracownik udowodni wymaganą liczbę lat:
1) okresów składkowych albo
2) okresów składkowych uzupełnionych okresami nieskładkowymi, zgodnie z art. 4 ust.
2 tej ustawy, - w rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej uwzględnionych okresów
składkowych. Przepis art. 6 ust. 2 wskazuje ponadto, w jakich okresach składkowych
lub nieskładkowych powinno powstać inwalidztwo, aby uznać za spełniony warunek z
wyżej przytoczonego pkt 3 art. 32 ustawy o z.e.p.
Prawidłowo przyjął Sąd Wojewódzki, jak to wynika z uzasadnienia wyroku spo-
rządzonego dla Sądu Najwyższego, że skoro wnioskodawczyni zarówno w dacie
zgłoszenia wniosku o rentę inwalidzką, jak i w dacie powstania jej inwalidztwa (bezs-
pornym jest, że inwalidztwo wnioskodawczyni powstało w dniu 30 grudnia 1992 r. w
następstwie potrącenia przez samochód) miała powyżej 30 lat życia, to - zgodnie z art.
33 ust. 1 pkt 5 ustawy o z.e.p. - wymagany okres zatrudnienia wynosi 5 lat. Okres ten -
w myśl art. 33 ust. 2 ustawy o z.e.p. - powinien przypadać w ciągu ostatniego
dziesięciolecia przed: "(...) zgłoszeniem wniosku o rentę inwalidzką, a jeżeli
zainteresowany w chwili zgłoszenia wniosku nie pozostaje w zatrudnieniu - przed dniem
powstania inwalidztwa".
Ponieważ wnioskodawczyni, w chwili zgłoszenia wniosku o rentę nie pracowała
zarówno organ rentowy, jak Sąd Wojewódzki przyjęły, że wymagany okres 5 lat za-
trudnienia wnioskodawczyni powinien przypadać na ostatnie 10-lecie liczone wstecz od
powstania inwalidztwa tj. na przestrzeni od 30 grudnia 1982 r. do 30 grudnia 1992 r.
Organ rentowy zaliczył wnioskodawczyni na uprawnienia do renty inwalidzkiej jako
składkowe, okresy wykonywania pracy:
od 17.03.1984 do 31.05.1984

2 mies. 25 dni
od 08.05.1990 do 31.12.1990

7 " 14 "
od 07.01.1991 do 30.11.1992

1 rok 10 " 24 "
---------------------
1 rok 19 mies. 63 dni czyli
2 lata 9 miesięcy i 3 dni oraz okresy urlopu wychowawczego (przerw w pracy spowo-
dowanych opieką nad dzieckiem) jako okresy nieskładkowe:
od 30.12.1982 do 06.03.1984

1 rok, 2 mies. 7 dni
od 01.06.1984 do 31.05.1985

1 " - - czyli
----------------------
2 lata 2 miesiące i 7 dni
przyjmując, że wnioskodawczyni wykazała 4 lata 11 miesięcy i 3 dni zatrudnienia w
ostatnim 10 leciu przed powstaniem inwalidztwa z art. 32 pkt 2 ustawy o z.e.p. Stano-
wisko to Sąd Wojewódzki uznał za prawidłowe.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej zarzucono, że Sąd Wojewódzki błędnie
ustalił okres ostatniego dziesięciolecia, w którym wnioskodawczyni powinna wykazać
wymagany okres 5 lat zatrudnienia, ponieważ dziesięciolecie to należy liczyć wstecz od
ustania zatrudnienia wykonywanego ostatnio przed powstaniem inwalidztwa. Wniosko-
dawczyni stała się inwalidą od dnia 30 grudnia 1992 r. a ostatni jej okres składkowy
(pobierania zasiłku dla bezrobotnych) ustał z dniem 30 listopada 1992 r., czyli
wymagany okres 5 lat zatrudnienia (okresów składkowych i nieskładkowych) powinien
przypadać od 30 listopada 1982 r. do 30 listopada 1992 r. Wnoszący rewizję
nadzwyczajną wyraża też pogląd, że okresy nieskładkowe uwzględnia się - na pods-
tawie art. 4 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji - w wymiarze nie przekraczającym jednej
trzeciej wszystkich wykazanych okresów składkowych. Skoro zatem wnioskodawczyni
wykazała okresy składkowe w ilości 6 lat, 11 miesięcy i 10 dni (na przestrzeni lat
1973-1992), to na uprawnienia do renty inwalidzkiej należy jej uwzględnić okresy
nieskładkowe w wymiarze 2 lat, 3 miesięcy i 24 dni. Zdaniem rewidującego: "Biorąc
zatem pod uwagę dziesięciolecie od 30 listopada 1982 r. do 30 listopada 1992 r. i
zaliczając mieszczące się w tym dziesięcioleciu okresy składkowe w ilości 2 lat, 9
miesięcy i 3 dni (od 7 marca 1984 r. do 31 maja 1984 r., od 18 maja 1990 r., do 31
grudnia 1990 r. i od 7 stycznia 1991 r. do 31 listopada 1992 r.) oraz okresy nieskładko-
we w ilości 2 lat, 3 miesięcy i 5 dni (od 30 listopada 1982 r. do 6 marca 1984 r. i od 1
czerwca 1984 r. do 31 maja 1985 r.) uzyskuje się łączny staż pracy w tym dziesięcio-
leciu wynoszący ponad 5 lat."
Sąd Najwyższy, w składzie orzekającym podziela pogląd wyrażony przez Ministra
Sprawiedliwości, że okres ostatniego dziesięciolecia, o którym mowa w art. 33 ust. 2
ustawy o z.e.p. należy liczyć wstecz od ustania zatrudnienia poprzedzającego pows-
tanie inwalidztwa. Pogląd ten jest zgodny z wieloletnim, ustalonym orzecznictwem, w
tym również byłego Trybunału Ubezpieczeń Społecznych, że ostatnim zatrudnieniem w
rozumieniu art. 33 ust., 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) jest zatrudnienie, które było
faktycznie ostatnim zatrudnieniem przed datą powstania inwalidztwa a okres dziesięciu
lat liczy się wstecz od ustalenia tego zatrudnienia. Trudno natomiast zgodzić się z
dokonaną przez Ministra interpretacją art. 4 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji stanowiącego,
że przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń okresy nieskładkowe uwzględnia się w
rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej uwzględnionych okresów składkowych.
Zdaniem wnoszącego rewizję, przy ustalaniu prawa do renty inwalidzkiej okresy nies-
kładkowe uwzględnia się w wymiarze nie przekraczającym jednej trzeciej okresów
składkowych wszystkich wykazanych przez osobę ubiegającą się o to świadczenie, a
więc również przy uwzględnieniu okresów składkowych, wykraczających poza okres
ostatniego dziesięciolecia,. o którym mowa w art. 33 ust. 5 ustawy o z.e.p.
Zdaniem Sądu Najwyższego, taka interpretacja nie znajduje uzasadnienia. Przy-
toczony wyżej art. 4 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji dotyczy zarówno ustalania prawa do
świadczeń, jak i ich wysokości i nie może być rozpatrywany z pominięciem art. 6
określającego szczegółowe zasady ustalania prawa do świadczeń. Art. 6 ust. 1 pkt 2
ustawy o rewaloryzacji, wskazując zasady ustalania prawa do emerytury stanowi, że
warunek posiadania wymaganego okresu zatrudnienia liczonego łącznie z okresami
równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia uważa się za spełniony, jeżeli
pracownik udowodni określoną liczbę lat okresów składkowych uzupełnionych okresami
nieskładkowymi - w rozmiarze nie większym niż określony w art. 4 ust. 2 tejże ustawy.
Przy ustalaniu prawa do renty inwalidzkiej ust. 2 art. 6 ustawy o rewaloryzacji
przewiduje odpowiednie stosowanie tej zasady. W przekonaniu orzekającego składu
Sądu Najwyższego oznacza to, że przy ustalaniu prawa do renty inwalidzkiej warunek
posiadania wymaganego okresu zatrudnienia liczonego łącznie z okresami
równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia uważa się za spełniony
wówczas, gdy pracownik udowodni ilość wskazanych w art. 33 ustawy o z.e.p. lat
okresów składkowych, uzupełnionych okresami nieskładkowymi w wymiarze nie
większym, niż jedna trzecia okresów składkowych uwzględnionych, [...]. Uwzględnienie
natomiast okresów nieskładkowych w wymiarze ustalonym w stosunku do wszystkich
okresów składkowych, w tym również nie mających wpływu na powstanie prawa do
renty inwalidzkiej (wykraczających poza dziesięcioletni okres wskazany w art. 33 ust. 2
ustawy o z.e.p.) powoduje, że nie jest zachowany, zawarty w tym przepisie, jeden z
warunków powstania prawa do tego świadczenia, a mianowicie: wykazanie
wymaganego okresu "zatrudnienia", czyli okresów składkowych i nieskładkowych w
określonym czasie.
Zdaniem Sądu Najwyższego, ani treść art. 6 ust. 1 pkt 2 w związku z ust. 2 usta-
wy o rewaloryzacji, ani jej art. 4 ust. 2 nie wskazują na to, by przy ustalaniu prawa do
renty inwalidzkiej ustawodawca wprowadzając te przepisy miał inny zamiar. Treść art. 4
ust. 2 ustawy o rewaloryzacji wyraźnie wskazuje, że celem wprowadzenia tego przepisu
było ograniczenie możliwości uwzględniania przy ustalaniu prawa do świadczeń i ich
wysokości, okresów nieskładkowych, w porównaniu z zasadami uwzględniania okresów
równorzędnych z zatrudnieniem i zaliczalnych do okresów zatrudnienia, wynikającymi z
ustawy o z.e.p. i wykładnia art. 6 ust. 2 tej samej ustawy nie może być sprzeczna z tą
intencją ustawodawcy.
Skoro zatem wnioskodawczyni, w ostatnim dziesięcioleciu przed ustaniem
ostatniego okresu składkowego (okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych), tj. w
okresie od 30 listopada 1982 r. do 30 listopada 1992 r. wykazała 2 lata, 9 miesięcy i 3
dni okresów składkowych (jak to wskazano w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej), to
na prawo do renty inwalidzkiej można jej uwzględniać - zgodnie z omówionym wyżej art.
6 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji - okres nieskładkowy w wymiarze nie przekraczającym
jednej trzeciej tego okresu, a więc 1 rok, 1 miesiąc i 1 dzień. Łącznie, w tym
dziesięcioleciu wnioskodawczyni posiada jedynie 3 lata, 10 miesięcy i 4 dni zamiast
wymaganych art. 33 ust. 1 pkt 5 ustawy o z.e.p., 5 lat tych okresów.
Tak więc wnioskodawczni pomimo bezspornego inwalidztwa nie spełnia warun-
ków do uzyskania prawa do renty inwalidzkiej, a wyrok Sądu Wojewódzkiego, pomimo
błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do uwzględ-
nienia rewizji nadzwyczajnej i z mocy powołanych przepisów oraz art. 421 k.p.c. orzekł
jak w sentencji wyroku.

========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II URN 37/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/171
1996-10-30 
[IA] II URN 36/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/156
1996-10-03 
[IA] II URN 34/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/170
1996-10-24 
[IA] II URN 33/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/169
1996-10-24 
[IA] II URN 31/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/10/167
1996-10-24 
  • Adres publikacyjny: