Wyrok z dnia 23 czerwca 1995 r.
II URN 19/95

Organ rentowy rozpatrując wniosek o rentę rodzinną ma obowiązek us-
talenia na podstawie aktów stanu cywilnego nie tylko daty zgonu, lecz również
daty urodzenia osoby, po której ma być przyznana renta rodzinna (§ 11 ust. 1 pkt
1 w związku z § 18 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych
świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Maria Mańkowska,
Maria Tyszel (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu w dniu
23 czerwca 1995 r. sprawy z powództwa Henryka W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych w S. o rentę rodzinną, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 18 listopada 1994 r.,
[...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubez-
pieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 25 kwietnia 1994 r., [...] i sprawę przekazał
temuż Oddziałowi do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 25 kwietnia 1994 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w
S. odmówił Henrykowi W., działającemu w imieniu małoletnich dzieci, przyznania im
renty rodzinnej po matce Lucynie W., zmarłej dnia 6 października 1993 r., ustalając że
w chwili śmierci nie spełniała warunków do uzyskania renty inwalidzkiej, ponieważ nie
posiadała wymaganego okresu zatrudnienia.
Zaskarżając tę decyzję do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni, odwołujący się Henryk W. nie sprecyzował
zarzutów podając jedynie, że nie zgadza się z rozstrzygnięciem organu rentowego.
Wyrokiem z dnia 18 listopada 1994 r., po przeprowadzeniu postępowania dowo-
dowego w sprawie [...] Sąd Wojewódzki oddalił odwołanie.
W rewizji nadzwyczajnej od tego wyroku Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
wniósł o jego uchylenie i przyznanie prawa do renty rodzinnej po zmarłej Lucynie W. jej
dzieciom: Łukaszowi oraz Tomaszowi W., od 16 grudnia 1993 r. zarzucając, że wyrok
ten został wydany z rażącym naruszeniem prawa, w szczególności art. 37 ust. 2 ustawy
z dnia 14 grudnia 1982 r., o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U.
Nr 40, poz. 267 ze zm.) oraz art. 368 pkt 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozpatrując uprawnienia do renty rodzinnej po zmarłej Lucynie W., nie pozos-
tającej w chwili śmierci w zatrudnieniu, zarówno organ rentowy, jak i Sąd przyjęły, że w
chwili zgonu miała 35 lat, a przedłożone dowody zatrudnienia nie pozwalają na usta-
lenie, że posiadała okresy składkowe wraz z nieskładkowymi, w wymiarze wymaganym
dla tej grupy wiekowej, tj. 5 lat w dziesięcioleciu poprzedzającym datę zgonu.
Ustalenie zarówno organu rentowego, jak i Sądu orzekającego, że Lucyna W. w
dacie zgonu miała 35 lat życia nie znajduje uzasadnienia. Organ rentowy wbrew wy-
raźnemu uregulowaniu w § 11 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 18 ust. 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytal-
no-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) nie zażądał
odpowiedniego wyciągu z akt stanu cywilnego, stanowiącego środek dowodowy
ustalenia daty urodzenia. W znajdujących się w aktach rentowych skróconych aktach
urodzenia dzieci oraz w wyciągu z aktu zgonu Lucyny W. brak jest daty jej urodzenia, a
w organie rentowym nie sporządzono notatki lub odpisu wymaganego aktu, jeśli
wnioskodawca został wezwany do jego okazania. Tak więc w sposób prawem
przewidziany zostały udowodnione jedynie daty urodzenia dzieci ubiegających się o
rentę rodzinną oraz data zgonu, a nie data urodzenia Lucyny W. pomimo, że data ta ma
zasadnicze znaczenie w sprawie. Porównanie wydruków dotyczących zatrudnienia [...] z
treścią wniosku wskazuje, że organ rentowy jako datę urodzenia Lucyny W. (19
stycznia 1958 r.) przyjął datę urodzenia jej męża Henryka. Zarówno z wniosku, jak i z
zaświadczeń o zatrudnieniu i zarobkach [...] oraz świadectw pracy [...] wynika, że
Lucyna W. urodziła się 7 stycznia 1965 r., a więc w chwili śmierci nie miała
ukończonych 30 lat.
Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy nie może nastąpić bez prawidłowego ustalenia
daty urodzenia zmarłej Lucyny W. Jeśli bowiem zostanie udokumentowane, że w chwili
zgonu miała 28 lat, to w myśl art. 33 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)
okres zatrudnienia (okresy składkowe i nieskładkowe), wymagany do uzyskania prawa
do renty inwalidzkiej wynosi 4 lata, przy uwzględnieniu tych wszystkich okresów, a nie
tylko w okresie ostatniego 10-lecia, wskazanego w art. 33 ust. 2 tej ustawy.
Przedłożone w postępowaniu rentowym dowody zatrudnienia wskazują, że zmarła
posiadała łącznie 9 lat, 10 miesięcy, i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych.
Dokonując ustalenia, że Lucyna W. w chwili zgonu miała 35 lat Sąd orzekający w
rażący sposób naruszył art. 3 § 2 i art. 233 § 1 k.p.c. Naruszenie to stanowi podstawę
do uwzględnienia rewizji nadzwyczajnej, niezależnie od podniesionych w niej zarzutów
naruszenia prawa materialnego. Zaskarżony wyrok jednakże podlega uchyleniu, a
sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania, bowiem wobec braku właściwego
dokumentu aktu stanu cywilnego Sąd Najwyższy nie mógł orzec co do istoty sprawy.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd orzekający, po prawidłowym ustaleniu,
w sposób wyżej wskazany, daty urodzenia Lucyny W. rozważy, czy w chwili zgonu
spełniała warunki do uzyskania prawa do renty inwalidzkiej w myśl art. 32 i 33 ustawy o
z.e.p. w związku z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), zwanej dalej ustawą o rewaloryzacji. W razie
ewentualnej potrzeby ustalenia daty powstania inwalidztwa, Sąd orzekający weźmie
pod uwagę, że jednym z warunków nabycia prawa do renty inwalidzkiej jest powstanie
inwalidztwa w okresach wymienionych w art. 6 ust. 2 ustawy o rewaloryzacji, albo nie
później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów, a nie tylko w czasie trwania
zatrudnienia. Z postanowienia Sądu dopuszczającego dowód z opinii biegłego oraz z
ustaleń Sądu wynika, że rozważano jedynie, czy Lucyna W. stała się inwalidą w czasie
trwania ostatniego zatrudnienia, czyli okresu składkowego, bez uwzględnienia okresu
nieskładkowego oraz 18 miesięcy od jego ustania.
W zależności od wyniku ustalenia daty urodzenia Lucyny W. Sąd orzekający do-
kona również ponownego ustalenia okresów nieskładkowych, bowiem sposób ich
obliczenia w zaskarżonym wyroku jest błędny. Sposób ten, wskazany w art. 4 ust. 2
ustawy o rewaloryzacji, przy ustalaniu uprawnień do renty inwalidzkiej nie może być
stosowany z pominięciem treści powołanego już art. 6 ust. 2 tej ustawy.
Do uzyskania prawa do renty inwalidzkiej, na podstawie art. 33 ust. 2 ustawy o z.e.p., a
więc w sytuacji, gdy wymagane jest wykazanie 5 lat zatrudnienia w ostatnim dziesię-
cioleciu przed zgłoszeniem wniosku o tę rentę, względnie przed dniem powstania
inwalidztwa, okresy nieskładkowe mogą być uwzględnione jedynie w wymiarze 1/3
okresów składkowych przypadających w tymże dziesięcioleciu, a nie w stosunku do
wszystkich wykazanych okresów składkowych. Sposób obliczenia okresów nieskład-
kowych dokonany w zaskarżonym wyroku, tj. na przestrzeni całego życia, będzie
prawidłowy wówczas, gdy okaże się, że Lucyna W. w chwili zgonu nie miała 30 lat życia
i do ustalania jej okresów składkowych i nieskładkowych będzie miał zastosowanie art.
33 ust. 1 pkt 4 ustawy o z.e.p. - jak wyżej wskazano - w związku z art. 6 ust. 2 ustawy o
rewaloryzacji.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uznał rewizję nadzwyczajną za uza-
sadnioną pomimo, że wskazano w niej inną podstawę rewizyjną i nie podniesiono
zarzutów rażącego naruszenia prawa w zakresie uwzględnionym przez Sąd Najwyższy.
Dlatego z mocy powołanych przepisów oraz art. 421 § 2 i 420 § 2 k.p.c. orzekł jak w
sentencji wyroku.

========================================