Wyrok z dnia 17 lipca 1996 r.
II URN 13/96

Wyniki badań kontrolnych komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i
zatrudnienia przeprowadzonych po upływie dziesięciu lat, przez które trwało
nieprzerwanie inwalidztwo, nie mogą stanowić podstawy do pozbawienia rencisty
prawa do renty nawet wówczas, jeżeli w ich następstwie stwierdzono brak in-
walidztwa, chyba że zachodzą szczególne okoliczności uzasadniające przepro-
wadzenie badań z urzędu.

Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Jerzy Kuźniar,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 1996 r. sprawy z wniosku
Gerarda S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w G. o rentę inwa-
lidzką wypadkową, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia
13 września 1994 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w G. z dnia 9 czerwca 1994 r. [...] a także decyzję z dnia 11 lipca 1995 r. [...] i
przywrócił Gerardowi S. prawo do renty inwalidzkiej według trzeciej grupy inwalidów z
powodu inwalidztwa wywołanego wypadkiem przy pracy w dniu 14 grudnia 1973 r.


U z a s a d n i e n i e

Gerard S. odwołał się do Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Toruniu od decyzji organu rentowego z dnia 9 czerwca 1994 r. wstrzy-
mującej mu dalszą wypłatę renty inwalidzkiej, którą otrzymywał w wysokości określonej
dla inwalidów III grupy z powodu inwalidztwa powstałego w wyniku wypadku przy pracy,
jaki miał miejsce 14 grudnia 1973 r. Podstawą decyzji było stwierdzenie, iż inwalidztwo
wnioskodawcy ustąpiło.
W odwołaniu wnioskodawca twierdził, że nadal nie może pracować i powołał się
na to, że przez 19 lat był inwalidą, a w stanie jego zdrowia nie nastąpiły żadne istotne
zmiany.
Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych internisty i neurologa.
Biegli po przeprowadzeniu badania i zapoznaniu się z dokumentacją lekarską
stwierdzili, że w stosunku do następstw wypadku przy pracy (uraz kręgosłupa) stan
zdrowia wnioskodawcy uległ poprawie wyrażającej się ustąpieniem objawów korze-
niowych. Biegli rozpoznali współistniejące schorzenie na tle ogólnym [...], ale podkreślili,
że potwierdzenie podejrzenia tego schorzenia wymaga badań specjalistycznych, a
ponadto schorzenia ogólne nie tylko nie powodują inwalidztwa ale też nie pozostają w
jakimkolwiek związku z przebytym wypadkiem przy pracy. Wyrokiem z 13 września
1994 r. Sąd oddalił odwołanie. W uzasadnieniu sporządzonym w trybie art. 419 KPC
Sąd podał, że uznał za przekonujące stanowisko biegłych lekarzy, zgodne z
poprzednimi orzeczeniami lekarskimi w sprawie. Sąd uznał, że roszczenie
wnioskodawcy oparte tylko na fakcie długotrwałego pobierania świadczenia wypadko-
wego jest sprzeczne z "duchem systemu ubezpieczeniowego" w Polsce. Sąd zwrócił też
uwagę na stosunkowo młody wiek wnioskodawcy.
W rewizji nadzwyczajnej wniesionej od tego wyroku Rzecznik Praw Obywa-
telskich zarzucił rażące naruszenie art. 25 ust. 1, art. 32 i 78 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o z.e.p. oraz § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw
Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r. w sprawie składu komisji lekarskich do spraw
inwalidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania i kierowania na badania przez te komisje
oraz szczegółowych zasad ustalania inwalidztwa. Rzecznik podkreślił, że przepis ten
zabrania przeprowadzania badań kontrolnych u osób, których inwalidztwo trwa
nieprzerwanie 10 lat.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

W sprawie pozostaje poza sporem, że inwalidztwo wnioskodawcy wywołane
wypadkiem przy pracy, który miał miejsce 14 grudnia 1974 r., trwało nieprzerwanie do 4
maja 1993 r. W tym dniu podczas badania kontrolnego Obwodowa Komisja Lekarska
orzekła, że wnioskodawca jest nadal inwalidą III grupy z powodu następstw wypadku.
Od 6 maja 1976 r. u wnioskodawcy stwierdzono także inwalidztwo III grupy z ogólnego
stanu zdrowia. To inwalidztwo również zostało potwierdzone w orzeczeniu Komisji
Lekarskiej z dnia 4 maja 1993 r.
Zgodnie z § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Soc-
jalnych z dnia 5 sierpnia 1983 r w sprawie składu komisji lekarskich do spraw inwa-
lidztwa i zatrudnienia, trybu postępowania, trybu kierowania na badanie przez te ko-
misje oraz szczegółowych zasad ustalenia inwalidztwa (Dz. U. Nr 47, poz. 214 ze zm.)
zwanego dalej rozporządzeniem, nie przeprowadza się badań kontrolnych osób,
których inwalidztwo trwa nieprzerwanie ponad 10 lat, licząc od daty powstania inwa-
lidztwa.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1994 r., II URN 8/94
(OSNAPiUS 1994 nr 1 poz. 13), na który powołał się Rzecznik Praw Obywatelskich w
rewizji nadzwyczajnej:"wyniki badań kontrolnych komisji lekarskich do spraw inwalidz-
twa i zatrudnienia, przeprowadzonych po upływie dziesięciu lat, przez które trwało
nieprzerwanie inwalidztwo, nie mogą stanowić podstawy do pozbawienia prawa do
renty".
W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że dyrektywa ws-
kazanego przepisu ma rangę ustawową albowiem rozporządzenie, w którym została
zawarta wydane zostało z mocy delegacji ustawowej (art. 25 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o z.e.p.). Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę
podziela ten pogląd.
Sąd Wojewódzki poddając wnioskodawcę badaniu przez biegłych sądowych
celem merytorycznej kontroli stanu jego inwalidztwa, a następnie uznając w wyroku za
zgodne z prawem wstrzymanie wypłaty renty, naruszył w rażący sposób przepisy
rozporządzenia wyłączające możliwość przeprowadzenia badań lekarskich. Do wnios-
kodawcy nie mogły mieć zastosowania wyłączenia dotyczące zakazu przeprowadzenia
badań kontrolnych. Przeprowadzenie z urzędu badania kontrolnego inwalidy, którego
inwalidztwo trwa nieprzerwanie 10 lat jest dopuszczalne tylko wtedy gdy zostaną
udowodnione okoliczności wskazujące na zmianę stanu inwalidztwa (§ 29 ust. 3
rozporządzenia). Okoliczności takie nie występują w sprawie wnioskodawcy. Badanie
kontrolne, które wykazało brak inwalidztwa i stało się podstawą wstrzymania wypłaty
renty, było badaniem, wyznaczonym błędnie przez komisję, która badała Gerarda S. w
kwietniu 1994 r. W sprawie nie może być także zastosowany przepis § 29 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia, gdyż dotyczy on możliwości przeprowadzenia badania kontrolnego u
mężczyzn, którzy ukończyli 60 lat, a których inwalidztwo zostało spowodowane urazem.
Wnioskodawca nie ukończył 60 lat więc nie mógł być badany w tym trybie. Poz-
bawienie wnioskodawcy prawa do renty inwalidzkiej wypłacanej mu od 19 lat z powodu
inwalidztwa wywołanego wypadkiem przy pracy stanowi również naruszenie interesu
Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż podważa zaufanie do obowiązującego systemu
prawnego zawierającego gwarancję świadczeń z ubezpieczenia społecznego po
spełnieniu wymaganych przez ten system warunków, a takim warunkom wnioskodawca
odpowiada.
Przepisy ubezpieczeń społecznych podlegają regułom wykładni prawa. Nato-
miast przy stosowaniu prawa ubezpieczeń społecznych nie ma możliwości odwołania
się do zasad współżycia społecznego ani uznania za niedopuszczalne zastosowania
obowiązującego prawa, ponieważ jest ono sprzeczne ze społeczno gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa (art. 8 KP, art. 5 KC). Dlatego też powołanie się przez Sąd
Wojewódzki na to, że dalsze pobieranie świadczenia przez wnioskodawcę byłoby
sprzeczne "z duchem systemu ubezpieczeniowego" nie znajduje żadnego oparcia w
tym właśnie systemie.
Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy na mocy art. 422 § 2 KPC
orzekł jak w sentencji.

========================================