Wyrok z dnia 8 lipca 1994 r.
II UR 6/94

Podstawa wymiaru renty inwalidzkiej ustalona przez czechosłowackš
instytucję ubezpieczeniowš zgodnie z przepisami obowišzujšcymi w Republice
Czechosłowackiej, może być ponownie ustalona na podstawie przepisów
obowišzujšcych w Polsce, jeżeli osoba zainteresowana była zatrudniona w
Polsce w okresie, z którego zarobki przyjmuje się do ustalenia tej podstawy (§
10 ust. 3 Porozumienia z dnia 21 pa dziernika 1970 r. w sprawie stosowania
umowy pomiędzy Rzeczpospolitš Polskš i Republikš Czechosłowackš o
ubezpieczeniu społecznym, podpisanej w Warszawie w dniu 1948 r. - Dz. Urz.
Komitetu Pracy i Płac z 1971 r., Nr 1, poz. 1).

Przewodniczšcy SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Stefania Szymańska,
(sprawozdawca), Maria Tyszel

Sšd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu
w dniu 8 lipca 1994 r. sprawy z wniosku Wiesława K. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w N.S. o wysoko ć renty inwalidzkiej
na skutek rewizji wnioskodawcy od wyroku Sšdu Wojewódzkiego-Sšdu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 13 maja 1992 r. [...],

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecz-

nych-Oddział w N. S. z dnia 5 grudnia 1991 r. [...] i sprawę przekazał temuż
Oddziałowi do ponownego rozpatrzenia.

U z a s a d n i e n i e

W załatwieniu wniosku Wiesława K. z dnia 20 czerwca 1985 r. Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Biuro Rent Zagranicznych w Warszawie decyzjš
zaliczkowš z dnia 3 lipca 1986 r. przyznało od dnia 18 lipca 1985 r. rentę
inwalidzkš
do czasu ustalenia prawa do renty przez instytucję czechosłowackš (k. 34 akt
rentowych). Po otrzymaniu decyzji Urzędu Zaopatrzenia Emerytalnego w Pradze z
dnia 30 pa dziernika 1986 r., Biuro Rent Zagranicznych decyzjš z kwietnia 1987
r.
przyznało wiadczenie czę ciowe. Przyjęto wówczas za podstawę wymiaru tego
wiadczenia kwotę wynikajšcš z pomnożenia 2.885,63 kcs [...] przez kurs korony w
złotych z kwietnia 1987 r. (k.46-48 akt rentowych), co dało kwotę 24.240 zł.
Taki
sposób obliczenia podstawy wymiaru wiadczenia Biuro Rent Zagranicznych
przyjmowało za korzystny dla wiadczeniobiorców (pismo Biura z dnia 10 lipca
1991
r. - dołšczone do akt sšdowych). Przyjęta w decyzji z kwietnia 1987 r. podstawa
wymiaru, obliczona w sposób jaki podano wyżej, została przy rewaloryzacji
przyrównana do przeciętnych zarobków w gospodarce uspołecznionej z kwietnia
1987 r., tj. z miesišca, w którym została wydana decyzja o przyznaniu
wiadczenia
czę ciowego.
Wobec wej cia w życie ustawy z dnia 17 pa dziernika 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. Nr 40, poz. 450 ze zm.) organ rentowy w decyzji z dnia 5 grudnia
1991
r. dokonał ponownego obliczenia wysoko ci renty inwalidzkiej (III grupy)
wnioskodawcy w ten sposób, iż podstawę wymiaru w kwocie 24.240 zł porównano
do redniego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej z jednego
miesišca, tj. kwietnia 1987 r. (miesišc, w którym wydano decyzję w 1987 r.).
Ustalony w ten sposób wska nik wysoko ci podstawy wymiaru wyniósł 73,72%.
W odwołaniu wnioskodawca kwestionował taki sposób obliczenia wska nika
wysoko ci podstawy i twierdził, że spowodowało to obniżenie jego wiadczenia.
Sšd Wojewódzki-Sšd Pracy Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z 13 maja 1992 r. - [...] oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.
Wštpliwo ć powzišł natomiast Sšd Apelacyjny w Krakowie, który przedstawił
Sšdowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne o następujšcej tre ci:
"czy spełnia wymogi § 3 i 4 rozporzšdzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada
1990
r. w sprawie przygotowania do rewaloryzacji emerytur i rent (Dz. U. Nr 83, poz.
484) i
art. 27 ustawy z dnia 17 pa dziernika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr
104,
poz. 450 ze zm.) ustalenie wska nika wysoko ci wynagrodzenia jako stosunku
podstawy wymiaru renty przyjętej w decyzji, do przeciętnego wynagrodzenia z
jednego miesišca w gospodarce uspołecznionej, z daty wydania tej decyzji, mimo
że
podstawa wymiaru renty nie była obliczona w oparciu o faktycznie osišgane przez
pracownika (w przeliczeniu na złote) zarobki za granicš?"

Sšd Najwyższy, po przejęciu sprawy do rozpoznania, zważył co następuje:

W wyja nieniu z dnia 7 czerwca 1994 r. złożonym na pi mie na polecenie
Sšdu Najwyższego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Biuro Prawne w Warszawie
podał co następuje:
"Ostatnie - przed powstaniem prawa do renty inwalidzkiej - zatrudnienie
wnioskodawcy miało miejsce na terenie ówczesnej CSRS. Z tego względu podstawa
wymiaru renty inwalidzkiej została ustalona - zgodnie z § 10 ust. 2 porozumienia
w
sprawie stosowania umowy pomiędzy Rzeczpospolitš Polskš i Republikš
Czechosłowackš o ubezpieczeniu społecznym, podpisanej w Warszawie w dniu 5
kwietnia 1948 r. (Dz. Urz. K.P.i P. z 1971 r. Nr 1, poz. 1) - przez
czechosłowackš
instytucję ubezpieczeniowš zgodnie z przepisami obowišzujšcymi w CSRS. Stanowi
ona redniš wysoko ć zarobków uzyskanych przez Wiesława K. w latach 1979-1983
i wynosi 2.295,21 koron czeskich (kcs). Jest to tzw. wysoko ć zarobków
redukowana, ustalona dla potrzeb instytucji czechosłowackiej; natomiast przy
ustalaniu wysoko ci polskiej renty inwalidzkiej Zakład Ubezpieczeń Społecznych
przyjšł powyższe zarobki w wysoko ci nieredukowanej, tj. w kwocie 2.885,63 kcs.
Prawo do renty inwalidzkiej wnioskodawca uzyskał w roku 1985, jednakże
ostateczne ustalenie wysoko ci polskiej renty inwalidzkiej (czę ciowej)
nastšpiło
dopiero po uzyskaniu decyzji w tej sprawie z instytucji czechosłowackiej, tj. w
kwietniu 1987 r. Majšc na względzie dobrze rozumiany interes rencisty - Zakład
Ubezpieczeń Społecznych, w porozumieniu i za zgodš Ministerstwa Finansów, przy
przeliczaniu dewiz na złote zastosował kurs z daty realizacji należno ci
zagranicz-

nych, tj. z kwietnia 1987 r. Taki sposób załatwienia sprawy był wówczas
korzystny
dla zainteresowanego.
Wobec wej cia w życie przepisów ustawy z dnia 17 pa dziernika 1991 r. o
rewaloryzacji emerytur i rent [...] (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) organ
rentowy
został zobligowany do ustalenia tzw. "wska nika wysoko ci podstawy wymiaru"
wiadczeń emerytalno-rentowych, stanowišcego procentowy stosunek zarobków
przyjętych do ustalenia podstawy wymiaru i redniej przeciętnego wynagrodzenia w
gospodarce uspołecznionej z tego okresu. Ze względu na stan faktyczny niniejszej
sprawy, nie mieszczšcy się w dyspozycji §§ 3 i 4 rozporzšdzenia Rady Ministrów z
dnia 22 listopada 1990 r. w sprawie przygotowania do rewaloryzacji emerytur i
rent
(Dz. U. Nr 83, poz. 484) przy ustalaniu wska nika wysoko ci podstawy wymiaru
renty inwalidzkiej Wiesława K. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zastosował -
poprzez analogię - przepis § 6 pkt 6 rozporzšdzenia.
Zaznaczyć jednakże należy, że rencista może - na podstawie § 10 ust. 3
cytowanego wyżej porozumienia - zgłosić wniosek o ustalenie podstawy wymiaru w
my l przepisów obowišzujšcych w Polsce, gdy w okresie czasu, z którego zarobki
przyjmuje się dla ustalenia podstawy wymiaru, był zatrudniony na terenie Polski.
Jako taki wniosek można byłoby potraktować odwołanie od decyzji rewaloryzujšcej
dotychczas pobieranš rentę inwalidzkš".
Sšd Najwyższy uznaje powyższe wyja nienie za miarodajne. Powoduje to
konieczno ć uchylenia zaskarżonego wyroku Sšdu Wojewódzkiego oraz decyzji
ZUS Oddział w N. S. z dnia 5 grudnia 1991 r. i przekazanie sprawy temuż Oddział-

owi do ponownego rozpatrzenia. Jak bowiem trafnie wskazano w tym wyja nieniu, z
powołaniem się na § 10 ust. 3 Porozumienia z dnia 21 pa dziernika 1970 r. w
sprawie stosowania umowy pomiędzy Rzeczpospolitš Polskš i Republikš
Czechosłowackš o ubezpieczeniu społecznym, podpisanej w Warszawie dnia 5
kwietnia 1948 r., wnioskodawca może domagać się ustalenia podstawy wymiaru
renty inwalidzkiej w my l przepisów obowišzujšcych w Polsce, przy czym jako
wniosek o takie ustalenie można potraktować jego odwołanie od decyzji rewalory-

zujšcej dotychczas pobieranš rentę inwalidzkš. Tre ć tego odwołania bowiem
wskazywała, że wnioskodawca nie zgadza się ze sposobem obliczenia jego renty
przyjętym w tej decyzji. W tej sytuacji rzeczš organu rentowego było
wyja nienie, czy
ustalenie podstawy wymiaru w my l przepisów obowišzujšcych w Polsce (na co
zezwala § 10 ust. 3 w/cyt. Porozumienia) byłoby dla wnioskodawcy korzystniejsze.
Ponieważ Sšd Wojewódzki także nie wyja nił sprawy w tym aspekcie zaskarżony
wyrok nie może się utrzymać.
Z tych względów Sšd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na mocy art.
388 § 1 k.p.c.
==========================================