31.

Wyrok z dnia 15 marca 1994 r.
II UR 2/94


Wyznaczenie likwidatora przedsiębiorstwa państwowego, na mocy § 45 pkt 2
i § 48 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wyko-
nania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 170 ze zm.) nie
oznacza automatycznego nawiązania z nim stosunku pracy (art. 2 i 68 § 1 k.p.).
Ocena charakteru prawnego wykonywanej przez likwidatora pracy zależy od okolic-
zności sprawy.


Przewodniczący SSN: Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Krzysztof Kolasiński,


Sąd Najwyższy przy udziale prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu w
dniu 15 marca 1994 r., sprawy z wniosku Barbary W. przeciwko Zakładowi Ubez-
pieczeń Społecznych Oddział w A. o zasiłek macierzyński, na skutek rewizji Zakład
Ubezpieczeń Społecznych Oddział w A., od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 17 grudnia 1993 r. [...],


o d d a l i ł rewizję.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku zwrócił
się do Sądu Najwyższego w trybie art. 391 § 1 k.p.c. z następującym zagadnieniem
prawnym: czy przez pojęcie "wyznaczenie likwidatora" na podstawie § 45 pkt 2 i 48
ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w sprawie wykona-
nia ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 170 ze zm.)
należy rozumieć "powołanie" na to stanowisko w rozumieniu art. 34 ust. 1 ustawy z
dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. Nr 24, poz. 122
ze zm.) i nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania w rozumieniu art. 2 i
art. 68 § 1 kodeksu pracy ?

Przedstawione przez Sąd Apelacyjny, zagadnienie prawne powstało na tle
następującego stanu faktycznego:

Wnioskodawczyni Barbara W. zwróciła się do Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych Oddział w A. o wypłatę zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego do
dnia porodu oraz zasiłku macierzyńskiego. Decyzją z dnia 4 marca 1993 r. wniosek
ten załatwiony został odmownie ponieważ organ rentowy uznał, że obowiązki likwi-
datora, z tytułu pełnienia których wnioskodawczyni domaga się wypłaty zasiłku, nie
zostały jej powierzone w oparciu o umowę o pracę. Zdaniem pozwanego, stosunek
prawny łączący organ założycielski i likwidatora nie ma charakteru umownego lecz
prawno-administracyjny. Tym samym wykonywanie czynności likwidatora nie pow-
inno rodzić obowiązku ubezpieczenia społecznego a zakład pracy nie powinien od
wynagrodzenia likwidatora odprowadzać składek na ubezpieczenie społeczne.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku roz-
patrując odwołanie od tej decyzji wyrokiem z dnia 17 grudnia 1993 r. zmienił ją i
ustalił, że wnioskodawczyni z tytułu pracy w charakterze likwidatora Przedsiębior-
stwa Budownictwa Komunalnego w G. spełnia warunek do przyznania zasiłku maci-
erzyńskiego oraz przekazał sprawę organowi rentowemu dla ustalenia pozostałych
warunków do wypłaty zasiłku.

W uzasadnieniu wyroku Sąd podał, że likwidator wykonuje prawa i obowiązki
dyrektora przedsiębiorstwa (§ 48 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30
listopada 1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych).
Zdaniem Sądu likwidator przyjmuje na siebie zobowiązanie do wykonywania pracy
na rzecz zakładu pracy w zamian za wynagrodzenie (art. 22 k.p.). Sam fakt wyzna-
czenia likwidatora przez organ założycielski przedsiębiorstwa Sąd porównał do aktu
powołania, który w myśl kodeksu pracy rodzi stosunek pracy (art. 2 k.p.).

Rozpatrując rewizję pozwanego organu rentowego od tego wyroku Sąd
Apelacyjny powziął poważne wątpliwości prawne w sprawie i dał im wyraz w przy-
toczonym pytaniu.

W uzasadnieniu do tego pytania Sąd Apelacyjny wyraził zastrzeżenia co do
trafności stanowiska organu rentowego, że administracyjno-prawny charakter
"wyznaczenia likwidatora" nie stanowi powstania stosunku pracy i nie daje likwida-
torowi uprawnień pracowniczych w zakresie ubezpieczenia społecznego a w tym
prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Sąd Apelacyjny podkreślił, że powołanie jako akt administracyjno-prawny wy-
wołuje dwojaki skutek:

1) uzasadnia objęcie stanowiska wyznaczonego jego treścią i wykonywanie
zadań z nim związanych,

2) jest źródłem powstania stosunku pracy między powołanym, a zakładem
pracy, w którym objął on stanowisko z powołania. Sąd Apelacyjny powołał się też na
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 września 1991 r. II SA 746/91
(OSP 1992 z. 3 poz. 64), w którym stwierdzono, że stosunek pracy na podstawie
mianowania jest stosunkiem administracyjno-prawnym w sferze prawa pracy. Nawi-
ązanie i rozwiązanie tego stosunku następuje w drodze decyzji administracyjnej.


Sąd Najwyższy przejmując sprawę do rozpoznania w oparciu o art. 391 § 1
k.p.c. rozważył co następuje:


Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 listopada 1981 r. w
sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. Nr 31, poz.
170 ze zm.) nie określają jednoznacznie stosunku prawnego jaki nawiązuje się
między likwidatorem a przedsiębiorstwem w likwidacji. W myśl § 10 tego rozporzą-
dzenia wszczęcie postępowania w sprawie m.in. likwidacji przedsiębiorstwa zar-
ządza postanowieniem organ założycielski. Z § 48 tegoż rozporządzenia wynika, że
likwidator wykonuje prawa i obowiązki dyrektora przedsiębiorstwa w zakresie niez-
będnym do zakończenia działalności likwidowanego przedsiębiorstwa.

Z przepisu tego nie można jednak wyprowadzić ogólnego wniosku, iż w każ-
dej sytuacji wyznaczenie likwidatora przedsiębiorstwa jest równoznaczne z nawiąza-
niem stosunku pracy.

W stanie faktycznym sprawy istnieje materiał dowodowy pozwalający uznać,
że Sąd Wojewódzki wydając zaskarżony wyrok nie naruszył granic swobodnej oceny
dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) przyjmując, iż wnioskodawczyni pozostawała z tytułu
pracy w charakterze likwidatora, w stosunku pracy w rozumieniu art. 2 kodeksu
pracy. Z treści świadectwa pracy wydanego wnioskodawczyni 30 listopada 1992 r.
przez Przedsiębiorstwo Budownictwa Komunalnego w G. wynika, iż była ona zatrud-
niona w tym przedsiębiorstwie w wymiarze 1/2 etatu jako likwidator z wyna-
grodzeniem zasadniczym oraz dodatkiem funkcyjnym. Od wynagrodzenia tego były
odprowadzane imienne składki na ubezpieczenie społeczne pracownicze.
Zaświadczenie to koresponduje z treścią pisma Wojewody Suwalskiego, który
wyznaczył wnioskodawczynię dnia 20 grudnia 1991 r. (k. 16 akt sądowych) likwida-
torem Przedsiębiorstwa Budownictwa Komunalnego w G. do czasu zakończenia lik-
widacji. Rozwiązanie stosunku pracy zawartego na czas określony (do zakończenia
likwidacji przedsiębiorstwa) nastąpiło w okresie ciąży wnioskodawczyni z powodu
likwidacji zakładu pracy. Nie istniała więc możliwość automatycznego przedłużenia
tego stosunku do dnia porodu (art. 177 § 3 k.p.), a w konsekwencji odpowiednie zas-
tosowanie ma art 177 § 4 k.p. oraz art. 33 ust. 1 pkt 2 i ust. 3 ustawy z dnia 17 grud-
nia 1974 r. o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i maci-
erzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143 ze zm.). W myśl tych
przepisów pracownicy, z którą rozwiązano umowę o pracę w okresie ciąży z powodu
likwidacji lub w razie ogłoszenia upadłości zakładu pracy i której nie zapewniono in-
nego zatrudnienia przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macie-
rzyńskiego, a następnie zasiłek macierzyński.

Dlatego też Sąd Najwyższy na mocy art. 387 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.
========================================