Wyrok SN - II UKN 458/98
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II UKN 458/98
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2000/6/251
Data wydania:1999-02-04

Wyrok z dnia 4 lutego 1999 r.
II UKN 458/98

W razie przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę (art. 231 KP) nie
stosuje się art. 519 KC w związku z art. 300 KP.


Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Teresa Romer (sprawoz-
dawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 1999 r. sprawy z powództwa
Andrzeja S. przeciwko Przedsiębiorstwu Robót Górniczo-Budowlanych ,,P." S.A. w Ł.
o rentę wyrównawczą, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Lublinie z dnia 16 czerwca 1998 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Lublinie do ponownego rozpoznania pozostawiając mu orzeczenie o kosztach postę-
powania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z dnia 16 czerwca 1998 r., po rozpozna-
niu apelacji Przedsiębiorstwa Robót Górniczo-Budowlanych ,,P." S.A. w Ł. w sprawie
z powództwa Andrzeja S. o rentę wyrównawczą zmienił zaskarżony apelacją wyrok
Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie [...] w
punkcie I w ten sposób, że powództwo w tej części oddalił.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podał, że powód domagał się zasądzenia od
pozwanego Przedsiębiorstwa renty uzupełniającej od 14 stycznia 1990 r., nagród z
tytułu ,,Barbórki" oraz 14 pensji w wysokości renty uzupełniającej. Zmienionym w pos-
tępowaniu apelacyjnym wyrokiem, Sąd Wojewódzki zasądził od pozwanego na rzecz
powoda rentę uzupełniającą od 2 października 1992 r. z ustawowymi odsetkami, w
pozostałej części powództwo oddalił.
Sąd ten ustalił, że powód uległ w dniu 30 sierpnia 1988 r. wypadkowi przy
pacy podczas zatrudnienia w Gwarectwie Budownictwa Górniczego w K., w Zakła-
dzie Robót Górniczych w Ł. W Gwarectwie powód pracował jako górnik od sierpnia
1982 r. Od 14 stycznia 1990 r. pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do
pracy wywołanej tym wypadkiem.
Sąd Wojewódzki stwierdził, że odpowiedzialność pozwanego Przedsiębiors-
twa za skutki wypadku, jakiemu powód uległ, wynika z zasady ryzyka, określonej w
art. 435 § 1 KC. Sąd uznał za uzasadnione przyznanie powodowi renty uzupełniają-
cej za nieprzedawniony okres 3 lat od daty wniesienia pozwu. Zdaniem Sądu pierw-
szej instancji zarzut strony pozwanej braku po jej stronie legitymacji biernej jest bez-
podstawny. Według Sądu Wojewódzkiego, z chwilą przejęcia mienia przez Skarb
Państwa do odpłatnego korzystania, pozwane Przedsiębiorstwo stało się stroną sto-
sunku pracy z powodem. Sąd następnie wyjaśnił, na jakiej podstawie wyliczył rentę
uzupełniającą.

W apelacji pozwane Przedsiębiorstwo zarzuciło wyrokowi Sądu Wojewódzkie-
go niewyjaśnienie okoliczności faktycznych sprawy oraz naruszenie art. 231 § 1 KP,
art. 551 KC w związku z art. 38 ustawy z dnia 14 lipca 1990 r. o prywatyzacji przed-
siębiorstw państwowych.

Sąd Apelacyjny, wydając zaskarżony wyrok, ustalił, że powód pracował w
Przedsiębiorstwie Robót Górniczych w Ł. od 7 sierpnia 1982 r. do 13 stycznia 1990 r.
Umowa o pracę została rozwiązana na podstawie art. 53 § 1 KP.

Na bazie zakładu pracy powoda - Zakładu Robót Górniczych w Ł. - wchodzą-
cego w skład Przedsiębiorstwa Robót Górniczych w K., w wyniku podziału tego
przedsiębiorstwa na mocy Zarządzenia Nr 128/org/90 Ministra Przemysłu z dnia 30
marca 1990 r. powstało z dniem 1 kwietnia 1990 r. przedsiębiorstwo państwowe pod
nazwą Przedsiębiorstwo Robót Górniczo-Budowlanych ,,P." w Ł. Przedsiębiorstwo to
z kolei zostało zlikwidowane Zarządzeniem Nr 34/org/94 Ministra Przemysłu i Handlu
z dnia 31 maja 1994 r. na podstawie art. 37 ust. 2 w związku z art. 37 ust. 1 pkt 3
oraz art. 38 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwo-
wych (Dz.U. Nr 90, poz. 298 ze zm.). Umową z dnia 18 października 1994 r. mienie
zlikwidowanego przedsiębiorstwa zostało oddane przez Skarb Państwa do odpłatne-
go korzystania od 1 czerwca 1994 r. do 31 maja 2004 r. Przedsiębiorstwu Robót
Górniczo-Budowlanych ,,P." Spółce Akcyjnej z siedzibą w Ł. Przejmując majątek lik-
widowanego przedsiębiorstwa strona pozwana przyjęła z dniem 1 czerwca 1994 r.
wszelkie zobowiązania finansowe, zgodnie ze stanem bilansu sporządzonego na
dzień 1 czerwca 1994 r. oraz wszelkie zobowiązania i obciążenia pracownicze ist-
niejące i mogące powstać w przyszłości ze stosunku pracy pracowników przedsię-
biorstwa (umowa z dnia 18 października 1994 r. wraz z załącznikiem nr 14).

Powód nie był pracownikiem pozwanego Przedsiębiorstwa ani też jego
bezpośredniego poprzednika prawnego. Powód nie udowodnił też, aby poprzednik
strony pozwanej przejął zobowiązania zakładu, którego pracownikiem był powód.
Brak jest zatem podstaw do przyjęcia, że strona pozwana jest następcą prawnym
zakładu pracy powoda. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, zgodnie z art. 231 KP w
brzmieniu nadanym ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 20, poz. 107), a obowiązującym w
dacie zgłoszenia przez powoda roszczenia o rentę uzupełniającą - nabywca zakładu
pracy wstępuje z mocy prawa jedynie w prawa i obowiązki strony stosunku pracy z
pracownikami przejmowanego zakładu. Według Sądu Apelacyjnego skutek ten nie
dotyczy innych indywidualnych stosunków prawnych wiążących dotychczasowego
pracodawcę z pracownikami lub innych stosunków prawnych wiążących go w
związku z zatrudnieniem pracowników. Sąd Apelacyjny podkreślił, że wniosek taki
wypływa ze ścisłej, literalnej wykładni art. 231 KP. Zdaniem Sądu Apelacyjnego za
taką wykładnią art. 231 KP przemawia to, że przepis ten jest wyjątkiem od zasady, iż
przejęcie długu może nastąpić tylko za zgodą wierzyciela (art. 519 KC w związku z
art. 300 KP). Także z treści art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji
przedsiębiorstw państwowych wynika, że pracownikami spółki z mocy prawa stają
się pracownicy przekształconego przedsiębiorstwa. Powód nie jest również upraw-
nionym pracownikiem w rozumieniu art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o
komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych ( Dz.U. Nr 118, poz. 561
ze zm.). Odpowiedzialności strony pozwanej nie można też wywodzić z art. 551 KC.
W ocenie Sądu drugiej instancji brak jest podstaw do przyjęcia, że w skład mienia
likwidowanego Przedsiębiorstwa Robót Górniczo-Budowlanych ,,P." w Ł. wchodził
obowiązek wyrównania szkód powstałych w 1988 r., a ponadto kiedy Przedsiębior-
stwo to tworzono art. 551 KC jeszcze nie obowiązywał.

Pełnomocnik powoda zarzucił w skardze kasacyjnej Sądowi Apelacyjnemu
naruszenie art. 231 § 1 KP, art. 551 KC przez przyjęcie, że strona pozwana nie jest
biernie legitymowana w sprawie niniejszej jako sukcesor prawny Przedsiębiorstwa
Robót Górniczo-Budowlanych ,,P." w Ł. W kasacji zarzucono też zaskarżonemu wy-
rokowi naruszenie art. 6 KC przez błędne przyjęcie, że powód nie udowodnił faktu, iż
poprzednik strony pozwanej przejął zobowiązanie zakładu, którego pracownikiem był
powód w sytuacji, gdy zgodnie z art. 232, 468 § 2 pkt 3 KPC Sąd z urzędu powinien
był prowadzić postępowanie dowodowe i w ramach wyjaśnienia stanu faktycznego
(art. 277 KPC) powinien był zwrócić się do Sądu Rejonowego w Lublinie Wydział
Gospodarczy o pełną dokumentację dotyczącą przekształcenia się zakładu pracy, w
którym powód pracował. Pełnomocnik powoda w związku z tymi zarzutami wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Poza sporem pozostaje, że powód uległ wypadkowi przy pracy w 1988 r.,
podczas zatrudnienia w Gwarectwie Budownictwa Górniczego w K. w Zakładzie Ro-
bót Górniczych w Ł. Wypadek ten wywołał częściową niezdolność do pracy, która
stanowi podstawę pobierania przez powoda renty na podstawie art. 18 ustawy z dnia
12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Roszczenie powoda o
rentę uzupełniającą jest związane ze stosunkiem pracy jaki łączył go z Gwarectwem
Budownictwa Górniczego w K. - Zakładem Robót Górniczych w Ł.
Pozwany twierdzi, że stosunek pracy z Gwarectwem został rozwiązany z
dniem 14 stycznia 1990 r., w trybie art. 53 Kodeksu pracy ze względu na wyczerpa-
nie zasiłku chorobowego. Z dniem 1 kwietnia 1990 r. zostało utworzone Przedsię-
biorstwo Robót Górniczo-Budowlanych ,,P.", którego mienie zostało przejęte przez
stronę pozwaną. Sąd Apelacyjny przyjął, że powód nie był pracownikiem pozwanego
przedsiębiorstwa ani też jego bezpośredniego poprzednika prawnego - Przedsię-
biorstwa Robót Górniczo-Budowlanych ,,P.".

Zdaniem Sądu Najwyższego, z obszernych i bardzo interesujących wywodów
prawnych Sądu Apelacyjnego umknął całkowicie mający kluczowe znaczenie dla
oceny, czy strona pozwana jest legitymowana biernie w sprawie, problem zasad na
jakich Przedsiębiorstwo Robót Górniczo-Budowlanych ,,P." stało się sukcesorem
Gwarectwa Budownictwa Górniczego w K. - Zakładu Robót Górniczych w Ł., którego
pracownikiem był powód i podczas pracy w którym uległ on wypadkowi przy pracy.
Zagadnienia tego nie wyjaśnia w sposób wyczerpujący zarządzenie nr 128/Org/90
Ministra Przemysłu z dnia 30 marca 1990 r. [...]. Nie jest też do końca jasne, kiedy
został rozwiązany stosunek pracy między powodem a Gwarectwem. W aktach ren-
towych znajduje się zaświadczenie Zakładu Robót Górniczych w Ł. z dnia 22 stycz-
nia 1990 r., z którego wynika, że jest on nadal zatrudniony w tym Zakładzie. Zaś-
wiadczenie to pozostaje w ewidentnej sprzeczności z treścią świadectwa pracy z
dnia 16 stycznia 1990 r. znajdującego się w aktach osobowych. Na to świadectwo
powołał się Sąd Apelacyjny.

W decyzji organu rentowego przyznającej powodowi rentę inwalidzką z tytułu
wypadku przy pracy [...] podano, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z dniem
14 stycznia 1990 r. z chwilą wyczerpania zasiłku chorobowego. Nie jest to jednak
miarodajny dowód ustania zatrudnienia. Pobieranie renty inwalidzkiej z tytułu wy-
padku przy pracy nie stało na przeszkodzie w dalszym zatrudnieniu powoda i to w
pełnym wymiarze czasu pracy (art. 25 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadcze-
niach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych). Jest rzeczą charakterys-
tyczną, iż w pierwszej fazie sporu, strona pozwana w propozycji zawarcia ugody nie
kwestionowała, że powód był zatrudniony u niej jako górnik [...]. Sprzeczność między
treścią świadectwa pracy a zaświadczeniem o zatrudnieniu i zarobkach, o której była
mowa wyżej nie została w dotychczasowym postępowaniu wyjaśniona, mimo iż fakt
czy powód stał się na mocy art. 231 KP pracownikiem strony pozwanej może mieć
istotne znaczenie w sprawie. Niezależnie od tego nie można podzielić tej części
wywodów zaskarżonego wyroku, w której Sąd Apelacyjny opowiada się za ścisłą in-
terpretacją art. 231 KP ze względu na treść art. 519 KC, który to przepis, w ocenie
tego Sądu ma zastosowanie do stosunków pracy poprzez art. 300 KP. Przepis art.
300 KP, dopuszcza stosowanie odpowiednio przepisów Kodeksu cywilnego, ale tylko
w sprawach nie unormowanych przepisami prawa pracy i jeżeli nie są one sprzeczne
z zasadami prawa pracy. Art. 231 Kodeksu pracy, w brzmieniu obowiązującym w
sprawie niniejszej (podobnie jak to ma miejsce po nowelizacji przepisów Kodeksu
pracy ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw - Dz.U. z 1996 r. Nr 24, poz. 110 ze zm.) normuje status prawny
pracowników w sytuacji przejęcia zakładu pracy w całości lub w części przez innego
pracodawcę i stanowi lex specialis w stosunku do art. 11 i 30 KP. Zgodnie z
wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 1995 r., I PRN 9/95 (OSNAPiUS nr 20,
poz. 248) umową cywilnoprawną nie można wyłączyć stosowania art. 231 KP.
Wejście przez nowego pracodawcę w prawa i obowiązki objęte stosunkiem pracy z
pracownikami przejmowanego (wydzielonego) zakładu pracy następuje z mocy sa-
mego prawa i jest niezależne od tego, jak ta kwestia została uregulowana między
stronami umowy cywilnoprawnej stanowiącej podstawę przejęcia. Orzeczenie to było
wymienione w odpowiedzi na apelację.

Sąd Najwyższy powołując zarówno treść art. 231 KP, jak i niektóre orzeczenia
dotyczące tego przepisu, uważa, że brak jest podstaw prawnych w sporach dotyczą-
cych przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę do uznania, jak
to uczynił Sąd Apelacyjny, iż przepis ten stanowi lex specialis w stosunku do art. 519
KC.

Kwestia problemów prawnych dotyczących przejścia zakładu pracy na innego
pracodawcę, została uregulowana w prawie pracy - poprzez art. 231 KP i brak jest
podstaw do oceny tego przepisu jako lex specialis do art. 519 KC poprzez art. 300
KP. Art. 519 KC nie ma w tym przypadku zastosowania. Art. 231 KP dotyczy stosun-
ku pracy, jest przepisem prawa pracy regulującym w sposób wyczerpujący kwestie
związane z bytem stosunku pracy w razie przejścia zakładu pracy na innego praco-
dawcę.

Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy uwzględnił zarzuty pod-
niesione w skardze kasacyjnej i na mocy art. 39313 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II UKN 582/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/4/71
2002-09-27 
[IA] II UKN 581/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/23/581
2002-09-27 
[IA] II UKN 565/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/4/69
2002-08-20 
[IA] II UKN 524/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/4/68
2002-08-20 
[IA] II UKN 512/01   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2004/4/67
2002-08-20 
  • Adres publikacyjny: