1

2
Wyrok z dnia 11 lipca 2002 r.
3
II UKN 429/01
4

5

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Herbert
6
Szurgacz, Maria Tyszel.
7

8
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 lipca 2002 r. sprawy z
9
wniosku Gminnego Zespołu Obsługi Szkół i Przedszkoli Publicznych w R. przeciwko
10
Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T. o składki na ubezpieczenie
11
społeczne, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krako-
12
wie z dnia 24 kwietnia 2001 r. [...]
13

14
z m i e n i ł zaskarżony wyrok, poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego-
15
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 15 grudnia 1999 r. [...]
16
oraz decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w T. z dnia 22 marca
17
1999 r. [...] i ustalił, że Gminny Zespół Obsługi Szkół i Przedszkoli Publicznych w R.
18
nie miał obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od
19
nauczycielskiego dodatku mieszkaniowego.
20

21
U z a s a d n i e n i e
22

23
Wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2001 r. [...] Sąd Apelacyjny w Krakowie oddalił
24
apelację wnioskodawcy Gminnego Zespołu Obsługi Szkół i Przedszkoli Publicznych
25
w R. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kra-
26
kowie z dnia 15 grudnia 1999 r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
27
łecznych-Oddziałowi w T. o składki na ubezpieczenie społeczne. W ocenie Sądu
28
Apelacyjnego stanowisko Sądu pierwszej instancji, iż dodatek mieszkaniowy przewi-
29
dziany w art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (jednolity
30
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56 poz. 357), aczkolwiek mający charakter socjalny, jest
31
przychodem nauczyciela z tytułu zatrudnienia w konsekwencji czego wchodzi do
32
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jest prawidłowe. Znajduje
33
ono uzasadnienie zarówno w świetle obowiązujących aktualnie przepisów rozporzą-
34
dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szcze-
1
gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i
2
rentowe (Dz.U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.) jak i obowiązującego przed 1 stycznia
3
1999 r. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysoko-
4
ści i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpie-
5
czenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecz-
6
nego (tekst jednolity: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze zm.). Uzupełniając rozważa-
7
nia Sądu pierwszej instancji dotyczące ustalenia podstawy wymiaru składek, Sąd
8
Apelacyjny powołał się na treść art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
9
systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), według którego
10
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe pracowników sta-
11
nowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z
12
tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Zatem podstawę wymiaru tych składek
13
zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od
14
osób fizycznych (tekst jednolity: Dz.U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 ze zm.) stanowią
15
wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz świadczenia w naturze bądź ich ekwiwa-
16
lenty bez względu na źródło ich finansowania. W szczególności są to: wynagrodzenia
17
zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, czy
18
nagrody (...). Z regulacji powyższej wynika jednoznacznie, iż skoro nauczycielski do-
19
datek mieszkaniowy jest przychodem ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o
20
podatku dochodowym od osób fizycznych to jako taki, zgodnie z art. 12 ust. 1 wska-
21
zanej ustawy oraz § 1 rozporządzenia MPiPS z dnia 18 grudnia 1998 r., wchodzi do
22
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Fakt, iż dodatek ten podle-
23
ga wyłączeniu z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych na pod-
24
stawie § 9 ust.1 pkt 29 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 1995 r. w
25
sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób
26
fizycznych (Dz.U. Nr 35 poz. 173 ze zm.) pozostaje bez wpływu na ocenę, iż stanowi
27
on przychód ze stosunku pracy w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.
28
W kasacji od tego wyroku Gminny Zespół Obsługi Szkół i Przedszkoli zarzucił
29
naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisów rozporządzenia
30
Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru
31
składek na ubezpieczenia społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz
32
rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz rozporządzenia
33
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych
34
zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w
1
związku z art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, a także
2
naruszenie art. 2, 32 i 67 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł (po przyjęcie
3
kasacji do rozpoznania) o zmianę zaskarżonego wyroku w całości oraz poprzedzają-
4
cego go wyroku Sądu Okręgowego i uwzględnienie odwołania ewentualnie o jego
5
uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w
6
Krakowie lub Sądowi pierwszej instancji, po uchyleniu również jego wyroku. Jako
7
okoliczność uzasadniającą przyjęcie kasacji do rozpoznania wnioskodawca wskazał
8
istotność zagadnienia prawnego, a także precedensowy charakter sprawy i znacze-
9
nie jakie jej rozstrzygnięcie ma nie tylko dla wnioskodawcy ale i dla innych jednostek
10
samorządu terytorialnego.
11

12
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
13

14
W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył zagadnienia czy istnieje obowiązek
15
odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne od nauczycielskiego dodatku
16
mieszkaniowego, o którym stanowi art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.
17
Karta Nauczyciela. Zgodnie z tym przepisem nauczycielowi, posiadającemu kwalifi-
18
kacje do zajmowania stanowiska nauczyciela, przysługuje nauczycielski dodatek
19
mieszkaniowy, którego wysokość uzależniona jest od stanu rodzinnego nauczyciela.
20
Wysokość dodatku może być także zróżnicowana w zależności od miejscowości, w
21
której nauczyciel jest zatrudniony. Stanowiska sądów pierwszej i drugiej instancji
22
przyjmujące, że dodatek ten, pomimo iż ma charakter socjalny powinien być uznany
23
za przychód nauczyciela z tytułu zatrudnienia, a w konsekwencji wchodzić do pod-
24
stawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, nie jest trafne.
25
Szczególną uwagę należy zwrócić właśnie na socjalny charakter dodatku
26
mieszkaniowego. Został on przewidziany w rozdziale 7 Karty Nauczyciela regulują-
27
cym uprawnienia socjalne i urlopy, nie zaś wynagrodzenia. Świadczenie to nie jest, w
28
świetle art. 30 Karty Nauczyciela, składnikiem wynagrodzenia, nie stanowi także
29
permanentnego dochodu pracownika ze stosunku pracy, a jego wypłacanie związane
30
jest z realizacją, wynikającego z art. 54 ust. 1 Karty Nauczyciela, prawa nauczyciela
31
do mieszkania w miejscu pracy gdy jest on zatrudniony na terenie wiejskim oraz w
32
mieście liczącym do 5.000 mieszkańców. Twierdzenie to znajduje także uzasadnie-
33
nie w treści ust. 3 tego przepisu, w którym wysokość dodatku mieszkaniowego uza-
34
leżniono od stanu rodzinnego nauczyciela, wskazując nadto, iż jego wysokość może
1
być różnicowana w zależności od miejscowości, w której nauczyciel jest zatrudniony.
2
Wszystko to pozwala na stwierdzenie, że świadczenie będące przedmiotem rozpo-
3
znania nie jest składnikiem wynagrodzenia za pracę nauczyciela, stąd nie można
4
zgodzić się ze stanowiskiem, że stanowi ono przychód ze stosunku pracy wchodzący
5
do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników w rozumie-
6
niu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. Również obecnie obo-
7
wiązujące przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grud-
8
nia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na
9
ubezpieczenia emerytalne i rentowe, nie uzasadniają przyjęcia odmiennego stanowi-
10
ska. Trzeba także mieć na względzie, aczkolwiek nie dotyczy to wprost materii będą-
11
cej przedmiotem oceny, że dodatek mieszkaniowy, podobnie jak kwoty częściowego
12
zwrotu czynszu i opłat eksploatacyjnych oraz zasiłki na zagospodarowanie, wypłaca-
13
ne nauczycielom na podstawie Karty, są zwolnione od podatku dochodowego (§ 9
14
ust 1 pkt 29 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 1995 r. w sprawie
15
wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-
16
nych).
17
Nie można zgodzić się z twierdzeniem Sądu Apelacyjnego, że nie ma znacze-
18
nia w sprawie wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 stycznia 1998 r., U 15/97
19
(OTK 1998 Nr 1, poz. 2). Rozstrzygnięcie w nim zawarte dotyczy co prawda innej
20
materii (zgodności niektórych przepisów zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z
21
dnia 4 marca 1997 r. z przepisami Karty Nauczyciela i ustawy z dnia 7 września 1991
22
r. o systemie oświaty - jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz.329 ze zm.), ale
23
rozważania Trybunału co do charakteru prawnego tego świadczenia zawarte w uza-
24
sadnieniu wyroku nie są obojętne dla rozpoznawanej sprawy, na co trafnie zwraca
25
uwagę skarżący. Według tych rozważań dodatek mieszkaniowy nie jest składnikiem
26
wynagrodzenia za pracę nauczyciela, nie posiadając podstawowych cech wynagro-
27
dzenia (osobistego, indywidualnego i niepodzielnego charakteru). Z wywodów tych
28
nadto wynika, iż prawo nauczyciela do dodatku jest pochodną prawa do mieszkania
29
w miejscu pracy, a ,,skoro nie można rozsądnie twierdzić, że przepis ten daje każde-
30
mu nauczycielskiemu małżeństwu zatrudnionemu w jednej miejscowości prawo do
31
uzyskania dwóch odrębnych mieszkań, to nie ma podstaw, by przypisywać ustawo-
32
dawcy intencję do indywidualizacji dodatku mieszkaniowego". Sąd Najwyższy w
33
składzie rozpoznającym sprawę wywody te w pełni podziela i w związku z tym
34
uważa, że dodatek mieszkaniowy przysługujący nauczycielom na podstawie wymie-
1
nionych wyżej przepisów nie jest składnikiem wynagrodzenia za pracę i w konse-
2
kwencji nie podlega składce na ubezpieczenie społeczne. Warto też zwrócić uwagę,
3
że gdyby przyjąć obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne od
4
przysługującego nauczycielom dodatku mieszkaniowego, składki te należałoby
5
uwzględnić przy ustalaniu prawa do emerytury, skoro zasadą jest, że podstawę obli-
6
czenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnie-
7
niem waloryzacji składek (art. 25 ust.1ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
8
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze
9
zm., § 1 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie
10
szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent - jednolity tekst:
11
Dz.U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63 ze zm.). Prowadziłoby to w istocie do sankcjonowania
12
różnej wysokości świadczeń nauczycieli, także zatrudnionych w podobnych warun-
13
kach, co sprzeciwiałoby się konstytucyjnej zasadzie równości (art. 32 Konstytucji).
14
Mając to wszystko na uwadze należało uznać kasację za w pełni uzasadnioną
15
i orzec jak w sentencji na podstawie art. 393 15 KPC.
16
========================================