Wyrok z dnia 13 maja 2004 r.
II UK 367/03

Okres odbywania przed dniem 31 stycznia 1992 r. zastępczej służby woj-
skowej w oddziałach obrony cywilnej w charakterze strażaka mianowanego w
zakładowej straży pożarnej, traktuje się na równi ze służbą wymienioną w art.
13 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Gra-
nicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej
oraz ich rodzin (jednolity tekst: z 2004 r. Dz.U. Nr 8, poz. 67 ze zm.).

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Beata Gudowska
(sprawozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 maja 2004 r. sprawy
z wniosku Bogdana L. przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie o emeryturę policyjną, na skutek
kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 czerwca
2003 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej Bogdan L. zo-
stał zwolniony ze służby w straży pożarnej po zakończeniu zatrudnienia traktowane-
go do celów emerytalnych jako służba w PSP, z dniem 30 czerwca 1999 r. Dyrektor
Zakładu Emerytalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją z
dnia 12 czerwca 2000 r. odmówił mu prawa do emerytury na podstawie art. 12
ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji,
Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby
Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 53, poz. 214 ze zm.) po stwierdzeniu, że w dniu
zwolnienia ze służby, zamiast wymaganych 15 lat, wykazał tylko 14 lat, 8 miesięcy i
15 dni służby w Państwowej Straży Pożarnej. W stażu emerytalnym nie został
uwzględniony okres odbywania zastępczej służby wojskowej w Oddziałach Obrony
Cywilnej od dnia 1 października 1982 r. do dnia 1 października 1984 r., gdyż okres
ten nie jest traktowany na równi ze służbą wojskową, uwzględnianą przy ustalaniu
emerytury wojskowej (art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy).
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, oddala-
jąc odwołanie wyrokiem z dnia 31 października 2001 r., powołał się na art. 55 ustawy
z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Pol-
skiej (jednolity tekst: Dz.U. z 1992 r. Nr 4, poz. 16 ze zm.), odróżniający służbę w
obronie cywilnej od służby wojskowej w Wojsku Polskim.
Apelację ubezpieczonego oddalił Sąd Apelacyjny w Warszawie, aprobując w
wyroku z dnia 5 czerwca 2003 r. wywód prawny Sądu pierwszej instancji.
W kasacji, opartej na podstawie naruszenia prawa materialnego - art. 12 i art.
13 ust. 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy i pominięcie przy roz-
poznaniu sprawy przepisu art. 162 ust. 7 i art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (jednolity tekst:
Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 205) w związku z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o zaopatrze-
niu emerytalnym funkcjonariuszy, ubezpieczony wnosił o zmianę zaskarżonego wy-
roku i przyznanie emerytury lub o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponowne-
go rozpoznania. Wywodził, że błędem było niezaliczenie do wysługi emerytalnej
okresu, w którym - jako poborowy - został skierowany do służby w obronie cywilnej,
którą pełnił w zakładowej zawodowej straży pożarnej przy Zakładzie Kineskopów
Kolorowych w P. jako strażak - przewodnik roty, a po jej odbyciu kontynuował służbę
w oddziałach Straży Pożarnej. Przytoczył także art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy o zaopa-
trzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, zgodnie z którym za równorzędne ze służbą w
Straży Pożarnej uznaje się okresy zatrudnienia lub służby w zawodowych jednost-
kach ochrony przeciwpożarowej i nauki w szkołach pożarniczych, a także w charak-
terze członka Korpusu Technicznego Pożarnictwa i funkcjonariusza pożarnictwa
przed dniem 31 stycznia 1992 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 60 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej (w obowiązującym w
dacie decyzji brzmieniu, Dz.U. z 1991 r. Nr 88, poz. 400 ze zm.), po 15 latach służby
strażak nabywa prawo do emerytury według zasad i na warunkach ustawy z dnia 18
lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony
Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz
ich rodzin (w ówczesnym brzmieniu - Dz.U. Nr 53, poz. 214). Według tej ustawy,
emerytura policyjna przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, którego
wysługa emerytalna wynosi 15 lat służby w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wew-
nętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Państwowej
Straży Pożarnej lub Służbie Więziennej i równorzędnych, łącznie z okresami, o któ-
rych mowa w art. 14 i 16 (art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy). Okresami równorzędnymi ze
służbą w tych jednostkach są wymienione w art. 13 okresy służby w charakterze
funkcjonariusza Policji, organów bezpieczeństwa państwa, porządku i bezpieczeń-
stwa publicznego (z wyjątkiem służby określonej w ust. 2), służby wojskowej
uwzględnianej przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej, pod pewnymi warun-
kami służby w charakterze funkcjonariusza Służby Ochrony Kolei oraz okresy za-
trudnienia lub służby w zawodowych jednostkach ochrony przeciwpożarowej i nauki
w szkołach pożarniczych, w charakterze członka Korpusu Technicznego Pożarnic-
twa, a także funkcjonariusza pożarnictwa w terminie do dnia 31 stycznia 1992 r.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy, okresy te wlicza się do wysługi emerytalnej.
Bezsporne jest, że ubezpieczony nie odbywał zasadniczej służby wojskowej,
lecz wykonywał obowiązek jej pełnienia zastępczo. Trafnie więc Sąd Apelacyjny
stwierdził brak podstaw do uznania tego okresu za służbę w Wojsku Polskim (art.12
ustawy o powszechnym obowiązku obrony), gdyż skarżący nie był żołnierzem w
czynnej służbie wojskowej (nie odbywał zasadniczej, nadterminowej lub okresowej
służby wojskowej, przeszkolenia wojskowego czy ćwiczeń wojskowych, jak stanowi
art. 59 ustawy w brzemieniu tekstu jednolitego z 1992 r.). Sąd drugiej instancji pomi-
nął jednak, że w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy sporny okres - bez naru-
szenia zasad i warunków nabycia prawa do emerytury na podstawie ustawy o zao-
patrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy - powinien być rozpatrywany zarówno jako
okres służby wojskowej uwzględnianej przy ustalaniu prawa do emerytury wojskowej,
jak też jako okres zatrudnienia lub służby w zawodowych jednostkach ochrony prze-
ciwpożarowej do dnia 31 stycznia 1992 r., czyli okres służby w ochronie przeciwpo-
żarowej. Okresy tej służby, przewidziane w ustawie z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pań-
stwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 88, poz. 400 ze zm.), i uwzględniane przez
ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, są zaliczane do wysługi eme-
rytalnej na zasadzie art. 129 ustawy, zgodnie z którym funkcjonariusze pożarnictwa,
którzy nie podejmą służby w Państwowej Straży Pożarnej, zwalniani są z zachowa-
niem uprawnień przewidzianych w dekrecie z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funk-
cjonariuszy pożarnictwa, chyba że nabyli uprawnienia do zwolnienia ze służby na ko-
rzystniejszych warunkach. Chodzi więc o zachowanie statusu nabytego w czasie
obowiązywania poprzednich ustaw regulujących służbę w straży pożarnej, w tym de-
kretu z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa (Dz.U. Nr 50,
poz. 321 ze zm.), który w art. 1 stanowił, że funkcjonariusze pożarnictwa mogli być
mianowani także w terenowych zawodowych strażach pożarnych, w resortowych
jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej lub w jednostkach ochrony
przeciwpożarowej organizacji spółdzielczych i społecznych przez komendantów tych
jednostek. Mianowanie mogło nastąpić zarówno po odbyciu zasadniczej służby woj-
skowej, jak po przeniesieniu do rezerwy bez odbycia tej służby lub po zwolnieniu od
obowiązku służby wojskowej. Strażak mógł być mianowany na stopień pożarniczy
jako szeregowiec pożarnictwa - strażak lub starszy strażak.
Sporny w niniejszej sprawie okres został udowodniony wpisem w książeczce
wojskowej [...] jako okres czynnej służby wojskowej i potwierdzony w świadectwie
służby wydanym przez Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej jako za-
liczony do wysługi lat w jednostkach ochrony przeciwpożarowej. Jednocześnie z
zaświadczenia wydanego przez ,,T.P." w P. w dniu 2 września 1999 r. wynika, że
Bogdan L. w tym okresie odbywał zastępczą służbę wojskową w zakładowej straży
pożarnej przy Zakładzie Kineskopów Kolorowych w P. jako strażak - przodownik roty.
Pełnił zatem służbę w zakładowej zawodowej straży pożarnej jako mianowany stra-
żak, a po jej odbyciu kontynuował służbę w oddziałach Straży Pożarnej.
Bez znaczenia jest więc, że w spornym okresie ubezpieczony był zwolniony
od odbywania zasadniczej służby wojskowej i odbywał służbę zastępczą, skoro jej
odbywanie polegało na służbie w terenowej zawodowej straży pożarnej.
Mając to na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39313 § 1
k.p.c.).
========================================