Wyrok z dnia 6 maja 2004 r.
II UK 344/03

Praca na stanowiskach wymienionych w wykazie C załącznika do rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego
dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczegól-
nym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), uprawnia jedynie do wzrostu eme-
rytury, a nie stanowi przesłanki nabycia prawa do emerytury określonej w art.
32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze
zm.).

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 maja 2004 r. sprawy z
wniosku Ewarysta W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w
O. o emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Białymstoku z dnia 29 lipca 2003 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 29 lipca 2003 r. [...] Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił
apelację wnioskodawcy Ewarysta W. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie, w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych Oddziałowi w O., o wcześniejszą emeryturę, po ustaleniu że nie udo-
wodnił on wymaganych 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach określonych
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytal-
nego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).
Kasację od tego wyroku wniósł wnioskodawca i zarzucając: naruszenie prawa
materialnego, a w szczególności pkt. 3 Działu III wykazu C oraz pkt. 1 Działu X wy-
kazu A Załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze przez ich niezastosowanie i błędną interpretację,
oraz naruszenie przepisów postępowania, mające wpływ na wynik sprawy - art. 233
§ 1, art. 382, 385 oraz 386 § 4 k.p.c., wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Olsztynie po uchyleniu również
wyroku tego Sądu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja w niniejszej sprawie oparta została na obu podstawach określonych w
art. 3931 k.p.c., biorąc zaś pod uwagę zasady procedowania kasacyjnego przede
wszystkim oceny wymaga trafność zarzutu naruszenia przepisów postępowania w
sposób mający wpływ na treść orzeczenia. Podstawowym zarzutem w tym zakresie
jest zarzut naruszenia przez Sąd zasady swobodnej oceny dowodów. W orzecznic-
twie utrwalił się pogląd, że zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać na
zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, a
co za tym idzie, korzystnej dla niego oceny materiału dowodowego. Wnoszący
skargę kasacyjną mógłby wykazywać jedynie, że Sąd drugiej instancji naruszył usta-
nowione w art. 233 § 1 k.p.c. zasady oceny wiarygodności i mocy dowodów, a naru-
szenie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. W świetle sformułowanego przez
wnioskodawcę zarzutu, naruszenia tego przepisu nie sposób przyjąć. Granice swo-
bodnej oceny dowodów wyznaczają w szczególności: obowiązek wyprowadzenia
przez sąd z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych
(zgodnych z zasadami logicznego rozumowania), ramy proceduralne (ocena dowo-
dów musi respektować pewne warunki określone przez prawo procesowe, w szcze-
gólności art. 227 - 234 k.p.c.), wreszcie poziom świadomości prawnej sędziego oraz
dominujące poglądy na sądowe stosowanie prawa. Swobodna ocena dowodów do-
konywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego
zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa
procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bez-
stronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, doko-
nuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarogodność
- odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z 10 czerwca 1999
r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 655). Ustalenia Sądu Apelacyjnego
(w pełni akceptujące stanowisko Sądu pierwszej instancji), według których wniosko-
dawca nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach, znajdują oparcie w należy-
cie ocenionym i przeprowadzonym postępowaniu dowodowym, tym samym więc nie
można uznać trafności zarzutu naruszenia powołanego wyżej art. 233 § 1 k.p.c. Nie-
trafny jest także zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. Zasadą postępowania apelacyjne-
go, wyrażoną w tym przepisie, jest kontynuacja i uzupełnienie postępowania dowo-
dowego oraz ustaleń dokonanych przed sądem pierwszej instancji. Reguła ta nie
może być jednak rozumiana jako zobowiązująca ten sąd to prowadzenia postępowa-
nia dowodowego w każdym przypadku. Jest ona ograniczona w przypadku, gdy sąd
odwoławczy uzna ustalenia sądu pierwszej instancji za prawidłowe i wystarczające.
W sytuacji gdy zarzuty naruszenia przez Sąd Apelacyjny przepisów postępo-
wania nie zostały uznane za uzasadnione, Sąd Najwyższy związany jest ustaleniami
faktycznymi będącymi podstawą wydania zaskarżonego wyroku. W tych warunkach
nie można podzielić zarzutu naruszenia przez Sąd drugiej instancji powołanych w
kasacji przepisów prawa materialnego przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie (niezależnie od tego, że zarzut ten został niewłaściwie przedstawiony,
skoro skarżący upatruje go w naruszeniu załącznika do rozporządzenia, gdy tymcza-
sem załącznik ten stanowi w istocie jedynie wykaz prac wykonywanych w szczegól-
nych warunkach, zaś określone skutki prawne wykonywania takich prac wynikają z
ustawy i utrzymanych jej przepisami w mocy przepisów rozporządzenia Rady Mini-
strów). Istotą sporu w przedmiotowej sprawie było ustalenie uprawnień wnioskodaw-
cy do wcześniejszej emerytury w oparciu o przepis art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (obecnie
opublikowanej jako jednolity tekst: w Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353). Przepis ten
stanowi, iż ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., będącym pracowni-
kami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,
przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 wskazanej
ustawy. Wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie
których osobom zatrudnionym w warunkach szczególnych przysługuje prawo do
emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Kwestie powyższe
reguluje zaś rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze, które w § 1 pkt 2 stanowi, iż właściwi ministrowie, kierownicy
urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem
Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach
pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warun-
kach, wymienione w wykazach A i B.
Przepis § 4 stanowi w ust.1, że prawo do emerytury nabywa pracownik, który
wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, jeżeli speł-
nia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla ko-
biet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15
lat pracy w szczególnych warunkach.
Zatem jedynie zatrudnienie w wymiarze co najmniej 15 lat na stanowiskach
ściśle ustalonych przez wymienione wyżej organy (wykonywanie pracy w szczegól-
nych warunkach), przy równoczesnym osiągnięciu wieku emerytalnego: 60 lat dla
mężczyzn, uzasadniają przyznanie prawa do emerytury określonej w art. 32 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS. Sąd Najwyższy podziela ustalenia Sądu Apelacyjnego,
iż - stosownie do wymienionych wyżej przepisów - wykonywana przez uprawnionych
praca (jej rodzaj) powinna być wymieniona w wykazie A załącznika, bowiem tylko
taka praca uprawnia do wcześniejszej emerytury. Natomiast praca na stanowiskach
wymienionych w wykazie C, uprawniała jedynie do wzrostu emerytury, nie stanowiąc
przesłanki do jej wcześniejszego przyznania. Stanowiska majstra, mistrza i brygadzi-
sty zawarte były w dziale III pkt 3 wspomnianego wykazu C, przy czym trzeba zau-
ważyć, że wykaz ten został skreślony przez § 1 pkt 5 lit. b rozporządzenia z dnia 21
maja 1996 r. (Dz.U. Nr 63, poz. 292) zmieniającego z dniem 7 czerwca 1996 r. roz-
porządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. W tej sytuacji zarzut naruszenia prawa material-
nego - pkt. 3 Działu III wykazu C Załącznika - jest chybiony. Na podstawie delegacji
zawartej w rozporządzeniu zostały wydane zarządzenia Ministra Rolnictwa i Gospo-
darki Żywnościowej precyzujące zatrudnienie w szczególnych warunkach i szczegó-
łowy wykaz stanowisk - zarządzenie Nr 55 z dnia 14 lipca 1983 r. (Dz. Urzędowy Mi-
nistra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Nr 3, poz. 7) oraz zarządzenia Nr 16 z
dnia 31 marca 1988 r. (Dz.Urz. Nr 2, poz. 4). Nie są tam wymienione stanowiska
majstra, a za prace przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych uznane zostały typowe
stanowiska robotnicze, między innymi kopacz, robotnik. W świetle powyższego nie
można zgodzić się z argumentami odwołującego, iż jego praca na stanowisku maj-
stra była pracą w szczególnych warunkach i ten okres zatrudnienia daje mu prawo
do wcześniejszej emerytury. Wnioskodawca w toku postępowaniu tak przed organem
rentowym jak i przed Sądami obu instancji nie kwestionował faktu, iż zakres obo-
wiązków majstra dotyczył głównie spraw nadzoru pracy pracowników fizycznych.
Także świadectwo zakładu pracy oraz akta osobowe potwierdzają, że stanowisko
zajmowane przez wnioskodawcę i charakter wykonywanej przez niego pracy nie
mieściły się w rodzajach prac określonych rozporządzeniem z 1983 r., zatem brak
przesłanek do przyznania wcześniejszej emerytury.
Z tych wszystkich względów, uznając trafność stanowiska Sądu Apelacyjnego,
należało oddalić kasację po myśli art. 39312 k.p.c.
========================================