Wyrok z dnia 2 grudnia 2003 r.
II UK 172/03

Związek wypadku ze służbą w Policji zachodzi tylko wówczas, gdy po-
szkodowany działa jako funkcjonariusz, a nie jako osoba prywatna, obywatel
ratujący najbliższe osoby z niebezpieczeństwa zaistniałego w czasie kolizji dro-
gowej (art. 2 ust. 1 pkt 1-7 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach
przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze
służbą w Policji, Dz.U. Nr 53, poz. 345 ze zm.).

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Beata Gudowska (spra-
wozdawca), Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2003 r. sprawy
z wniosku Andrzeja P. przeciwko Skarbowi Państwa - Komendzie Wojewódzkiej Poli-
cji w B. o jednorazowe odszkodowanie, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 26 lutego 2003 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Andrzej P. odwołał się od decyzji Komendanta Wojewódzkiego Policji w B. z
dnia 22 stycznia 2001 r. - odmawiającej przyznania mu jednorazowego odszkodowa-
nia z tytułu uszczerbku na zdrowiu doznanego w wypadku komunikacyjnym w dniu
18 stycznia 2000 r. - opartej na orzeczeniu odwoławczej komisji powypadkowej, która
uznała, że wypadek nie nastąpił podczas lub w związku z wykonywaniem obowiąz-
ków służbowych.

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku ustalił,
że w dniu 18 stycznia 2001 r., w czasie zwolnienia lekarskiego od pracy, ubezpie-
czony, wioząc żonę i córkę, wracał swoim samochodem ze szpitala w Ł. do domu w
Ś. Na jego samochód, stojący przed przejazdem kolejowym w K., najechał ciągnik i
przygniótł do stojącej przez nim ciężarówki. Kierowca ciągnika został skazany za
spowodowanie wypadku na karę pozbawienia wolności. Skarżący twierdził, że dzięki
nabytym w czasie służby umiejętnościom udało mu się ustawić samochód w pozycji,
w której nie uległ całkowitemu zgnieceniu i uratował swoje pasażerki, a tym samym
był to wypadek pozostający w związku ze służbą w Policji.
Sąd odmówił stwierdzenia, że wypadek ten jest wypadkiem w związku ze
służbą w Policji, gdyż - jak przyjął - opisany stan faktyczny nie odpowiada przepisowi
art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysługują-
cych w razie wypadków lub chorób pozostających w związku ze służbą w Policji
(Dz.U. Nr 53, poz. 345 ze zm. ), podzielając przy tym opinię biegłego, że zachowanie
odwołującego się mogło być odruchowe.
W apelacji od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 11 października 2002 r., od-
dalającego odwołanie, skarżący zarzucił naruszenie powołanego przepisu ustawy o
odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków lub chorób pozostających w
związku ze służbą w Policji, twierdząc, że sporne zdarzenie zaszło w związku z rato-
waniem ludzi przed grożącym im niebezpieczeństwem i było działaniem w ramach
pełnionej służby lub funkcji policjanta, w ramach umiejętności i kwalifikacji nabytych
podczas służby. Utrzymywał, że ustawowy obowiązek ratowania przez policjanta lu-
dzi i mienia w sytuacjach narażających ich życie i zdrowie wiąże się z objęciem poli-
cjantów podejmujących takie działania pełną ochroną.

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2003 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił ape-
lację wnioskodawcy. Odmówił zastosowania przepisu wytkniętego w apelacji stwier-
dziwszy, że skarżący podejmując w czasie kolizji drogowej, w której uczestniczył,
manewr umniejszający skutki wypadku, nie wykonywał wynikających z istoty pełnio-
nej funkcji działań należących do obowiązków policjanta. Nie wykorzystywał także
żadnych szczególnych umiejętności policjanta, gdyż jego umiejętności w prowadze-
niu samochodu nie były w policji doskonalone. Zaaprobował odmowę przeprowadze-
nia przez Sąd Okręgowy dowodu badania psychologicznego skarżącego, uznawszy,
że nie mogłoby ono wykazać, jakie umiejętności - poza refleksem i sprawnością -
skarżący wykorzystał w czasie wypadku.

Kasacja ubezpieczonego została oparta na podstawie naruszenia prawa ma-
terialnego - art. 1 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach
przysługujących w razie wypadków lub chorób pozostających w związku ze służbą w
Policji, wobec bezpodstawnego przyjęcia, że warunkiem uznania za wypadek pozo-
stający w związku z pełnieniem służby w Policji jest wykazanie związku między czyn-
nościami ratowniczymi i służbą policjanta, jego funkcją albo wykorzystywaniem
umiejętności i kwalifikacji nabytych podczas służby. Skarżący zarzucił także naru-
szenie przepisów art. 227 i 233 k.p.c. w związku z art. 278 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c.,
które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, w związku z oddaleniem wniosku o prze-
prowadzenie dowodu z badania psychologicznego. Wniósł o zmianę zaskarżonego
wyroku przez zmianę wyroku Sądu Okręgowego zgodnie z żądaniem apelacji albo
jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysłu-
gujących w razie wypadków lub chorób pozostających w związku ze służbą w Policji,
odszkodowania w niej określone przysługują funkcjonariuszowi, który doznał trwałe-
go uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku pozostającego w związku z pełnieniem
służby lub wskutek choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami
lub warunkami służby. Przepis ten ogranicza przedmiot ochrony objętej ustawą wy-
łącznie do wypadków pozostających w związku z pełnieniem służby, czyli określo-
nych w art. 2 ustawy jako zdarzenia nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, które
zaszły podczas lub w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych albo pole-
ceń przełożonych albo z wykonywaniem czynności w interesie służby, nawet bez
polecenia. Wypadkami chronionymi są też wypadki w czasie lub w związku z wyko-
nywaniem funkcji lub zadań zleconych przez działające w resorcie spraw wewnętrz-
nych organizacje polityczne, zawodowe albo społeczne; podczas lub w związku z
ratowaniem ludzi lub ich mienia z grożącego niebezpieczeństwa albo ratowaniem
mienia społecznego przed zniszczeniem lub zagarnięciem; z udzielaniem przedsta-
wicielowi organu państwowego pomocy przy spełnianiu przez niego czynności urzę-
dowych; z udziałem w pościgu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestęp-
stwa albo ochroną innych obywateli przed napaścią, jak też z udziałem w czynach
społecznych organizowanych w resorcie spraw wewnętrznych oraz z odbywaniem
bezpośredniej drogi do miejsca i z miejsca wykonywania tych wszystkich czynności.
Wypadek, któremu uległ skarżący nie mieści się w żadnej z kategorii wypad-
ków wymienionych w ustawie. Nie jest trafne przyporządkowywanie tego wypadku do
ujętej w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy sytuacji związanej z ratowaniem ludzi przed grożą-
cym im niebezpieczeństwem, gdyż działania te nie nastąpiły w czasie pełnienia
służby ani nie miały związku z pełnieniem służby. Tzw. funkcjonalny związek wypad-
ku ze służbą zachodzi tylko wówczas, gdy poszkodowany działa jako funkcjonariusz,
a nie - jak w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy - jako osoba prywatna, oby-
watel ratujący siebie i najbliższe sobie osoby z niebezpieczeństwa zaistniałego w
czasie kolizji drogowej. Związek ten zachodzi wyłącznie w okolicznościach opisanych
w art. 2 ust. 1 pkt 1-7 ustawy i na gruncie tych przepisów nie może być wywodzony
jedynie z faktu wykorzystywania szczególnych umiejętności i kwalifikacji nabytych
podczas służby w Policji. Samo ich wykorzystywanie w działaniach nie pozostających
w żadnym związku ze służbą nie jest w ustawie uznawane za działanie w związku z
pełnioną służbą.
W tym stanie rzeczy należy zaaprobować pogląd prawny Sądu drugiej instan-
cji, że sam fakt służby w Policji nie uzasadnia zakwalifikowania każdego wypadku
przy ratowaniu ludzi lub ich mienia z niebezpieczeństwa jako pozostającego w
związku ze służbą. Konieczne jest stwierdzenie, że działania policjanta wykonywane
bez polecenia przełożonych, w czasie wolnym, nie należące do jego obowiązków,
wynikały z istoty pełnionej funkcji, a nie były działaniami, które mogłaby podjąć każda
osoba znajdująca się w niebezpieczeństwie. W konsekwencji właściwy był przyjęty
przez ten Sąd zakres postępowania dowodowego, wykluczający potrzebą przepro-
wadzenia dowodu z opinii biegłego psychologa dla oceny indywidualnych dyspozycji
skarżącego i umiejętności nabytych przez niego w czasie służby Policji.
Z tych względów kasację należało oddalić (art. 39312 k.p.c.).
========================================