Wyrok SN - II PK 69/06
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II PK 69/06
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/23-24/351
Data wydania:2006-11-21

Wyrok z dnia 21 listopada 2006 r.
II PK 69/06

Wydanie przez pracodawcę zarządzenia nakazującego pracownikowi par-
kowanie powierzonego pojazdu wyłącznie na parkingach strzeżonych, bez jego
wyposażenia w podstawowe zabezpieczenia (autoalarm, blokada skrzyni bie-
gów), nie może być uznane za zapewnienie warunków umożliwiających zabez-
pieczenie powierzonego mienia.

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 listopa-
da 2006 r. sprawy z powództwa Tadeusza I. przeciwko Lucjanowi P. o zapłatę, na
skutek skargi kasacyjnej pozwanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z
dnia 6 października 2005 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Szczecinie do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2005 roku Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Szczecinie zasądził od pozwanego Lucjana P. na rzecz powoda
Tadeusza I. kwotę 117.519,07 zł, w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Sąd
Okręgowy ustalił, że pozwany został zatrudniony przez powoda na stanowisku kie-
rowcy-konwojenta od 15 lipca 2001 r. W umowie strony postanowiły o przyjęciu ma-
terialnej odpowiedzialności przez pozwanego za powierzone mienie. Lucjan P. pod-
pisał oświadczenie o przyjęciu odpowiedzialności materialnej oraz przyjął do wiado-
mości i zobowiązał się stosować zarządzenie [...] z dnia 10 października 1998 r.,
zgodnie z którym kierowcy zatrudnieni przez powoda byli zobowiązani do tego, aby w
czasie odbywania podróży służbowych, zarówno w kraju, jak i za granicą, bez-
względnie przestrzegać obowiązku parkowania pojazdów na parkingach strzeżo-
nych. Powód na podstawie pisemnego protokołu zdawczo-odbiorczego powierzył
pozwanemu ciągnik marki Mercedes, typu 1844 [...] do wyłącznego użytku. W proto-
kóle zdawczo-odbiorczym wskazano na bardzo dobry stan techniczny sprzętu. Sa-
mochód posiadał ubezpieczenie obowiązkowe OC, nie był ubezpieczony od kradzie-
ży i innych zdarzeń losowych (auto casco). Powierzony pozwanemu pojazd był wła-
snością firmy ,,L." spółki z o.o. w K., która z kolei oddała go do użytku powodowi w
wykonaniu umowy o współpracy z dnia 1 września 2000 r. Lucjan P. eksploatował
samochód przez kilka miesięcy bez żadnych problemów technicznych. W dniu 10
marca 2001 r. pozwany zamiast jechać wytyczoną trasą do K. skręcił w kierunku P.,
gdzie mieszkał. Pozwany podjechał pod swoje mieszkanie przy ulicy D. i na ulicy za-
parkował pojazd z naczepą. Zamknął pojazd na kluczyk, zabrał dokumenty i poszedł
do domu, gdzie spędził całą noc. Pozwany nie podjął żadnych dodatkowych działań
mających zabezpieczyć pojazd i naczepę, np. przez zdjęcie krótkiej klemy. W nocy z
10 na 11 marca 2001 r. nieznani sprawcy dokonali kradzieży (z włamaniem) ciągnika
siodłowego marki Mercedes [...], razem z przyczepą i towarem. O powyższym po-
zwany powiadomił następnego dnia o godz. 1130 Komisariat Policji w P. oraz praco-
dawcę. W toku dochodzenia nie ustalono sprawców kradzieży. Wartość skradzione-
go ciągnika siodłowego na dzień 11 marca 2001 r. wynosiła 121.100 zł brutto. W wy-
konaniu ugody pozasądowej z dnia 10 kwietnia 2001 r. zawartej między Tadeuszem
I. a Leonidem I. reprezentującym firmę ,,L." ten pierwszy zobowiązał się uiścić kwotę
117.519,09 zł co stanowiło 30.500 USD - równowartość skradzionego pojazdu -
świadcząc usługi transportowe na rzecz firmy V.-S. w K.
Sąd Okręgowy uznał, iż roszczenie powoda o odszkodowanie (oparte na art.
124 § 2 k.p.) było uzasadnione. Powód prawidłowo powierzył pozwanemu mienie w
postaci ciągnika siodłowego i naczepy wraz ze znajdującym się w niej towarem z
obowiązkiem zwrotu (ciągnik siodłowy i naczepa) i wyliczenia się (towar znajdujący
się w naczepie). Sąd pierwszej instancji przywołując treść przepisu art. 124 § 3 k.p.
oraz pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 9 maja 2000 r., I PKN
621/99 (OSNAPiUS 2001 nr 20, poz. 612), uznał, iż sam fakt kradzieży, nie może
wyłączać odpowiedzialności pracownika za utracone w ten sposób mienie praco-
dawcy; należy bowiem w każdym przypadku zbadać wszelkie okoliczności, zarówno
istniejące po stronie pracodawcy, jak i po stronie pracownika, które mogły przyczynić
się do powstania szkody. Przyczyny te muszą pozostawać w adekwatnym związku
przyczynowym ze skutkami określonego zdarzenia - w tym przypadku kradzieży. Sąd
pierwszej instancji stanął na stanowisku, że pozwany nie dopełnił podstawowego
obowiązku, tj. nie zaparkował powierzonego mu pojazdu na parkingu strzeżonym,
zaś okoliczność ta pozostawała w adekwatnym związku przyczynowo-skutkowym z
kradzieżą mienia. Zdaniem Sądu, niedopełnienie przedmiotowego obowiązku było
zawinione przez pozwanego, gdyż nie tylko, że zaparkował pojazd w miejscu nie-
strzeżonym, ale bezpodstawnie uznał, że pojazd był bezpieczny. W tym stanie rze-
czy, w ocenie Sądu Okręgowego pozwany nie wykazał okoliczności, które zwalniały-
by go z odpowiedzialności za szkodę spowodowaną kradzieżą pojazdu z ładunkiem.
Sąd uznał, iż działanie pozwanego pozostawało w adekwatnym związku przyczyno-
wym ze szkodą poniesioną przez powoda, gdyż pozwany nie zabezpieczył powie-
rzonego mu mienia, nie przedsięwziął żadnych środków bezpieczeństwa w celu
uchronienia mienia przed zdarzeniami losowymi, np. przez pozostawienie samocho-
du na parkingu strzeżonym. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż zachowanie po-
zwanego w dniu 10 marca 2001 r. miało postać rażącego niedbalstwa, które uzasad-
niało jego odpowiedzialność w pełnej wysokości za szkodę wyrządzoną pracodawcy.
Mając powyższe na uwadze Sąd doszedł do przekonania, iż zasadne było żądanie
powoda w części faktycznie poniesionych przez niego kosztów w celu naprawienia
szkody właścicielowi skradzionego pojazdu, to jest kwoty 117.519,07 zł.
Wyrokiem z dnia 6 października 2005 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Szczecinie oddalił apelację pozwanego Lucjana P. Sąd Apela-
cyjny wskazał, iż Sąd pierwszej instancji wszechstronnie przeprowadził postępowa-
nie dowodowe, wyjaśniając wszystkie istotne okoliczności sprawy, zaś dokonując
oceny zgromadzonych dowodów nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c. W oparciu o zebrany
materiał dowodowy Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i prawne,
które Sąd Apelacyjny uznał za trafne. Orzeczenie Sądu Okręgowego zostało wy-
czerpująco uzasadnione, zgodnie z wymogami art. 328 § 2 k.p.c. Zarzuty skarżącego
odnośnie do naruszenia przepisu art. 124 k.p. nie zasługiwały na uwzględnienie. W
ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy zasadnie ustalił, że pozwany nie dopełnił
podstawowego obowiązku pracowniczego, a okoliczność ta pozostawała w adekwat-
nym związku przyczynowo-skutkowym z kradzieżą mienia i w konsekwencji z zaist-
niałą szkodą. W szczególności Sąd Okręgowy słusznie uznał, iż pozwany ponosił
winę w niezabezpieczeniu mienia. Słuszne było przyjęcie założenia, że w każdym
przypadku pozostawienia samochodu zaparkowanego na ulicy na noc można prze-
widywać jego kradzież. Tego rodzaju rozumowanie jest w zupełności uzasadnione w
świetle zasad doświadczenia życiowego. Pozwany powinien więc był przewidzieć, że
samochód niewidoczny w nocy, pozostawiony na kilku godzin bez dozoru może zo-
stać ukradziony. Niedbalstwo pozwanego pozwalało na dokonanie włamania nawet
najprostszymi sposobami. Gdyby bowiem - pomimo braku systemu alarmowego-
pozwany zachował większą troskę i zapobiegliwość kradzieży można by uniknąć.
Wbrew odmiennemu twierdzeniu skarżącego, Sąd pierwszej instancji nie przyjął, że
kradzież mienia nie była niezależną od pracownika przyczyną powstania szkody w
powierzonym mu mieniu; przyjął jedynie, że kradzież mogła być przez pracownika
zawiniona w takim znaczeniu, iż umożliwiło ją nienależyte wykonanie obowiązku pie-
czy. Pozwany swoim zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) przyczynił się do
jej dokonania, a w konsekwencji do powstania szkody w powierzonym mu mieniu.
Jest przy tym oczywiste, że pracownik nie odpowiada za szkodę jako sprawca kra-
dzieży. Kradzież, podobnie jak przykładowo wymienione w art. 124 § 3 k.p. nieza-
pewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających zabezpieczenie powierzo-
nego mienia, są przyczynami powstania szkody niezależnymi od pracownika. Nie
można jednak stąd wnosić, że w razie zaistnienia tych okoliczności pracownik będzie
zwolniony z odpowiedzialności za szkodę w całości. W istocie, z poczynionych przez
Sąd Okręgowy ustaleń wynika, że pozwany nie tylko nie wykazał, iż szkoda powstała
z przyczyn od niego niezależnych, ale to jemu udowodniono, że swoim zawinionym
zachowaniem doprowadził do powstania szkody.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył pozwany. Jako jej podstawę
wskazał naruszenie art. 124 § 1 i § 3 k.p. oraz art. 233 k.p.c. Skarżący podkreślił, że
istnieje potrzeba wyjaśnienia kwestii prawnej, czy w sytuacji kiedy wyłącznym
sprawcą szkody w mieniu pracodawcy jest osoba trzecia (złodziej) pracownik odpo-
wiada w pełnej wysokości za szkodę w związku z kradzieżą powierzonego mienia w
kontekście adekwatnego związku przyczynowego. Pracodawca nie wypełnił swoich
podstawowych obowiązków w zakresie zapewnienia ochrony powierzonego mienia,
nie stosując profesjonalnych zabezpieczeń powierzonego ciągnika siodłowego. Brak
zapewnienia przez pracodawcę zabezpieczeń powierzonego pracownikowi mienia
wyłącza lub co najmniej ogranicza odpowiedzialność pracownika. Istotą i celem
umowy o odpowiedzialności majątkowej za powierzone mienie nie jest przeniesienie
ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą z pracodawcy na pra-
cownika w całości, a tym samym pracodawca zawierając taką umowę nie jest zwol-
niony z obowiązku zapewnienia ochrony powierzonego mienia w inny sposób. Skar-
żący zarzucił, że oparcie się przez Sąd na niekompletnej i nierzetelnej pisemnej opi-
nii biegłego oraz wnioskach biegłego nie mających podstaw w tej opinii nie jest do-
puszczalne w świetle swobodnej oceny dowodów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Jest poza sporem, że powód powierzył pozwanemu prawidłowo mienie w po-
staci ciągnika siodłowego marki mercedes. Zarzut pozwanego, iż wartość powierzo-
nego mienia została błędnie określona przez to, iż Sąd nietrafnie przyjął opinię bie-
głego jako podstawę ustalenia wartości powierzonego, mienia nie jest usprawiedli-
wiony. Opinia biegłego została sporządzona w oparciu o dostępne dokumenty, przy
czym okoliczność, że niektóre z nich nie były prawidłowo sporządzone z punktu wi-
dzenia zasad prowadzenia księgowości, nie przesądza o tym, iż nie mogły one sta-
nowić podstawy do wyprowadzenia wniosków i twierdzeń na użytek rozpoznawanej
sprawy. Sąd Apelacyjny trafnie podkreślił, że uchybienia w księgach rachunkowych
mogą mieć znaczenie w kwestiach odpowiedzialności karnoskarbowej powoda, nie
dezawuuje to jednak wartości opinii biegłego w przedmiocie określenia wartości po-
wierzonego powodowi mienia.
Nie jest sporne, że do utraty powierzonego pozwanemu mienia doszło w na-
stępstwie kradzieży ciągnika siodłowego. W kontekście ustalonych okoliczności fak-
tycznych sporne jest, czy w ogóle, a jeśli tak, to w jakim stopniu wymieniona okolicz-
ność ma znaczenie dla odpowiedzialności materialnej pozwanego. W ocenie Sądów
orzekających okoliczność ta pozostaje bez znaczenia dla odpowiedzialności pozwa-
nego ponieważ, po pierwsze, pozwany dopuścił się naruszenia obowiązku wykony-
wania pracy starannie, pozostawiając pojazd na całą noc przed domem bez dozoru i
niepodjęcie działań zabezpieczających przed kradzieżą poprzez zdjęcie tzw. krótkiej
klemy, a po drugie, pozwany działał wbrew nałożonemu na niego obowiązkowi par-
kowania samochodu wyłącznie na parkingu strzeżonym. Natomiast zdaniem skarżą-
cego istnieje co najmniej współprzyczynienie się powoda do powstania szkody przez
niezapewnienie profesjonalnych zabezpieczeń samochodu przed kradzieżą (alarm,
blokada skrzyni biegów i inne). Brak tych zabezpieczeń jest równoznaczny z prze-
niesieniem na pracownika ryzyka prowadzonej działalności, a okoliczność, iż doszło
do kradzieży samochodu nakazuje przyjąć, że został zerwany związek przyczynowy
między zachowaniem pozwanego, a powstałą szkodą.
Zgodnie z art. 124 § 3 k.p. od odpowiedzialności za mienie powierzone pra-
cownik może się uwolnić, jeżeli wykaże, że szkoda powstała z przyczyn od niego
niezależnych, a w szczególności wskutek niezapewnienia przez pracodawcę warun-
ków umożliwiających zabezpieczenie powierzonego mienia. Należy stwierdzić, że w
wypadku kradzieży powierzonego mienia sprawcą szkody jest osoba, która dokonała
zaboru mienia, a między powstałą szkodą a zachowaniem tej osoby zachodzi zwią-
zek przyczynowy. Wbrew jednak stanowisku skarżącego nie można uznać, by za
sprawcę powstałej szkody nie mógł być uznany również pozwany. W przypadku po-
zwanego jego sprawstwo polega na zaniechaniu działań, przewidzianych jako środek
zabezpieczający przed kradzieżą, mianowicie nieprzestrzeganiu nakazu parkowania
na parkingu strzeżonym. W orzeczeniu z dnia 9 lutego 1999 r., I PKN 566/98
(OSNAPiUS 2000 nr 6, poz. 226), Sąd Najwyższy stwierdził, że kradzież mienia po-
wierzonego pracownikowi nie może być uznana za niezależną od niego przyczynę
niedoboru wówczas, gdy pracownik, zwłaszcza zatrudniony na stanowisku kierowni-
czym, przez swe nieroztropne zachowanie ułatwia jej dokonanie. W rozpoznawanej
sprawie nie można jednak nie dostrzec, że powierzony pracownikowi pojazd nie zo-
stał należycie zabezpieczony przed możliwością jego utraty wskutek kradzieży po-
przez wyposażenie go w najbardziej podstawowe (standardowe - jak określa je po-
zwany w skardze kasacyjnej) urządzenia zabezpieczające. Jest sprawą powszechnie
znaną, iż w obecnych warunkach dla przedsiębiorcy prowadzącego działalność w
postaci transportu międzynarodowego istnieje znaczne zagrożenie utraty środka
transportu w następstwie jego kradzieży. Prowadzący taką działalność przedsiębior-
ca - pracodawca, powierzając pracownikowi mienie w postaci środka transportu z
obowiązkiem zwrotu, powinien zapewnić pracownikowi warunki umożliwiające za-
bezpieczenie powierzonego mienia przed jego utratą w następstwie kradzieży. Ogra-
niczenie się pracodawcy do wydania zarządzenia, nakazującego pracownikom par-
kowanie pojazdu wyłącznie na parkingach strzeżonych, bez wyposażenia pojazdu w
zabezpieczenia w postaci np. autoalarmu i/lub blokady skrzyni biegów, które współ-
cześnie mają charakter zabezpieczeń standardowych, nie może zostać uznane za
zapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających w pełni zabezpieczenie
powierzonego mienia.
Sądy orzekające nie przywiązały żadnego znaczenia do wymienionych oko-
liczności. Sąd Apelacyjny stwierdził, że wprawdzie kradzież samochodu była okolicz-
nością od pozwanego niezależną, jednak została ona przez niego zawiniona ,,w ta-
kim znaczeniu, że umożliwiło ją nienależyte wykonanie obowiązku pieczy" i że w su-
mie pozwany nie tylko nie wykazał, że szkoda powstała z przyczyn od niego nieza-
leżnych, ale to jemu udowodniono, że swoim zachowaniem doprowadził do powsta-
nia szkody. Wskazane stanowisko stanowi niepełną, jednostronną ocenę przesłanek
odpowiedzialności za mienie powierzone pracownikowi z obowiązkiem zwrotu. Za-
rzut skargi kasacyjnej naruszenia art. 124 § 3 k.p. należy zatem uznać za usprawie-
dliwiony. Uzasadnia to uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania (art. 39815 k.p.c.). Rozpoznając sprawę
ponownie Sąd Apelacyjny oceni, w jakim stopniu zaniechania pracodawcy w zakresie
zabezpieczenia powierzonego mienia wpływają na zakres odpowiedzialności pozwa-
nego i stosownie do tego określi wysokość należnego powodowi odszkodowania.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II PK 160/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/97
2008-02-07 
[IA] II PK 156/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/96
2008-02-06 
[IA] II PK 153/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/95
2008-02-05 
[IA] II PK 150/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/94
2008-02-05 
[IA] II PK 148/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/93
2008-02-05 
  • Adres publikacyjny: