Wyrok z dnia 19 lipca 2005 r.
II PK 372/04

Po przywróceniu do pracy wyrokiem sądu ze względu na niezgodność
wypowiedzenia z przepisami prawa, pracodawca może dokonać wypowiedze-
nia z powołaniem się na te same przyczyny, które leżały u podstaw poprzed-
niego wypowiedzenia, jeżeli przyczyny te nie były w tym postępowaniu sądo-
wym oceniane oraz zachowały aktualność w tym znaczeniu, że nadal stanowią
uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia w rozumieniu art. 45 § 1 k.p.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 lipca 2005 r. sprawy z
powództwa Hanny D. przeciwko ,,G." Spółce z o.o. w P. o uznanie wypowiedzenia za
bezskuteczne, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Świdnicy z dnia 2 września 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację i nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyj-
nego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Świdnicy wyrokiem z dnia 18 czerwca 2004 r. [...]
oddalił powództwo Hanny D. przeciwko G. Spółce z o.o. w P. o uznanie wypowiedze-
nia umowy o pracę za bezskuteczne. Sąd Rejonowy ustalił, że strony od 1 sierpnia
2000 r. łączyły umowy o pracę. Po złożeniu przez powódkę egzaminu na stanowisko
obsługującego urządzenia do gier na automatach, w dniu 7 marca 2001 r. strony za-
warły umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku pracownika obsługującego
automaty w salonie gier w Ś. Powódka wielokrotnie myliła się przy spisywaniu liczni-
ków w automatach, bądź ich nie spisywała. Często błędnie sporządzała raporty. Z
tego względu współpracownicy i przełożeni zwracali powódce uwagę na uchybienia.
W kwietniu 2003 r. powódka spowodowała niedobór na kwotę 200 zł. Ponadto po-
wódka sama grywała na automatach przy czym ,,kredytowała automaty". W dniu 30
kwietnia 2003 r. powódka otrzymała od pracodawcy pismo o rozwiązaniu umowy o
pracę z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia, który miał upłynąć z
końcem maja 2003 r. ze względu na utratę przez pracodawcę zaufania do niej. Od
tego oświadczenia powódka odwołała się. Sąd Rejonowy w Świdnicy wyrokiem z 25
czerwca 2003 r. powództwo oddalił. Sąd Okręgowy w Świdnicy po rozpoznaniu ape-
lacji powódki wyrokiem z dnia 8 stycznia 2004 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten
sposób, że przywrócił powódkę do pracy, wskazując w jego motywach, że oświad-
czenie pracodawcy naruszyło art. 30 § 4 k.p. ze względu na jego ogólnikowość. Wy-
rok ten uprawomocnił się. Po stawieniu się do pracy w dniu 28 stycznia 2004 r. po-
wódka otrzymała tego samego dnia pismo pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę
z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, który upływał w dniu 30
kwietnia 2004 r. Jako przyczyny wypowiedzenia wskazano ,,kredytowanie automatów
bez pieniędzy, granie na automatach, błędne sporządzanie raportów kasowych, po-
wtarzające się zaniedbania spisywania liczników na automatach, a także podejrzenie
kradzieży pieniędzy z kasy, co spowodowało całkowitą utratę zaufania i niemożliwość
dalszego zatrudnienia". Sąd Rejonowy uznał, że strona pozwana wykonała wyrok
przywracający powódkę do pracy. Zdaniem Sądu, zarzuty postawione powódce zna-
lazły potwierdzenie w przeprowadzonych dowodach i uzasadniają rozwiązanie z nią
umowy o pracę w drodze wypowiedzenia.
Wyrokiem z dnia 2 września 2004 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Świdnicy oddalił apelację powódki. Sąd Okręgowy uznał za nie-
uzasadniony zarzut powagi rzeczy osądzonej. Powódka została przywrócona do
pracy, gdyż pracodawca poprzednio nie wskazał przyczyn wypowiedzenia w sposób
określony w art. 30 § 4 k.p. Pracodawca ,,naprawił" to uchybienie w oświadczeniu z
dnia 28 stycznia 2004 r., wskazując okoliczności, których wystąpienie uzasadniało
utratę zaufania do powódki. W poprzedniej sprawie podstawą faktyczną orzeczenia
był nieskonkretyzowany zarzut utraty zaufania, a w rozpoznawanej sprawie, kon-
kretne okoliczności powodujące utratę zaufania. Okoliczności te zostały potwier-
dzone w postępowaniu dowodowym.
Od tego wyroku kasację wniosła powódka, która zarzuciła naruszenie: 1) art.
30 § 1 pkt 2 i § 4 k.p., przez pominięcie, że obie sprawy oparte są na tych samych
faktach, a więc zachodzi powaga rzeczy osądzonej oraz 2) art. 378 § 1 w związku z
art. 379 pkt 3 k.p.c., przez pominięcie, że ocena pracy powódki obejmuje ten sam
okres wykonywania obowiązków pracowniczych co w poprzedniej sprawie. Jako
okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji powódka wskazała na potrzebę wy-
kładni art. 30 § 1 pkt 2 i § 4 k.p., która w jej ocenie prowadzi do wniosku, że w ,,ra-
mach tej samej umowy o pracę obejmującej ten sam okres zatrudnienia można zło-
żyć oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy o pracę tylko jeden raz".
Strona pozwana w odpowiedzi na kasację wniosła o jej oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Powódka zarzuca, że Sąd drugiej instancji nie wziął pod uwagę z urzędu nie-
ważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji (art. 378 § 1 k.p.c.), polega-
jącej na wydaniu wyroku w sprawie prawomocnie osądzonej (art. 379 pkt 3 k.p.c.).
Powódka nie uwzględnia jednak, że zgodnie z art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma
powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło
przedmiot rozstrzygnięcia między tymi samymi stronami. Dla przyjęcia powagi rzeczy
osądzonej, a następnie nieważności postępowania na podstawie art. 379 pkt 3 k.p.c.,
konieczne jest więc przede wszystkim stwierdzenie tożsamości podstawy sporów
stanowiących przedmiot dwóch rozstrzygnięć sądowych. Z taką sytuacją nie mamy
do czynienia w rozpoznawanej sprawie. W poprzedniej sprawie między stronami (wy-
rok Sądu Rejonowego w Świdnicy z 25 czerwca 2003 r. i wyrok Sądu Okręgowego w
Świdnicy z 8 stycznia 2004 r.) przedmiotem sporu była ocena zgodności z prawem
wypowiedzenia dokonanego w dniu 30 kwietnia 2003 r., a podstawa rozstrzygnięcia
była ograniczona do oceny zgodności z prawem wskazania przyczyny wypowiedze-
nia w pisemnym oświadczeniu pracodawcy (utrata zaufania). W rozpoznawanej spra-
wie natomiast, przedmiotem sporu była ocena zgodności z prawem wypowiedzenia
dokonanego w dniu 28 stycznia 2004 r., a podstawą rozstrzygnięcia była nie tylko
ocena zgodności z prawem wskazania przyczyny wypowiedzenia w pisemnym
oświadczeniu pracodawcy (szczegółowo wskazane fakty uzasadniające utratę zaufa-
nia), ale przede wszystkim uznanie, że stanowiły one uzasadnioną przyczynę wypo-
wiedzenia umowy o pracę. W rozpoznawanej sprawie inny był więc przedmiot roz-
strzygnięcia, a przede wszystkim inna podstawa sporu. Zarzut naruszenia art. 378 §
1 w związku z art. 379 pkt 3 k.p.c. jest tym samym bezzasadny.
Sąd drugiej instancji nie naruszył też art. 30 § 1 pkt 2 i § 4 k.p. Zgodnie z tymi
przepisami, umowa o pracę rozwiązuje się przez oświadczenie jednej ze stron z za-
chowaniem okresu wypowiedzenia, a w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu
umowy o pracę na czas nieokreślony powinna być wskazana przyczyna uzasadnia-
jąca wypowiedzenie. Pozwany pracodawca złożył bowiem powódce oświadczenie o
wypowiedzeniu umowy o pracę, w którym wskazał konkretne i rzeczywiste przyczyny
rozwiązania umowy.
Problem prawny występujący w sprawie dotyczy w rzeczywistości wykładni
art. 45 § 1 k.p. i sprowadza się do zagadnienia, czy po przywróceniu do pracy wyro-
kiem sądu ze względu na wady wypowiedzenia (formalne, np. naruszenie art. 30 § 4
lub 38 § 1 k.p.) pracodawca może dokonać ponownie wypowiedzenia z powołaniem
się na te same przyczyny (fakty), które leżały u podstaw poprzedniego wypowiedze-
nia, a ściślej mówiąc, czy takie ponowne wypowiedzenie jest uzasadnione w rozu-
mieniu art. 45 § 1 k.p. Ponieważ problem ten pośrednio dotyczy wykładni art. 30 § 4
k.p., Sąd Najwyższy uznał, że jego rozważenie nie wykracza poza granice podstaw
kasacyjnych (art. 39311 k.p.c.).
W judykaturze w tym zakresie występuje rozbieżność. W niektórych, zwłasz-
cza starszych orzeczeniach, przyjmuje się, że powoływanie się po raz drugi na te
same okoliczności w sprawie toczącej się wskutek odwołania od wypowiedzenia
zmieniającego, mimo że były one już rozpatrywane we wcześniejszej sprawie na
skutek odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę, nie może odnieść skutku (wy-
rok OSPiUS w Łodzi z dnia 30 lipca 1975 r., I P 557/75, Służba Pracownicza 1975 nr
10, s. 32). Podobną myśl można odczytać w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4
stycznia 1978 r., I PRN 173/77 (OSPiKA 1979 nr 3, poz. 49 z glosą J. Pacho; PiZS
1980 nr 1, s. 70 z glosą J. Elżanowskiego), według którego zakład pracy nie może
rozwiązać z pracownikiem umowy o pracę z jego winy bez wypowiedzenia, jeżeli
uprzednio z tej samej przyczyny wypowiedział mu umowę o pracę. Ten kierunek wy-
kładni został przede wszystkim zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku Sądu Naj-
wyższego z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 94/97 (OSNAPiUS 1998 nr 4 poz. 115).
W sprawie tej wypowiedzenie umowy o pracę uznane zostało za bezskuteczne pra-
womocnym wyrokiem sądu z uwagi na niewyczerpanie przez pracodawcę trybu kon-
sultacji związkowej. Orzeczenie zostało wydane bez badania merytorycznych przy-
czyn wypowiedzenia. W ocenie Sądu Najwyższego przedstawionej w uzasadnieniu
omawianego wyroku, przyczyny powołane w tym wypowiedzeniu, wobec prawomoc-
nego orzeczenia jego bezskuteczności, nie mogły stanowić uzasadnienia kolejnego
wypowiedzenia umowy o pracę. Sąd Najwyższy uznał, że prawomocne orzeczenie o
bezskuteczności wypowiedzenia umowy o pracę, oparte o stwierdzenie naruszenia
przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, bez sądowego zbadania merytorycznych
przyczyn wypowiedzenia, przekreśla znaczenie prawne i możliwość powoływania
tych samych przyczyn jako uzasadnienia kolejnego wypowiedzenia umowy o pracę.
Przyczyny te stają się bowiem nieaktualne z uwagi na prawomocne orzeczenie bez-
skuteczności wypowiedzenia.
Inny kierunek wykładni wynika z nowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego.
W szczególności w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 maja 1999 r., I PKN 57/99
(OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 576), Sąd Najwyższy przyjął, że naruszenie przez pra-
codawcę przepisów formalnych, obowiązujących przy dokonywaniu tzw. zwolnień
grupowych, chociaż stanowi w myśl art. 45 § 1 k.p. podstawę żądania przywrócenia
do pracy, nie pozbawia pracodawcy możliwości ponownego wypowiedzenia - w spo-
sób prawidłowy - umowy o pracę. W szczególności zaś w wyroku z dnia 9 grudnia
2003 r., I PK 154/03 (OSNP 2004 nr 21, poz. 373), Sąd Najwyższy stwierdził, że pra-
womocne orzeczenie sądu przywracające pracownika do pracy, oparte na stwierdze-
niu naruszenia przepisów o wypowiadaniu, bez zbadania jego merytorycznej zasad-
ności, nie pozbawia pracodawcy możliwości ponownego wypowiedzenia umowy z
powołaniem się na te same przyczyny. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy,
niepodzielając (odstępując od) wykładni przedstawionej w wyżej powołanym wyroku
z dnia 10 kwietnia 1997 r., I PKN 94/97, stwierdził między innymi, że art. 45 § 1 k.p.
wymienia dwa rodzaje wadliwości rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem,
które mają odrębny charakter i każda z nich stanowi samodzielną podstawę ubezsku-
tecznienia wypowiedzenia, względnie przywrócenia do pracy albo zasądzenia od-
szkodowania. Wypowiedzenie może być nieuzasadnione lub naruszające przepisy o
wypowiadaniu umów o pracę. Z art. 45 § 1 k.p. ani z innych przepisów o wypowiada-
niu umów o pracę nie wynika, że prawomocne orzeczenie o bezskuteczności wypo-
wiedzenia umowy o pracę, oparte na naruszeniu przepisów o wypowiadaniu umów o
pracę w tym trybie, bez sądowego zbadania merytorycznych przyczyn wypowiedze-
nia, miałoby przekreślać znaczenie prawne i możliwość powoływania tych samych
przyczyn jako uzasadnienia kolejnego wypowiedzenia umowy o pracę, Przepisy Ko-
deksu pracy nie dają podstaw do przyjęcia mechanizmu prawnego, według którego
prawomocne orzeczenie o bezskuteczności wypowiedzenia oparte wyłącznie o nie-
dochowanie wymagań dotyczących trybu powoduje ,,nieaktualność" przyczyny wypo-
wiedzenia. Konsekwencji takiej nie można też wyprowadzać z ogólnych zasad pro-
cesu cywilnego, a mianowicie z zasady powagi rzeczy osądzonej.
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela tę argu-
mentację i wynikającą z niej wykładnię. Oznacza to, że po przywróceniu do pracy
wyrokiem sądu ze względu na niezgodność wypowiedzenia z przepisami dotyczą-
cymi jego warunków, które można określić jako formalne, pracodawca może dokonać
ponownie wypowiedzenia z powołaniem się na te same przyczyny (fakty), które le-
żały u podstaw poprzedniego wypowiedzenia, jeżeli przyczyny te nie zostały w po-
przednim postępowaniu ocenione jako nieuzasadnione oraz zachowały aktualność w
tym znaczeniu, że nadal stanowią uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia w rozu-
mieniu art. 45 § 1 k.p. O tym, czy przyczyny te zachowały aktualność decydują oko-
liczności konkretnej sprawy (w tym także sam upływ czasu - por. teza XII uchwały
pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 27
czerwca 1985 r., III PZP 10/85, wytyczne w przedmiocie stosowania art. 45 k.p.,
OSNCP 1985 nr 11, poz. 164 oraz teza XII uchwały pełnego składu Izby Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1978 r., V PZP 6/77,
wytyczne orzecznictwa w przedmiocie wykładni przepisów kodeksu pracy normują-
cych współdziałanie kierownika zakładu pracy z organami związków zawodowych
przy rozwiązywaniu umów o pracę - w szczególności art. 38, art. 42 § 1, art. 52 § 3 i
§ 4, art. 53 § 4 i art. 177 § 1 k.p., OSNCP 1977 nr 8, poz. 127). Sąd drugiej instancji
dokonał oceny w tym zakresie i nie została ona skutecznie podważona w kasacji.
Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312 k.p.c., a
o kosztach postępowania orzeczono na mocy art. 102 k.p.c.
========================================