Wyrok z dnia 19 kwietnia 2006 r.
II PK 304/05

Odmowa potwierdzenia przez pracownika na piśmie, że został zapoznany
z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy nie jest równoznaczna z odmową
ich przestrzegania.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie: SN Herbert Szurgacz, SA
Romualda Spyt (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia
2006 r. sprawy z powództwa Piotra S. przeciwko Kopalni Węgla Brunatnego T. SA w
B. o przywrócenie do pracy, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze z dnia 15
lipca 2005 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze do ponownego rozpozna-
nia, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyj-
nego.

U z a s a d n i e n i e


Powód Piotr S. domagał się przywrócenia do pracy w pozwanej Kopalni
Węgla Brunatnego ,,T." SA w B. W uzasadnieniu żądania podał, że rozwiązanie z nim
umowy o pracę przez stronę pozwaną bez wypowiedzenia w trybie art. 52 § 1 k.p.
było nieuzasadnione.
Pozwana Kopalnia Węgla Brunatnego ,,T." SA w B. wniosła o oddalenie po-
wództwa i zarzuciła, że dopuścił się on ciężkiego naruszenia podstawowych obo-
wiązków pracowniczych przez odmowę podpisania oświadczenia potwierdzającego
zapoznanie się z regulaminem pracy i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sąd Rejonowy w Zgorzelcu na mocy wyroku z dnia 15 kwietnia 2005 r. przy-
wrócił powoda Piotra S. do pracy w pozwanej Kopalni Węgla Brunatnego ,,T." SA w
B. na poprzednio zajmowane stanowisko operatora przenośnika. Sąd Rejonowy
ustalił, że powód Jan S. był zatrudniony u strony pozwanej od dnia 5 lutego 1985 r.
na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na stanowisku operatora
przenośnika taśmowego. W dniu 3 lutego 2005 r. przełożony powoda wezwał powo-
da do swojego biura i przedłożył mu do podpisania następujące dokumenty: obowią-
zujący regulamin pracy, informację o podstawowych warunkach pracy obowiązują-
cych w KWB ,,T." w B., zbiorczą kartę oceny ryzyka dla zagrożeń ogólnokopalnia-
nych, zbiorczą kartę oceny ryzyka na dojściach (miejscach transportu) na stanowi-
skach pracy, charakterystykę środków chemicznych występujących na oddziale oraz
listę obecności z odbytego szkolenia z regulaminu pracy z dnia 24 stycznia 2005 r.
Powód, mimo że został zapoznany z treścią powyższych dokumentów, odmówił ich
podpisania, ponieważ miał zastrzeżenia do zawartych w regulaminie unormowań
odnośnie czasu pracy. W dniu 2 marca 2005 r. pozwany rozwiązał z powodem
umowę o pracę w trybie natychmiastowym z winy pracownika, uzasadniając to od-
mową podpisania wyżej wskazanych dokumentów. W uzasadnieniu wyroku Sąd Re-
jonowy stwierdził, że chociaż istotnie powód odmówił podpisania dokumentów wska-
zanych w odpowiedzi na pozew, jednakże takiego zachowania nie zakwalifikował
jako ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.
Na skutek apelacji strony pozwanej zarzucającej między innymi naruszenie
art. 52 § 1 k.p. w związku z art. 100 § 1 k.p. oraz art. 2374 Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze wyrokiem z dnia 15 lipca 2005 r. zmienił
zaskarżony wyrok i oddalił powództwo. W pisemnych motywach rozstrzygnięcia Sąd
Okręgowy wskazał, że Sąd Rejonowy naruszył art. 52 § 1 pkt 1, art. 100 § 1, art. 211
i 2374 k.p., przez przyjęcie, że niewykonanie przez powoda polecenia służbowego
zobowiązującego go do pisemnego potwierdzenia znajomości przepisów bezpie-
czeństwa i higieny pracy nie stanowiło podstawy do rozwiązania umowy o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika, ponieważ naruszenia tego nie można było za-
kwalifikować jako naruszenie ciężkie. Wskazał, że unormowanie zawarte w art.100 §
1 k.p. ma charakter ogólny i że obowiązki pracownika zostały sprecyzowane przy-
kładowo w art. 100 § 2 k.p. Stosownie do tego przepisu pracownik jest zobowiązany
w szczególności: przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy, przestrze-
gać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku, przestrzegać przepi-
sów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożaro-
wych. Podniósł, że Sąd Rejonowy nie uwzględnił także przepisów § 11 rozporządze-
nia Ministra Gospodarki z dnia 17 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higie-
ny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożaro-
wego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe
(Dz.U. Nr 96, poz. 858), a w szczególności § 11 ust. 3 i 4 , normujących obowiązek
potwierdzenia na piśmie otrzymania i zapoznania się z treścią instrukcji dotyczącej
zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
W świetle obowiązujących unormowań Sąd uznał, że pracownik jest obowią-
zany stosować się do poleceń pracodawcy (przełożonego), które dotyczą pracy
umówionego rodzaju (art. 100 § 1 w związku z art. 22 § 1 k.p.); nie są sprzeczne z
przepisami prawa; nie pozostają w sprzeczności z umową o pracę. Do podstawo-
wych obowiązków pracownika należało, zdaniem Sądu Okręgowego, potwierdzenie
na piśmie przyjęcia do wiadomości i stosowania regulaminu oraz zasad normujących
bezpieczeństwo wykonywania pracy.
Dalej Sąd Okręgowy wywiódł, że Sąd Rejonowy wydając wyrok nie uwzględnił
zagrożeń i interesów pracodawcy związanych ze specyfiką pracy. Prowadzenie
działalności eksploatacyjnej węgla brunatnego metodą odkrywkową w tzw. ruchu
ciągłym obwarowane jest rygorystycznymi przepisami prawa górniczego oraz przepi-
sami bhp. Z uwagi na zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników eksploatacja i
funkcjonowanie kopalni objęte są nieustającą kontrolą i nadzorem Urzędów Górni-
czych, które w sposób rygorystyczny podchodzą do przestrzegania zasad bhp na
każdym stanowisku pracy górniczej. Niewątpliwie wykonywane przez powoda obo-
wiązki operatora przenośnika, a więc urządzenia związanego z ruchem kopalni, z
uwagi na zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników, wymagały rygorystycznego
przestrzegania zasad bezpieczeństwa i higieny pracy i kart ryzyka na stanowisku
pracy. Zasadnie więc pracodawca nie dopuścił do świadczenia pracy pracownika,
który odmówił potwierdzenia na piśmie zapoznania się z przepisami normującymi
zasady bezpieczeństwa dla życia i zdrowia powoda oraz innych pracowników. Na tej
podstawie Sąd Okręgowy przyjął, że powód odmawiając podpisania oświadczeń do-
puścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych unormo-
wanych w art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Podkreślił także, że zdarzenie nie miało charakteru
incydentalnego.

Pełnomocnik powoda zaskarżył powyższy wyrok skargą kasacyjną zarzucając:
naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 52 § 1
pkt 1, art. 100 § 1, art. 2374 k.p. polegające na przyjęciu przez Sąd Okręgowy stano-
wiska, że niewykonanie przez powoda polecenia służbowego zobowiązującego do
pisemnego potwierdzenia znajomości przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
stanowiło podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pra-
cownika, a także naruszenie art. 52 § 2 k.p., polegające na przyjęciu, że w spornym
przypadku pracodawca rozwiązując umowę o pracę bez wypowiedzenia zachował
jednomiesięczny termin od dnia uzyskania wiadomości uzasadniającej rozwiązanie
umowy. Wskazując na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
Sądu Okręgowego w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów
zastępstwa procesowego. Przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania uzasadnił po-
trzebą wykładni znowelizowanych przepisów art. 52 § 1 k.p., dotyczącej pojęcia
,,ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych", a także tym, że
skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona, ze względu na naruszenie art. 52 § 2
k.p.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący stwierdził, że w świetle orzecznic-
twa Sądu Najwyższego ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowni-
czych ma miejsce wówczas, gdy w związku z zachowaniem pracownika - naruszają-
cym podstawowe obowiązki - można mu przypisać winę umyślną lub rażące niedbal-
stwo. Zdaniem skarżącego Sąd Okręgowy pominął to, że powód został poinformo-
wany na piśmie o warunkach zatrudnienia - zgodnie z art. 29 § 3 k.p. - jak również
został zapoznany i znał treść regulaminu pracy obowiązującego u strony pozwanej i
przeszedł stosowne szkolenie z tego zakresu w dniu 24 stycznia 2005 r. Bezsporny
był również fakt, że powód w myśl art. 2374 § 1 i § 2 k.p. został zaznajomiony z prze-
pisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez
niego prac. Natomiast pisemne potwierdzenie przez pracownika, że zapoznał się z
przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, czy też regulaminem pracy ma istotne
znaczenie dowodowe przy odpowiedzialności porządkowej i odszkodowawczej pra-
cownika za ich naruszenie. Nie można powodowi postawić zarzutu winy umyślnej,
czy też rażącego niedbalstwa, tym samym nie wchodzi w grę tzw. ciężkie naruszenie
obowiązków pracowniczych, o których mowa w art. 52 § 1 pkt 1 k.p. Zgodnie z art.
100 k.p. i art. 211 k.p. do podstawowych obowiązków pracownika należy przestrze-
ganie regulaminu pracy, oraz znajomość przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy, a także przepisów przeciwpożarowych. Brak pisemnego potwierdzenia przez
pracownika, że zapoznał się z tymi przepisami, nie oznacza jeszcze, że dokonał ich
naruszenia, czy też, że nie zna ich treści.
Dalej skarżący wskazał, że Sąd Okręgowy, zmieniając korzystne dla powoda
rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego, naruszył przepis art. 52 § 2 k.p., bowiem rozwią-
zanie umowy o pracę nastąpiło po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodaw-
cę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy, ponieważ odmo-
wa podpisania dokumentów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy nastąpiła
już w czerwcu 2004 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna zawiera usprawiedliwione podstawy w zakresie naruszenia
art. 52 § 1 k.p. w związku z art. 100 § 1 k.p. i art. 2374 k.p., natomiast nieuzasadniony
jest zarzut naruszenia art. 52 § 2 k.p. Trafne są wywody skarżącego sprowadzające
się do twierdzenia, że zachowanie powoda polegające na odmowie potwierdzenia na
piśmie przyjęcia do wiadomości obowiązujących przepisów dotyczących zasad bez-
pieczeństwa i higieny pracy nie można zakwalifikować jako ciężkiego naruszenia
podstawowych obowiązków pracowniczych. Zgodnie z art. 52 § 1 pkt 1 k.p. praco-
dawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w
razie ciężkiego naruszenia przez niego podstawowych obowiązków pracowniczych.
Przesłankami zastosowania powyższego przepisu są: bezprawność działania, zagro-
żenie interesów pracodawcy (przesłanki obiektywne) i zawinienie (przesłanka su-
biektywna) co najmniej w stopniu rażącego niedbalstwa. Nie można sformułować
zasady, że przesłanki obiektywne świadczą o stopniu zawinienia. Zupełnie wyjątko-
wo można na podstawie przesłanek obiektywnych wnioskować o winie - tym samym
uznając znaczny stopień zawinienia rozumianej jako negatywny stosunek pracowni-
ka do jego obowiązków.
Obowiązek potwierdzenia przez pracownika na piśmie zapoznania się z in-
strukcją bezpiecznego wykonywania pracy dla stanowisk lub miejsc pracy w ruchu
zakładu górniczego wynika z § 11 ust. 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia
17 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu
oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakła-
dach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe (Dz.U. Nr 96, poz. 853 ze
zm.). Potwierdzenie na piśmie przez pracownika, że został zapoznany z zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowi dowód na wywiązywanie się zakładu pracy z
obowiązków wynikających z powyższego rozporządzenia i na tym polegał zagrożony
zachowaniem powoda (polegającym na zaniechaniu) interes pracodawcy. Natomiast
sama odmowa podpisania powyższego dokumentu nie jest równoznaczna z odmową
stosowania zasad z niego wynikających. Odmowa ta nie stanowiła również demon-
stracji negatywnego stosunku powoda do obowiązków pracowniczych lecz była wyni-
kiem przeświadczenia, że przedmiotowe instrukcje odnoszą się także do innych sta-
nowisk pracy i dlatego nie powinny zostać podpisane. Nie sposób zatem przyjąć, że
bezprawnemu działaniu powoda (naruszającemu wskazany wyżej przepis rozporzą-
dzenia Ministra Gospodarki) można przypisać znaczny stopień winy rozumianej
przynajmniej jako rażące niedbalstwo. Fakt, że obowiązek potwierdzenia na piśmie
zapoznania się ze stosownymi instrukcjami wynika z konkretnego, przywołanego
aktu prawnego, nie zwiększa wagi interesu pracodawcy. Dopiero nieprzestrzeganie
przez pracowników przepisów oraz zasad bezpieczeństwa pracy, czy też ostentacyj-
na odmowa stosowania się do nich godzi w istotny interes pracodawcy. Co więcej,
postępowanie takie narusza interes osoby dokonującej naruszenia zasad bezpie-
czeństwa pracy oraz interes pozostałych pracowników. Normy i zasady dotyczące
bezpieczeństwa pracy służą ochronie życia i zdrowia pracowników, stąd też wymie-
nione zostały wprost w 100 § 1 pkt 3 k.p. jako jeden z podstawowych obowiązków
pracowniczych. Lekceważenie zasad bezpieczeństwa pracy powoduje, że ze
względu na rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych generalnie można przypi-
sać pracownikowi znaczny stopień winy. Ponieważ sytuacja taka nie miała miejsca w
przedmiotowej sprawie, brak podstaw do zastosowania przepisu art. 52 § 2 k.p.
Rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jako nadzwyczajny sposób ustania stosun-
ku pracy powinno bowiem być stosowane przez pracodawcę wyjątkowo i z ostrożno-
ścią. Musi być uzasadnione szczególnymi okolicznościami, które w zakresie winy
pracownika polegają na jego złej woli lub rażącym niedbalstwie (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 2 czerwca 1997, I PKN 193/97, OSNAPiUS 1998 nr 9, poz.
269).
Odnosząc się do drugiego zarzutu - naruszenia art. 52 § 2 k.p. - uznać należy,
że jest on nieuzasadniony. Istotnie odmowa przyjęcia do wiadomości informacji o
podstawowych warunkach pracy w dniu 3 lutego 2005 r. była drugą z kolei. Powód
postąpił tak samo w dniu 26 czerwca 2004 r. Z okoliczności powyższych skarżący
wywodzi naruszenie art. 52 § 2 k.p., poprzez przekroczenie przez pozwanego mie-
sięcznego terminu od powzięcia wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwią-
zanie umowy o pracę. Pogląd ten jest nieuzasadniony. Rozwiązanie umowy o pracę,
stanowiące przedmiot niniejszego sporu, nie zostało spowodowane pierwotną od-
mową (z dnia 26 czerwca 2004 r.) lecz kolejną odmową poświadczenia o poinstru-
owaniu o zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy, która nastąpiła w dniu 3 lutego
2005 r. i w tym przypadku zachowany został ustawowy miesięczny termin wskazany
w art. 52 § 2 k.p.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39815 § 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji. O kosztach procesu orzeczona na mocy art. 108 § 2 k.p.c. w
związku z art. 39821 k.p.c. oraz w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
========================================