Wyrok z dnia 15 lutego 2006 r.
II PK 301/05

Asesorowi prokuratury zwolnionemu ze służby przez Prokuratora Gene-
ralnego z naruszeniem przepisów lub w sposób nieuzasadniony przysługuje
wyłącznie roszczenie o odszkodowanie (art. 50 § 3 k.p. w związku z art. 118
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r.
Nr 21, poz. 206 ze zm.), a nie roszczenie o przywrócenie do pracy po upływie
okresu asesury lub o uzyskanie nominacji na stanowisko prokuratora.

Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kuźniar, Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 lutego 2006 r. sprawy
z powództwa Katarzyny B. przeciwko Prokuraturze Rejonowej dla W.-Ś. w W. z
udziałem Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w Warszawie o
przywrócenie do pracy, na skutek skarg kasacyjnych powódki i Ogólnopolskiego
Akademickiego Związku Zawodowego od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 17 czerwca 2005 r., [...]

o d d a l i ł skargi kasacyjne.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 17 czerwca 2005 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego dla
Wrocławia Śródmieścia-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 lipca 2003
r. w pkt I w ten sposób, że zasądził od pozwanej Prokuratury Rejonowej dla W.-Ś. na
rzecz powódki kwotę 9.621,30 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lipca
2001 r. i nadal do dnia zapłaty, natomiast dalej idącą apelację powódki oddalił, zasą-
dzając od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 300 zł tytułem kosztów procesu
za wszystkie instancje.
W sprawie tej ustalono, że powódka w dniu 28 lutego 1997 r. została miano-
wana przez Prokuratora Generalnego na stanowisko asesora Prokuratury Rejonowej
w W., gdzie pełniła czynności prokuratorskie przez okres dwóch lat. Od dnia 15 paź-
dziernika 1997 r. do dnia wytoczenia powództwa (tj. 7 września 1999 r.) powódka
pełniła służbę w Prokuraturze Rejonowej dla W.-Ś. w W., gdzie została przeniesiona
pismem Prokuratora Generalnego z dnia 7 października 1997 r. W dniu 27 lutego
1998 r., na polecenie Prokuratora Wojewódzkiego, została przeprowadzona kontrola
akt spraw prowadzonych przez powódkę, która wykazała nieprawidłowości w jej
pracy. W wyniku tej kontroli, jak i po dodatkowych badaniach przeprowadzonych
przez specjalną komisję, powódka uzyskała negatywną opinię w sprawie wniosku o
powołanie jej na stanowisko prokuratora. Dnia 2 marca 1999 r. Prokurator Okręgowy
w W. wystąpił do Ministerstwa Sprawiedliwości z wnioskiem o zwolnienie powódki ze
służby, a pismem z dnia 12 marca 1999 r. Prokurator Generalny zwolnił powódkę ze
stanowiska asesora w Prokuraturze Rejonowej dla W.-Ś. w W., z zachowaniem trzy-
miesięcznego okresu wypowiedzenia. Decyzja ta została poprzedzona weryfikacją
pracy powódki, dokonaną przez komisję powołaną do tego celu przez Prokuratora
Apelacyjnego w W. Od tego wypowiedzenia powódka odwołała się do Sądu Rejono-
wego, który wyrokiem z dnia 12 stycznia 2000 r. przywrócił ją do pracy, ponieważ
wypowiedzenie zostało jej wręczone w czasie jej usprawiedliwionej nieobecności. Po
stawieniu się powódki do pracy, została jej ponownie wręczona kserokopia pisma z
dnia 12 marca 1999 r. wypowiadającego stosunek służbowy. Powódka odwołała się
do Sądu Rejonowego, który postanowieniem z dnia 26 stycznia 2001 r. odrzucił po-
zew uznając, iż roszczenie powódki zostało już osądzone prawomocnym wyrokiem z
dnia 12 stycznia 2000 r. Po uprawomocnieniu się tego postanowienia, powódka sta-
wiła się pracy, zgłaszając gotowość do jej świadczenia. Została wówczas oddelego-
wana do Prokuratury Rejonowej dla W.-S.M., gdzie świadczyła pracę do dnia 30
kwietnia 2001 r. Równocześnie toczyło się postępowanie przed Sądem Dyscyplinar-
nym przy Prokuraturze Generalnej w przedmiocie uchybienia przez powódkę godno-
ści urzędu prokuratorskiego w związku z jej wcześniejszym postępowaniem w sto-
sunku do przełożonych w Prokuraturze Rejonowej dla W.-Ś., w wyniku którego po-
wódka została uznana winną. Na skutek odwołania powódki od tego wyroku Odwo-
ławczy Sąd Dyscyplinarny przy Prokuratorze Generalnym, wobec podniesionego za-
rzutu przedawnienia przewinienia, umorzył postępowanie.
W dniu 6 marca 2001 r. Kolegium Prokuratury Okręgowej w W. jednogłośnie
wyraziło negatywną opinię o kandydaturze powódki na stanowisko prokuratora Pro-
kuratury Rejonowej dla W.-Ś. W związku z tym Prokurator Okręgowy w W. zwrócił się
do Ministerstwa Sprawiedliwości z wnioskiem o zwolnienie powódki ze służby. W
dniu 19 lipca 2001 r. powódka otrzymała pismo Prokuratora Generalnego z dnia 12
lipca 2001 r. wypowiadające jej stosunek służbowy z zachowaniem trzymiesięcznego
okresu wypowiedzenia. Jako przyczynę wskazano nieuzyskanie przez powódkę kwa-
lifikacji zawodowych. Od powyższego wypowiedzenia powódka odwołała się do Sądu
Rejonowego i w trakcie postępowania, w dniu 10 listopada 2001 r., sprecyzowała, iż
stroną pozwaną jest Prokuratura Okręgowa w W. Postanowieniem z dnia 26 kwietnia
2002 r. Sąd Rejonowy wezwał do udziału w sprawie w charakterze strony pozwanej
Prokuraturę Rejonową dla W.-Ś. w W. Wyrokiem z dnia 9 lipca 2003 r. Sąd pierwszej
instancji oddalił powództwo o przywrócenie do pracy, uznając, że wskazana przyczy-
na wypowiedzenia była rzeczywista. Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2003 r. Sąd Okrę-
gowy we Wrocławiu oddalił apelację powódki od tego wyroku. Na skutek kasacji po-
wódki oraz Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego w Warszawie,
który wstąpił do sprawy z dniem 6 listopada 2003 r., Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia
7 października 2004 r. uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację w sto-
sunku do pozwanej Prokuratury Rejonowej dla W.-Ś. w W., zniósł w tym zakresie
postępowanie apelacyjne i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania, a także oddalił kasację w stosunku do pozwanej Prokuratury
Okręgowej w W. i zasądził na jej rzecz od powódki kwotę 120 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy stwierdził, iż w przedmiotowej
sprawie wystąpiła nieważność postępowania z powodu pozbawienia macierzystej dla
powódki Prokuratury Rejonowej dla W.-Ś. w W. możności obrony praw w postępo-
waniu apelacyjnym. Ponieważ powódka zaskarżyła w całości wyrok Sądu pierwszej
instancji, to stroną postępowania apelacyjnego powinien być także i przede wszyst-
kim jej pracodawca, tj. Prokuratura Rejonowa dla W.-Ś. w W., której Sąd Okręgowy w
ogóle nie powiadamiał o terminach procesowania, a którą uwzględnił w sentencji wy-
roku oddalającego apelację powódki.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy we Wrocławiu dodatkowo
ustalił, że w prokuraturze nie dokonuje się okresowych kontroli pracy asesora proku-
ratorskiego, a jedynie kontrole bieżące. Przy opracowaniu opinii komisja oceniająca
służbę bazuje na tym, co napisze Prokuratura Rejonowa, a decydujące znaczenie
ma ilość załatwionych spraw. Asesora nie zapoznaje się z opinią przed przekaza-
niem jej kolegium prokuratury. Przy ocenie pracy asesora decydują względy meryto-
ryczne, poziom pracy, ale brane są także pod uwagę inne elementy takie jak: dyspo-
zycyjność, sumienność, zaangażowanie. O stanowisku kolegium prokuratury zade-
cydowały względy merytoryczne. Po przywróceniu do pracy powódka nie mogła wy-
konywać czynności, które wykonywała w czasie powierzenia jej votum prokurator-
skiego. W okresie służby w sekcji do spraw wypadków ruchu drogowego i komunika-
cji Prokuratury Rejonowej dla W.Ś. powódka wykonywała czynności w sprawach
przydzielonych prokuratorom Ryszardowi G. i Jerzemu Ś., sporządzając akty oskar-
żenia ,,na nazwiska w/w prokuratorów". Uwag do pracy powódki nie było, a nikt nie
zwracał się do tych prokuratorów o ocenę pracy powódki. Kolegium miało możliwość
zapoznania się z protokołami oceny asesora. Powódka nie miała konfliktów z nadzo-
rującą jej służbę prokurator G., które pojawiły się dopiero w sprawie, którą ta proku-
rator poleciła powódce umorzyć. W ocenie Prokuratora Rejonowego dla W.Ś. po-
wódka zna przepisy Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego. Przy ocenie
pracy powódki te same akta były badane przez wizytatora, komisję i Prokuraturę
Apelacyjną. Po przywróceniu do pracy powódka mogła wykonywać jedynie czynności
,,aplikanckie". Po 1999 r., kiedy skończył się powódce okres asesury, nie można było
jej oceniać, bo nie wykonywała czynności merytorycznych. Powódka nie umiała
przełożyć wiedzy na wykonywane czynności asesora. Prokurator Rejonowy dla W.Ś.
wnioskował o pierwsze wypowiedzenie powódce umowy o pracę, drugi i trzeci wnio-
sek pochodził od Prokuratury Okręgowej w W.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał apelację powódki za
częściowo uzasadnioną, wskazując, że podana w piśmie z dnia 12 lipca 2001 r.
przyczyna wypowiedzenia, tj. nieuzyskanie przez powódkę kwalifikacji zawodowych,
nie była wystarczająco sprecyzowana. Wynika to z tego, że merytoryczne kwalifika-
cje do wykonywania czynności prokuratorskich asesor uzyskuje po ukończeniu stu-
diów wyższych prawniczych i odbyciu aplikacji prokuratorskiej (powódka odbyła apli-
kację sędziowską i prokuratorską), a kwalifikacje formalne sprawdzane są przed po-
wołaniem na stanowisko asesora (art. 14 ust. 1 ustawy o prokuraturze). Ponadto, na
co powoływała się również pozwana, asesura jest etapem edukacji prawniczej, kiedy
asesor uzyskuje już pewną samodzielność w prowadzeniu spraw, ale równocześnie
nadal podlega ścisłej kontroli ze strony przełożonych (art. 99 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z
dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz.
206; § 51 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 r. - Re-
gulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych
prokuratury). W okresie odbywania asesury powódka wykonywała służbę na zasa-
dach podporządkowania w organach prokuratury, której ustrój jest oparty na zasa-
dach jedności i hierarchicznego podporządkowania.
Równocześnie strona pozwana w piśmie z dnia 12 lipca 2001 r. niewystar-
czająco sprecyzowała wskazaną powódce przyczynę wypowiedzenia stosunku
służby, nie wskazując ,,np. na nieprzydatność powódki na stanowisku prokuratora,
czy na niewłaściwe wykonywanie przez nią obowiązków asesora", wobec czego
,,rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia stosunku pracy powódce strona pozwana nie
ujawniła". Niewystarczające określenie przyczyny wypowiedzenia stosunku pracy
narusza przepis art. 30 § 4 k.p., a w konsekwencji również art. 45 § 1 k.p. Jednakże
,,wobec naruszenia przez pracodawcę przepisów o wypowiadaniu umów o pracę (art.
45 § 1 k.p.), nie zachodziła potrzeba analizowania czy wypowiedzenie było uzasad-
nione".
Następnie Sąd Okręgowy uznał, że stosunek z nominacji wiąże się z większą
dyspozycyjnością niż stosunek umowny, ale korzysta ze wzmożonej ochrony przed
jego rozwiązaniem. Stosunek służbowy powódki ,,po upływie okresu votum, po po-
nownym zatrudnieniu u strony pozwanej trwał nadal do czasu upływu okresu wypo-
wiedzenia". Wbrew twierdzeniom powódki o konieczności rozróżnienia mianowania
asesora od powierzenia mu pełnienia czynności prokuratorskich w ramach zatrud-
nienia asesora prokuratorskiego na podstawie nominacji nie oznacza, że jest on mia-
nowany na czas nieokreślony, jak błędnie sądzi powódka. Zatrudnienie asesora pro-
kuratorskiego na podstawie nominacji nie oznacza mianowania na czas nieokre-
ślony. Przepis art. 99 § 1 ustawy o prokuraturze, obowiązujący w dacie wydania wy-
roku Sądu pierwszej instancji z dnia 9 lipca 2003 r., stanowił, że Prokurator General-
ny może powierzyć asesorowi powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury na
czas określony nieprzekraczający dwóch lat pełnienie czynności prokuratorskich.
Przedłużenie okresu asesury na czas określony nieprzekraczający trzech lat nastą-
piło ustawą zmieniającą z dnia 29 listopada 2003 r. (Dz.U. Nr 228, poz. 2256) z mocą
od 14 stycznia 2004 r. Jednakże art. 100 ust. 2 ustawy o prokuraturze nadal stanowi,
że Prokurator Generalny może, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowie-
dzenia, zwolnić asesora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury ze służby.
Przepis art. 16 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Dalej Sąd Okręgowy powołał się na
orzecznictwo Sądu Najwyższego wydane w sprawach dotyczących asesorów sądo-
wych, w szczególności w kwestii dotyczącej przyczyny rozwiązania stosunku służbo-
wego asesora sądowego, zgodnie z którym ,,w razie rozwiązania stosunku pracy z
asesorem sądowym, w oświadczeniu właściwego organu o rozwiązywaniu z nim sto-
sunku pracy powinna być wskazana przyczyna tego rozwiązania. Nie stanowią jej
jednak przyczyny wymienione w art. 13 ust. 1 i w art. 14 ust. 1-3 ustawy z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.), gdyż do rozwiązania za wypowiedzeniem stosunku
pracy z mianowanym asesorem sądowym stosuje się odpowiednio art. 50 § 3 k.p".
Zgodnie z przepisem art. 100 ust. 1 ustawy o prokuraturze do asesorów powszech-
nych jednostek organizacyjnych prokuratury stosuje się odpowiednio przepisy doty-
czące prokuratorów tych prokuratur. Natomiast z treści art. 118 w związku z art. 47
ust. 2 ustawy o prokuraturze, do roszczeń prokuratorów dotyczących rozwiązania
stosunku pracy należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu pracy.
Sąd Okręgowy wskazał, że przepis art. 30 § 4 k.p. wymaga, aby w oświadcze-
niu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony zo-
stała podana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie. Przyczyna taka została po-
wódce wskazana w pisemnym oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o
pracę. W świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego, przepis art. 30 §
4 k.p. dotyczy formalnego wskazania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę, a
nie jej rzeczywistego występowania lub oceny, czy jest ona przyczyną uzasadniającą
wypowiedzenie w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. Brak przyczyny uzasadniającej wypo-
wiedzenie umowy o pracę powoduje powstanie po stronie pracownika roszczeń z art.
45 § 1 k.p., choćby pracodawca podając przyczynę wypowiedzenia nie naruszył art.
30 § 4 k.p., co oznacza, że w przepisach Kodeksu pracy istnieje wyraźna dystynkcja
pomiędzy czysto formalnym wskazaniem przyczyny wypowiedzenia (art. 30 § 4 k.p,),
a zasadnością tej przyczyny (art. 45 § 1 k.p.). Pracodawca nie wywiązuje się z obo-
wiązku podania w wypowiedzeniu umowy o pracę na czas nieokreślony przyczyny
wypowiedzenia, gdy albo nie wskazuje jej w ogóle, albo kiedy wskazana przyczyna
jest niejasna lub niezrozumiała dla pracownika. W rozpoznawanej sprawie przyczyna
wskazana w oświadczeniu Prokuratora Generalnego z dnia 12 lipca 2001 r. ,,wobec
nie uzyskania kwalifikacji do samodzielnego wykonywania obowiązków prokuratora"
nie była na tyle jasna, zrozumiała, konkretna i wystarczająca, aby powódka mogła
dokonać we własnym zakresie oceny, czy przyczyna ta w rzeczywistości istniała i czy
była uzasadniona, zwłaszcza że powódka nie została zapoznana z opiniami, którymi
dysponowało kolegium prokuratury. Ponieważ ustawa o prokuraturze nie zawiera
przepisów regulujących sprawę roszczeń przysługujących asesorom zwolnionym
przez Prokuratora Generalnego, po uprzednim wypowiedzeniu, Sąd Okręgowy oparł
się na orzecznictwie Sądu Najwyższego w analogicznej kwestii dotyczącej zwolnie-
nia za wypowiedzeniem asesora sądowego i przyjął, że do rozwiązania za wypowie-
dzeniem stosunku pracy z mianowanym asesorem prokuratorskim stosuje się odpo-
wiednio art. 41 i 50 § 3 k.p. Nie stosuje się natomiast art. 13 ust. 1 i art. 14 ust. 1 - 3
ustawy o pracownikach urzędów państwowych, oraz że stosunek prawny asesora
sądowego (w rozpoznawanej sprawie asesora prokuratorskiego, per analogia) pod-
lega ochronie w takim zakresie, w jakim zawiera w sobie elementy stosunku pracy
(art. 24 zdanie pierwsze Konstytucji RP). Jeżeli zatem unormowanie dotyczące ase-
sorów sądowych znajdujące się w Prawie o ustroju sądów powszechnych z 1985 r.
jest niepełne, należy w sprawach nim nieuregulowanych posłużyć się przepisami Ko-
deksu pracy (art. 150 tego Prawa), a te trzeba interpretować nie tylko zgodnie z ich
brzmieniem, ale także z celem, któremu służy instytucja asesury. Założenie to do-
prowadziło do wniosku, że odpowiednie stosowanie art. 50 § 3 k.p. do roszczeń ase-
sora prokuratury zwolnionego za wypowiedzeniem nie stwarza podstawy do wydania
orzeczenia o przywróceniu go do pracy, ale pozwala zbadać przyczyny jego zwolnie-
nia i w zależności od dokonanych ustaleń i ich oceny rozstrzygnąć o roszczeniu o
odszkodowanie. W świetle powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1
k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok zasądzając od strony pozwanej na rzecz powódki
odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za 3 miesiące (art. 50 § 3 i § 4 k.p.), zaś
dalej idącą apelację oddalił jako nieuzasadnioną na podstawie art. 385 k.p.c.
W skardze kasacyjnej powódka podniosła naruszenie następujących przepi-
sów prawa materialnego: 1) błędnej wykładni art. 98, art. 99 i art. 100 ust. 2 ustawy o
prokuraturze, przez przyjęcie, iż kreowany i rozwiązywany na podstawie wskazanych
przepisów stosunek służby asesora prokuratury powszechnej odpowiada rodzajowo
stosunkowi pracy na czas określony, 2) niewłaściwego zastosowania art. 50 § 3 k.p.
w związku z art. 118 ustawy o prokuraturze, poprzez jego zastosowanie w ramach
stosunku pracy, który nie wykazuje cech stosunku pracy na czas określony, 3) nie-
właściwego zastosowania art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 118 ustawy o prokuratu-
rze, poprzez jego niezastosowania w wyniku przyjęcia, iż zwolnionemu asesorowi
prokuratury nie przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy.
Skarga kasacyjna wskazała na istnienie istotnego zagadnienia prawnego do-
tyczącego zróżnicowania uregulowań dotyczących stosunku służby asesora sądo-
wego i asesora prokuratorskiego, zawartych odpowiednio w Prawie o ustroju sądów
powszechnych i ustawie o prokuraturze. O ile w orzecznictwie Sądu Najwyższego
wykrystalizował się pogląd o charakterze stosunku pracy asesora sądowego zbliżo-
nym do umowy o pracę na czas określony, co przesądza o tym, że do roszczeń ase-
sora sądowego związanych z dokonanym wobec niego wypowiedzeniem stosunku
pracy należy stosować przepisy Kodeksu pracy o uprawnieniach pracownika w przy-
padku niezgodnego prawem wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony (wy-
roki Sądu Najwyższego z 12 marca 2003 r., I PK 22/02, OSNP 2004 nr 15, poz. 259 i
z dnia 1 kwietnia 2004 r., III PK 4/04, OSNP 2005 nr 2, poz. 16), o tyle brak jest orze-
czeń odnoszących się do asesora prokuratorskiego w kontekście rodzaju wiążącego
go stosunku służbowego (na czas określony, czy nieokreślony) i związanej z tym
kwestii dopuszczalności przywrócenia do pracy, w przypadku stwierdzenia przez sąd
naruszenia przepisów o wypowiadaniu stosunku pracy. Zdaniem powódki istnieją nie
tylko literalne, ale i systemowe różnice w uregulowaniu sytuacji prawnej wymienio-
nych grup asesorskich, które sprzeciwiają się przenoszeniu poglądów prawnych
Sądu Najwyższego dotyczących asesorów sądowych na grunt stosunków służbo-
wych asesorów prokuratorskich. W ustawie o prokuraturze ,,ustawodawca nie zawarł
istniejącego w Prawie o ustroju sądów powszechnych ograniczenia, zgodnie z któ-
rym asesorem sądowym nie można być dłużej niż 3 lata. Ponadto, w obrębie samej
już ustawy o prokuraturze, ustawodawca wyraźnie rozróżnił sytuację prawną asesora
prokuratury wojskowej i asesora prokuratury powszechnej, przewidując w wypadku
asesorów wojskowych obowiązek zwolnienia ze służby po upływie określonego
czasu, pozostawiając jednocześnie decyzję o wypowiedzeniu stosunku pracy aseso-
rowi prokuratury powszechnej w ramach fakultatywnego uprawnienia Prokuratora
Generalnego, nie zakreślając żadnego terminu, z upływem którego asesor musi być
zwolniony." Zaskarżony wyrok nie dostrzega w żaden sposób przytoczonych realiów
normatywnych, odwołując się przy tym do wcześniejszych wypowiedzi Sądu Najwyż-
szego, dotyczących nieporównywalnych - w omawianym zakresie - przepisów Prawa
o ustroju sądów powszechnych, które zawierają wyraźne ograniczenie czasowe, z
których wynika, że stosunek pracy asesora sądowego nie może dłużej trwać w zgo-
dzie z obowiązującym prawem. W rozpoznawanej sprawie istotne jest rozróżnienie
pomiędzy czynnością prawną Prokuratora Generalnego kreującą stosunek pracy
asesora prokuratorskiego, a całkowicie odrębną czynnością prawną tegoż Prokurato-
ra Generalnego, polegającą na powierzeniu asesorowi prokuratorskiemu pełnienia
czynności prokuratorskich, zwłaszcza że każda z tych dwóch czynności prawnych
Prokuratora Generalnego znajduje odrębną i niezależną podstawę prawną. Zatrud-
nienie asesora prokuratorskiego w danej jednostce organizacyjnej prokuratury nie
wiąże się immanentnie z powierzeniem czynności prokuratorskich, a okres, na który
powierza się asesorowi obowiązki prokuratorskie nie jest tożsamy z okresem zatrud-
nienia na stanowisku asesora prokuratury. Z powyższego wynika, że dwuletni termin
z art. 99 ust. 1 ustawy o prokuraturze nie ogranicza w czasie trwania stosunku pracy
asesora prokuratorskiego, lecz dotyczy jedynie okresu pełnienia czynności prokura-
torskich. Prowadzi to do konstatacji, że z przepisów art. 98 i 99 tej ustawy nie wynika,
aby wolą ustawodawcy było ograniczenie w czasie trwania stosunku służby asesora
prokuratorskiego. Nie można zatem uznać, że stosunek służby asesora prokurator-
skiego ma charakter stosunku pracy na czas określony.
Skarżąca twierdziła też, że jakkolwiek porównanie regulacji ustawy o prokura-
turze i regulacji Prawa o ustroju sądów powszechnych jest stosowne w zakresie, w
jakim analogia odnosi się ściśle do rozróżnienia czynności mianowania i udzielenia
votum, to jednak różnice zachodzące pomiędzy obiema regulacjami (art. 115 § 4
Prawa o ustroju sądów powszechnych a art. 100 ust 2 ustawy o prokuraturze) prze-
czą przyjęciu rozwiązań analogicznych odnośnie do terminowego charakteru stosun-
ku służby asesora prokuratorskiego. Również zmiany dokonane w ustawie o proku-
raturze już po dacie rozwiązania stosunku pracy pomiędzy stronami zdają się wska-
zywać na to, że ustawodawca całkowicie świadomie nie nakłada ograniczeń czaso-
wych na stosunek służby asesora zatrudnionego w powszechnej jednostce organiza-
cyjnej prokuratury, nakładając przy tym odpowiednie ograniczenie na asesorów pro-
kuratur wojskowych (art. 100 tej ustawy w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 28
listopada 2003 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o
prokuraturze, ustawy - Prawo o ustroju sądów wojskowych oraz niektórych innych
ustaw, Dz.U. Nr 220, poz. 2256). Wynika z tego, że ustawodawca nie tylko nie wpro-
wadza zasady, zgodnie z którą stosunek pracy asesora zatrudnionego w powszech-
nej jednostce organizacyjnej prokuratury rozwiązuje się z mocy samego prawa, na
skutek upływu określonego czasu, ale też nie wyznacza żadnego terminu, w którym
asesorowi powinno być złożone oświadczenie woli Prokuratora Generalnego w
przedmiocie wypowiedzenia. Co więcej, w przypadku asesorów powszechnej jed-
nostki organizacyjnej prokuratury, ustawodawca w żaden sposób nie wiąże upływu
okresu, na który powierzono asesorowi obowiązki prokuratorskie, z koniecznością
wypowiedzenia stosunku służby. Przeciwnie, inaczej niż to ma miejsce w wypadku
asesorów prokuratur wojskowych, rozwiązanie stosunku pracy z asesorem po-
wszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury pozostaje li tylko uprawnieniem, a nie
obowiązkiem Prokuratora Generalnego. W świetle powyższych wywodów nie można
przyjmować, iż stosunek służby asesora prokuratorskiego, zatrudnionego w po-
wszechnej jednostce organizacyjnej prokuratury, zbliża się swym charakterem do
umów o pracę na czas określony, a co za tym idzie nie można stosować w zakresie
roszczeń asesora prokuratorskiego, związanych z niezgodnym z prawem wypowie-
dzeniem stosunku pracy, przepisów o uprawnieniach pracownika w wypadku nie-
zgodnego z prawem wypowiedzeniem terminowej umowy o pracę.
Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez przywrócenie do
pracy na dotychczasowych warunkach pracy i płacy i zasądzenie od strony pozwanej
na rzecz powódki kosztów zastępstwa procesowego za wszystkie instancje wedle
norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach Sądowi Okręgowemu we
Wrocławiu.
Drugą skargę kasacyjną wniósł uczestnik postępowania - Ogólnopolski Aka-
demicki Związek Zawodowy w Warszawie, podnosząc zarzuty naruszenia prawa
materialnego przez niewłaściwe zastosowanie i błędną wykładnię art. 45 § 1 k.p. i
art. 47 ust. 2 w związku z art. 100 ust. 1 ustawy o prokuraturze. Występuje koniecz-
ność dokonania wykładni art. 47 ust. 2 w związku z art. 100 ust. 1 ustawy o prokura-
turze, a także istnieje zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości i rozbież-
ności w orzecznictwie, czy zwolnionemu asesorowi prokuratury przysługuje roszcze-
nie o przywrócenie do pracy. W skardze twierdzi się, że pracownikowi mianowanemu
przysługuje wzmożona ochrona zatrudnienia, pozwalająca przyjąć, że także miano-
wanemu asesorowi prokuratury przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy
bądź alternatywnie odszkodowanie. Ochrona zatrudnienia ma się wyrażać w pierw-
szym rzędzie przez restytucję stosunku pracy, a jedynie w szczególnych okoliczno-
ściach (niemożliwości lub niecelowości przywrócenia do pracy) przyjmować alterna-
tywną formę odszkodowania. Dotyczy to szeregu pracowników mianowanych i wła-
śnie do nich odpowiednie stosowanie art. 45 § 1 k.p. w tym zakresie pozwala ,,w po-
wiązaniu z art. 47 ust. 2 w zw. z art. 100 ust. 1 UoPro na sformułowanie tezy prze-
ciwnej do tej, na której oparty jest zaskarżony wyrok, o przysługiwaniu zwolnionemu
asesorowi prokuratury roszczenia o przywrócenie do pracy". W tym kierunku zdawał
się zmierzać wyrok kasacyjny Sądu Najwyższego z dnia 17 października 2004 r.
Ponadto, ,,skoro przy ochronie zwyczajnej pracownikowi przysługuje jako podstawo-
wy środek ochrony - roszczenie o przywrócenie do pracy a dopiero alternatywnie i
wedle własnego wyboru odszkodowanie, to tym bardziej - przez rozumowanie z
mniejszego na większe - przy ochronie wzmożonej przysługiwanie roszczenia o
przywrócenie do pracy jest uzasadnione. Także konstytucyjne względy równościowe
(art. 32 ust. 1 Konstytucji) skłaniają do równego traktowania w ochronie prawnej ase-
sorów prokuratury, tak jak to ma miejsce w odniesieniu do mianowanych asystentów
czy adiunktów szkół wyższych". W tej skardze zawarty został wniosek o odroczenie
wydania orzeczenia i przekazanie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu
Najwyższego zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości i rozbieżności
w orzecznictwie powszechnych sądów pracy, czy zwolnionemu asesorowi prokuratu-
ry przysługuje roszczenie o przywrócenie do pracy, a także wniosek o uchylenie za-
skarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okrę-
gowemu we Wrocławiu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwana Prokuratura Rejonowa wniosła o
jej oddalenie, wskazując na terminowy charakter stosunku pracy asesora zatrudnio-
nego w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury, a także na cele
asesury, które prowadzą do wniosku, że brak jest podstaw prawnych do wydania
orzeczenia o przywróceniu do służby asesora prokuratorskiego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Obie skargi kasacyjne okazały się nieuzasadnione. Ich podstawową wadą było
to, że nie zawierają jakichkolwiek zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowe-
go, co sprawiało, że Sąd Najwyższy był związany ustaleniami faktycznym stanowią-
cymi podstawę zaskarżonego orzeczenia (art. 39813 § 2 k.p.c.). W ramach takich
miarodajnych ustaleń, Sąd Okręgowy między innymi przyjął, że ,,o decyzji Kolegium
zadecydowały względy merytoryczne", że po przywróceniu do pracy powódka mogła
wykonywać czynności ,,aplikanckie", oraz że ,,nie umiała przełożyć wiedzy na czyn-
ności asesora". Wprawdzie takim ustaleniom daleko do precyzji potrzebnej do zwe-
ryfikowania zasadności wskazanej powódce przyczyny wypowiedzenia stosunku
służbowego, którą Sąd Okręgowy uznał za ,,niewystarczająco sprecyzowaną", czy
wręcz, że ,,rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia powódce strona pozwana nie
ujawniła", co wszakże doprowadziło ten Sąd do stwierdzenia, że takie określenie
przyczyny wypowiedzenia naruszało art. 30 § 4 k.p., przez co strona pozwana dopu-
ściła się naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 § 1 k.p.). W
szczególności obie kasacje nie zakwestionowały potrzeby weryfikacji stanowiska, że
,,nie zachodziła potrzeba analizowania czy wypowiedzenie było uzasadnione", po-
przestając na oczywiście wątpliwym twierdzeniu, że każde odwołanie się asesora
prokuratorskiego od dokonanego wypowiedzenia stosunku służbowego powinno do-
prowadzić do wydania orzeczenia o przywróceniu do służby.
Według art. 100 ust. 2 ustawy o prokuraturze - Prokurator Generalny może, z
zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, zwolnić asesora powszech-
nej jednostki organizacyjnej ze służby, co oznacza, że rozwiązanie w tym trybie sto-
sunku służbowego z asesorem prokuratorskim może być dokonane w każdym cza-
sie, a zatem nie tylko w związku lub z upływem okresu, na który powierzono aseso-
rowi wykonywanie czynności prokuratorskich. Otwarcie dla asesora drogi sądowej
dochodzenia roszczeń ze stosunku służbowego przed sądem powszechnym (art. 47
ust. 2 ustawy o prokuraturze) stwarza możliwość merytorycznej sądowej weryfikacji
dokonywanych przez organy prokuratorskie ocen dotyczących sposobu, sprawności,
prawidłowości, legalności, rzetelności oraz innych predyspozycji koniecznych do na-
leżytego wykonywania czynności prokuratorskich (sprawowania votum prokurator-
skiego) przez asesora prokuratury, jak i formułowanych wobec niego prognoz co do
przydatności do wykonywania zawodu prokuratora, tyle że wymaga to koniecznego
wskazania wszystkich okoliczności, które mogłyby podważyć decyzję Prokuratora
Generalnego o zwolnieniu asesora ze służby w okresie trwania asesury. Zweryfiko-
wanie decyzji o zwolnieniu ze służby asesora prokuratorskiego wymaga przeto wy-
kazania, że było ono niezgodne z przepisami o wypowiadaniu stosunku służbowego
lub nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 118 ustawy o pro-
kuraturze. W tym zakresie obie kasacje podważały jedynie przyjętą przez Sąd Okrę-
gowy koncepcję roszczeń związanych z niezgodnym z prawem rozwiązaniem termi-
nowego stosunku pracy, kwestionując terminową naturę prawną stosunku służbowe-
go asesora z nominacji, który - w ocenie skarżących - powinien być postrzegany jako
bezterminowy stosunek służbowy z mianowania, który podlega wzmożonej ochronie
prawnej z prymatem roszczenia o przywrócenie do pracy nad roszczeniem o od-
szkodowanie.
W ocenie Sądu Najwyższego, prawidłowa systemowa, logiczna i celowościo-
wa wykładnia przepisów o stosunku służbowym asesora prokuratury prowadzi do
wniosku, że asesura prokuratorska jest okresem (etapem) edukacji prawniczej po-
przedzającym uzyskanie pełnych uprawnień prokuratora, a przeto zbliża się charak-
terem prawnym do terminowego stosunku służbowego, który może być rozwiązany
za trzymiesięcznym wypowiedzeniem w razie negatywnej oceny przebiegu asesury
wskazującej na brak pozytywnych prognoz co do profesjonalnego wykonywania
czynności prokuratorskich. Stosunek służbowy asesora prokuratorskiego na ogół
wiąże się z powierzeniem mu pełnienia czynności prokuratorskich w wymiarze nie-
przekraczającym 2 lat (aktualnie 3 lat - art. 99 ust. 1 ustawy o prokuraturze), a asesor
prokuratury nieposiadający uprawnień do pełnienia czynności prokuratorskich może
występować w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach w postępowaniu
uproszczonym (art. 99 ust. 2 tej ustawy). Z takiego okresowego celu i istoty instytucji
prawnej asesury prokuratorskiej wynika, że asesura nie może być postrzegana jako
bezterminowa służba wykonywana przez czas nieokreślony, ale jako okres zmierza-
jący do dochodzenia (zdobywania) pełnych uprawnień prokuratorskich, który po po-
zytywnym zweryfikowaniu i ocenie zdobytej wiedzy, umiejętności i predyspozycji za-
wodowych przez odpowiednie organy urzędu prokuratorskiego jest podstawą dla
Prokuratora Generalnego do wydania decyzji o mianowaniu na stanowisko prokura-
tora. Natomiast w przypadku negatywnych ocen i rokowań co do możliwości prawi-
dłowego pełnienia czynności prokuratorskich Prokurator Generalny podejmuje decy-
zję o zwolnieniu ze służby za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, także przed upły-
wem okresu powierzenia asesorowi wykonywania votum prokuratorskiego. W celo-
wościowym i systemowym rozumieniu asesury prokuratorskiej okres tej służby ma
zatem naturę terminową, która sprawia, że do roszczeń związanych z wypowiedze-
niem tego stosunku służbowego należy stosować odpowiednie przepisy Kodeksu
pracy regulujące uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem wypowie-
dzenia terminowych stosunków pracy (art. 118 ustawy o prokuraturze w związku z
art. 50 § 3 k.p.). W przepisach pragmatyki prokuratorskiej nie ma żadnych uregulo-
wań, które potwierdzałyby bezterminowy charakter nominacji asesora prokuratury,
ponieważ art. 100 ust. 2 ustawy o prokuraturze uprawnia Prokuratora Generalnego
do zwolnienia asesora ze służby z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowie-
dzenia, co w odniesieniu do stosunków pracy (lub służby) z bezterminowej nominacji
jest dopuszczalne wyłącznie z kazuistycznie określonych ustawowych przyczyn roz-
wiązania mianowania.
Na gruncie stanowiska o terminowym charakterze prawnym stosunku służbo-
wego asesora prokuratorskiego, przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że wskazana przy-
czyna wypowiedzenia ,,nie była wystarczająco sprecyzowana", czy też ,,że rzeczywi-
stej wypowiedzenia powódce stosunku pracy nie ujawniono", była chybiona w odnie-
sieniu do powódki będącej przecież pracownikiem naukowo-dydaktycznym uniwer-
syteckiego wydziału prawa, która pomyślnie zdała egzamin prokuratorski i były jej
powierzone czynności prokuratorskie w okresie odbywania asesury, a zatem mogła
identyfikować i powinna merytorycznie podważać wskazaną jej przyczynę zwolnienia
ze służby, którą w istocie rzeczy była negatywna ocena jej kwalifikacji i predyspozycji
do uzyskania nominacji na stanowisko prokuratora. Ponadto art. 30 § 4 k.p. zobowią-
zuje do wskazania przyczyny wypowiedzenia wyłącznie przy wypowiadaniu umów o
pracę na czas nieokreślony, co oznaczało, że rzekome niedochowanie rygorów z art.
30 § 4 k.p. nie powinno być uznane za naruszające przepisy o rozwiązaniu z powód-
ką terminowej nominacji na stanowisku asesora prokuratorskiego, która była zwol-
niona ze służby na wniosek właściwego prokuratora, po zasięgnięciu opinii kolegium
prokuratury, negatywnie oceniający przydatność powódki do uzyskania mianowania
na stanowisko prokuratora. Zwolnienie przez Prokuratora Generalnego ze służby
asesora na podstawie art. 100 § 2 ustawy o prokuraturze dokonane na wniosek wła-
ściwego prokuratora okręgowego, negatywnie oceniającego służbę powódki, stanowi
wystarczającą realizację wymagania z art. 30 § 4 k.p. Zważywszy jednak, że w roz-
poznawanej sprawie doszło do wydania orzeczenia odszkodowawczego korzystnego
dla powódki, Sąd Najwyższy nie uchylił zaskarżonego wyroku do ponownego rozpo-
znania, gdyż przy kolejnym ponownym rozpoznaniu sprawy mogłoby potencjalnie
dojść do wydania wyroku na niekorzyść skarżącej i naruszenia zakazu reformationis
in peius (art. 39821 k.p.c. w związku z art. 384 k.p.c.).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uznał, że otwarcie dla asesora
drogi sądowej dochodzenia roszczeń ze stosunku służbowego przed sądem po-
wszechnym (sądem pracy) oznacza, że możliwa jest merytoryczna sądowa weryfika-
cja legalności lub zasadności zwolnienia asesora ze służby w okresie trwania asesu-
ry, tyle że wymagałoby to koniecznego wskazania wszystkich okoliczności, które mo-
głyby podważyć taką decyzję Prokuratora Generalnego. Tymczasem wniesione ka-
sacje nie wymieniają żadnych takich twierdzeń ani nawet nie zawierają zarzutów,
które mogłyby umożliwiać w postępowaniu kasacyjnym zweryfikowanie ustaleń i
ocen dokonanych przez Sąd Okręgowy, a ponadto na rzecz powódki zasądzone zo-
stało odszkodowanie tak, jakby jej roszczenie było uzasadnione. Dodatkowo upływ
okresu asesury, w sytuacji faktycznej powódki wykluczałby (wyłącznie teoretyczną)
celowość reaktywowania jej stosunku służbowego na stanowisku asesora, zważyw-
szy że asesor prokuratury nie ma roszczenia o mianowanie go na stanowisko proku-
ratora. Warto podkreślić, że w stosunku do prokuratorów w judykaturze przyjmuje
się, iż prokurator wydalony ze służby orzeczeniem dyscyplinarnym może dochodzić
przed sądem pracy odszkodowania w związku ze stwierdzeniem wygaśnięcia sto-
sunku pracy z naruszeniem prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia
2001 r., I PKN 379/00, OSNP 2003 nr 5, poz. 116). Trudno byłoby wskazać przyczy-
ny, dla których zwolnionemu z pracy asesorowi prokuratorskiemu, który nie uzyskał
bezterminowej nominacji na stanowisko prokuratora, miałoby przysługiwać roszcze-
nie o przywrócenie do służby po upływie okresu asesury.
W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że przepisy ustawy o prokuraturze nie
zawierają podstaw prawnych do przypisania bezterminowego charakteru prawnego
mianowaniu na stanowisko asesora prokuratury, któremu nie przysługuje roszczenie
o przywrócenie do służby po upływie okresu asesury ani roszczenie o uzyskanie no-
minacji na stanowisko prokuratora. Łącznie doprowadziło to do wyrażenia poglądu,
że w przypadku podważenia legalności lub zasadności zwolnienia przez Prokuratora
Generalnego ze służby asesora prokurartury, z zachowaniem trzymiesięcznego
okresu wypowiedzenia (art. 100 ust. 2 ustawy o prokuraturze), zwolnionemu przysłu-
guje roszczenie o odszkodowanie (art. 118 ustawy o prokuraturze w związku z art.
50 § 3 k.p.). Z tych względów w zgodzie z art. 39814 k.p.c. Sąd Najwyższy oddalił
niemające uzasadnionych podstaw skargi kasacyjne.
========================================