Wyrok SN - II PK 293/06
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:II PK 293/06
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/165
Data wydania:2007-05-08

Wyrok z dnia 8 maja 2007 r.
II PK 293/06

Zachodzi nieważność postępowania, gdy sąd drugiej instancji orzeka
wobec pozwanego wskutek apelacji złożonej wyłącznie przez współpozwanego
uczestnika formalnego.

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski (sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 maja
2007 r. sprawy z powództwa Krzysztofa K., Pawła R. i Bogusława K. przeciwko ,,I."
Zarządowi Nieruchomości Spółce z o.o. w Sz., Zarządowi Budynków i Lokali Komu-
nalnych Zakładowi Budżetowemu w S., ,,B." Spółce z o.o. w S., Zarządzaniu Nieru-
chomościami - K. Spółce z o.o. w S. obecnie Z. Spółka z o.o. o wydanie świadectwa
pracy, odprawę i odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej Za-
rządzanie Nieruchomościami - K. Spółka z o.o. w S. od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Szczecinie z dnia 31 maja 2006 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok (poza orzeczeniem o wydaniu świadectw
pracy), zniósł postępowanie przed drugą instancją obejmujące rozpoznanie apelacji
w odniesieniu do Spółki z o.o. Zarządzanie Nieruchomościami - K. w S. i przekazał
sprawę Sądowi Okręgowemu w Szczecinie do ponownego rozpoznania oraz orze-
czenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

W sprawie powodów Krzysztofa K., Pawła R. i Bogusława K. występował pro-
blem z ustaleniem pracodawcy, który winien wydać im świadectwa pracy oraz zapła-
cić odprawy i odszkodowania za rozwiązanie umów o pracę, wynikający z kolejnego
przejmowania zadań przez podmioty administrujące i zarządzające budynkami oraz
lokalami. Powodowie pozwali I. Spółkę z o.o. w S. (1) i Zarząd Budynków i Lokali Ko-
munalnych -Zakład Budżetowy Miasta S. (2), natomiast Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w
Szczecinie wezwał nadto do udziału w sprawie w charakterze pozwanych jeszcze
dwie spółki z o.o. B. (3) i Zarządzanie Nieruchomościami - K. (4).
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Szczecinie wyrokiem z dnia 18 maja 2005 r.
uwzględnił powództwa tylko w stosunku do pozwanego Zarządu Budynków i Lokali
Komunalnych Zakładu Budżetowego w S. i zasądził na rzecz powodów dochodzone
odprawy oraz odszkodowania z odsetkami od dnia 1 lutego 2003 r. W sentencji wy-
roku orzeczenia zasądzające pomieścił w trzech punktach, osobno dla każdego po-
woda (pkt I, II i III). Zobowiązanie do wydania powodom świadectw pracy za okres od
1 stycznia 1997 r. do 31 stycznia 2003 r. zawarte zostało w punkcie IV wyroku, a
orzeczenie o rygorze natychmiastowej wykonalności w punkcie V. O ,,oddaleniu po-
wództwa w pozostałym zakresie" Sąd orzekł w punkcie VI. W punkcie VII wyroku nie
obciążono powodów kosztami procesu. W uzasadnieniu takiego rozstrzygnięcia Sąd
Rejonowy stwierdził, że powodowie przeszli w trybie art. 231 § 1 k.p. w dniu 31 stycz-
nia 2003 r. ze Spółki I. do Zarządu Budynków i Lokali Komunalnych Zakładu Budże-
towego w S., który rozwiązał z nimi umowy o pracę. Równocześnie rozstrzygnął i
podał w uzasadnieniu, że powodowie nie zostali przejęci przez Spółki B. i Zarządza-
nie Nieruchomościami - K.
Apelację od tego wyroku wniósł tylko pozwany Zarząd Budynków i Lokali Ko-
munalnych Zakład Budżetowy w S. Zaskarżył wyrok w całości. W oparciu o zarzuty
materialne i procesowe wniósł o uchylenie wyroku w całości lub o jego zmianę i od-
dalenie powództwa w stosunku do niego.
Sąd Okręgowy w Szczecinie wskutek takiej apelacji orzekł o zmianie wyroku
Sądu Rejonowego w punktach I, II, III i IV w ten sposób, że zasądził od pozwanej
Spółki z o.o. Zarządzanie Nieruchomościami - K. w S. na rzecz powodów te same
kwoty z odsetkami oraz nakazał wydać im świadectwa pracy za ten sam okres. Sen-
tencja wyroku apelacyjnego nie zawiera orzeczenia o zmianie wyroku pierwszej in-
stancji przez oddalenie powództw wobec apelującego, choć w uzasadnieniu Sąd
Okręgowy powołał art. 386 §1 k.p.c. i po zmianie ustaleń stwierdził, że powodowie
jako pracownicy przeszli ze Spółki I. do Spółki Zarządzanie Nieruchomości - K., która
w sposób dorozumiany rozwiązała z nimi umowy o pracę.
Skargę kasacyjną opartą tylko na naruszeniu przepisów postępowania (art.
365 § 1 i art. 366 w związku z art. 363 § 1 k.p.c, art. 373, 378 § 1, 379 pkt 3, 386 § 1,
4771 § 1 k.p.c.) wniosła spółka Zarządzanie Nieruchomościami - K. Zarzuciła nie-
ważność rozstrzygnięcia wynikającą z tego, że w odniesieniu do skarżącego istniało
już prawomocne orzeczenie pierwszej instancji, zawarte w punkcie VI wyroku, odda-
lające powództwo wobec niego. Apelacja podmiotowo nie była i nie mogła być wnie-
siona na jej niekorzyść. W odniesieniu do orzeczenia z punktu VI winna być odrzuco-
na. Niedopuszczalne było zatem wydanie rozstrzygnięcia dotyczącego niezaskarżo-
nej części orzeczenia. Sąd drugiej instancji nie mógł zmienić wyroku pierwszej in-
stancji i orzekać o odpowiedzialności innego pozwanego. W zaskarżonym wyroku
brak też orzeczenia odnoszącego się do wniosku apelacji. Na tej podstawie skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpo-
znania lub o jego uchylenie i odrzucenie apelacji w odniesieniu do orzeczenia z
punktu VI wyroku Sądu Rejonowego.
Skarga kasacyjna została odrzucona w części niedopuszczalnej, a dotyczącej
rozstrzygnięcia o żądaniu nakazania wydania powodom świadectw pracy (art. 3982 §
2 pkt 2 k.p.c.).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna podlega uwzględnieniu. Zasadne są jej zarzuty procesowe.
Sąd Okręgowy przy braku apelacji powodów, po apelacji współpozwanego nie mógł
prowadzić postępowania przeciwko skarżącemu i orzec na jego niekorzyść. W za-
skarżaniu orzeczeń współuczestnicy działają samodzielnie i tylko w imieniu własnym
(art. 73 § 1 k.p.c.). Inaczej jest przy współuczestnictwie jednolitym, które w sprawie
nie występowało (art. 73 § 2 k.p.c.). Zawsze jednak niedopuszczalna jest apelacja
pozwanego na niekorzyść współpozwanego, niezależnie od rodzaju współuczest-
nictwa procesowego. Zasada ta wyznacza też podmiotowy zakres orzeczenia drugiej
instancji. Wyjątek stanowi tu tylko art. 378 § 2 k.p.c., który przy określonym współ-
uczestnictwie materialnym, opartym na wspólnych prawach i obowiązkach, zezwala
sądowi drugiej instancji na orzeczenie wobec współpozwanego, jednak tylko na jego
rzecz, zatem nigdy na niekorzyść. Utrwalone jest stanowisko judykatury, że pozwany
nie jest legitymowany do zaskarżenia orzeczenia przeciwko współuczestnikowi wy-
stępującemu po tej samej stronie (zob. uchwała siedmiu sędziów z dnia 12 czerwca
1967 r., III CZP 25/67, OSNCP 1968 nr 4, poz. 57; wyrok z dnia 5 listopada 1966 r., II
CR 387/66, OSNCP 1967 nr 7-8, poz. 133; wyrok z dnia 4 września 1967 r., I PR
245/67, OSNCP 1968 nr 4, poz. 70; uchwała z dnia 22 kwietnia 1991 r., III CZP
34/91, OSNCP 1992 nr 2 poz. 24: uchwała z dnia 14 listopada 1991 r., III CZP
112/91, OSP 1992 nr 7-8, poz. 169; wyrok z dnia 24 czerwca 1998 r., I PKN 169/98,
OSNAPiUS 1999 nr 13, poz. 423).
Jednakże w niniejszej sprawie nie chodzi o potwierdzenie tylko tych podsta-
wowych reguł procesowych. Skarżący zasadnie stawia pytanie o moment uprawo-
mocnienia się orzeczenia pierwszej instancji w sytuacji wniesienia takiej niedopusz-
czalnej apelacji. Chodzi wszak o kwestię ważności postępowania przed drugą in-
stancją, a ściślej o to, czy orzeczenie pierwszej instancji stało się prawomocne nie-
zależnie od apelacji współpozwanego. Gdy bowiem przyjąć, że taka apelacja pod-
lega rozpoznaniu przez drugą instancję, choć w skutku ostatecznie przez jej odrzu-
cenie, to w konsekwencji i twierdzenie o nieważności postępowania przed drugą in-
stancją może być wątpliwe. W wyroku z dnia 24 czerwca 1998 r., I PKN 169/98,
przyjęto, że apelacja (kasacja) jednego ze współuczestników formalnych w części
dotyczącej oddalenia powództwa wobec współpozwanego powoduje, że wyrok w tym
zakresie nie uprawomocni się. Jest ona jednak niedopuszczalna i podlega odrzuce-
niu (art. 373 w związku z art. 370 k.p.c. lub art. 3938 § 1 w związku z art. 3935 k.p.c.).
Na gruncie obecnej sprawy należy przyjąć inaczej, gdyż w istocie nadal aktualne jest
zagadnienie czy wyrok pierwszej instancji oddalający powództwo do pozwanego przy
niedopuszczalnej apelacji drugiego pozwanego uprawomocnia się z chwilą upływu
terminu do wniesienia apelacji przez uprawnionego (powoda), czy też dopiero po
odrzuceniu niedopuszczalnej apelacji współpozwanego. Odpowiedź na to pytanie
zależy od rodzaju współuczestnictwa procesowego. W niniejszej sprawie po stronie
pozwanej występowało tylko współuczestnictwo formalne. Rodzaj współuczestnictwa
procesowego wynika z prawa materialnego. Powodowie dochodzili wydania świa-
dectw pracy, odszkodowań za bezprawne rozwiązanie umów o pracę i odpraw za
rozwiązanie umów z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Są to więc świad-
czenia, które obciążają pracodawcę, z którym następuje rozwiązanie stosunku pracy.
Odpowiedzialny jest więc tylko jeden podmiot pozwany (pracodawca na którym ciąży
obowiązek takich świadczeń). W sprawie do dochodzonych roszczeń nie miał zasto-
sowania przepis art. 231 § 2 k.p. o solidarnej odpowiedzialności poprzedniego i no-
wego pracodawcy, gdyż przedmiotem sporu nie były zobowiązania poprzedniego
pracodawcy a tylko ostatniego. Legitymację bierną, czyli zobowiązanego dłużnika,
mógł mieć tylko jeden podmiot. Taka relacja winna być oczywista już na początku
postępowania, niezależnie od pozwania przez powodów dwóch podmiotów i wezwa-
nia przez Sąd do sprawy jeszcze dwóch. Pozwanych nie łączyło współuczestnictwo
materialne (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.). Tak samo było w chwili wyrokowania w pierwszej
instancji. Treść żądań i odpowiadająca im legitymacja bierna wyraźnie świadczyły
tylko o współuczestnictwie formalnym (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.). Skoro powodowie nie
zaskarżyli orzeczenia oddalającego ich powództwa do pozwanej spółki Zarządzanie
Nieruchomościami - K. w S., to w tym zakresie orzeczenie pierwszej instancji (pkt VI)
stało się prawomocne. Sytuacji tej nie zmieniła apelacja współpozwanego, który jako
współuczestnik formalny nie mógł zaskarżyć wyroku pierwszej instancji na niekorzyść
innego pozwanego. Taki wniosek jest też niezależny od tego, czy rozumienie granic
apelacji przez Sąd drugiej instancji rozmijało się z rzeczywistą intencją apelującego.
Tutaj apelacja wszak literalnie określiła, że zaskarża ,,wyrok w całości", niemniej póź-
niej wniosek apelacji wyraźnie zawężał granicę podmiotową tylko do orzeczenia na
korzyść apelującego, a już na pewno nie na niekorzyść współpozwanego.
Wyrok pierwszej instancji uprawomocnia się z upływem terminu do wniesienia
apelacji. Prawomocność zachodzi z mocy prawa i jej stwierdzenie jest tylko deklara-
tywne (art. 364 k.p.c.). Zależy więc od zdarzeń procesowych, a w tej sprawie od
stwierdzenia, że nie każda apelacja powoduje przesunięciu terminu prawomocności.
Pojęcie niedopuszczalnej apelacji z art. 370 k.p.c. odnosi się do apelacji wniesionej
przez nieuprawniony podmiot. Sąd pierwszej instancji taką apelację odrzuca, a jeśli
tego zaniecha to winien to uczynić Sąd drugiej instancji (art. 373 k.p.c.). Przesunięcia
określonego ustawą terminu uprawomocnienia orzeczenia pierwszej instancji nie po-
woduje apelacja współpozwanego współuczestnika formalnego. Współuczestnik for-
malny może działać tylko w imieniu własnym. Niedopuszczalna jest więc jego apela-
cja kierowana do orzeczenia dotyczącego innego współuczestnika (por. uchwała z
dnia 22 kwietnia 1991 r., III CZP 34/91 OSNCP 1992 nr 2, poz. 24; wyrok z dnia 6
maja 2004 r., III PK 7/04 OSNP 2005 nr 2, poz. 21). Prowadzenie w takiej sytuacji
postępowania przed drugą instancję nadal przeciwko pozwanemu skutkiem apelacji
współpozwanego oraz objęcie go wyrokowaniem dotknięte jest nieważnością postę-
powania i to niezależnie od tego czy uczestniczył w postępowaniu odwoławczym.
Wobec niedopuszczalnej we wskazanych granicach podmiotowych apelacji pozwa-
nego współuczestnika formalnego, wyrok Sądu pierwszej instancji oddalający po-
wództwo wobec pozwanej spółki Zarządzanie Nieruchomościami - K. stał się prawo-
mocny z chwilą upływu terminu do jego zaskarżenia przez powodów (punkt VI wy-
roku). Apelacja współpozwanego nie mogła więc zmienić terminu uprawomocnienia
orzeczenia określonego ustawą. Podstawę nieważności postępowania przed drugą
instancją stanowi art. 379 pkt 3 k.p.c., jako że sprawa o to samo roszczenie pomię-
dzy tymi samymi stronami została już prawomocnie osądzona. Apelacja w części
zaskarżającej oddalenie powództwa w stosunku do współpozwanego winna ulec od-
rzuceniu. Skoro mimo takiej jej niedopuszczalności została rozpoznana i skutkiem
tego doszło do orzeczenia w stosunku do drugiego pozwanego, to w tej części po-
stępowanie było nieważne i podlega zniesieniu na podstawie art. 39813 § 1 k.p.c.
oraz art. 39821 k.p.c. w związku z art. 386 § 2 k.p.
Sentencja zaskarżonego wyroku nie zawiera natomiast rozstrzygnięcia o
apelacji wniesionej przez Zarząd Budynków i Lokali Komunalnych Zakład Budżetowy
w S., a zatem o jego odpowiedzialności w sprawie. Sąd Okręgowy, mimo że powołał
art. 386 § 1 k.p.c., to jednak podjętego wyroku reformatoryjnego nie odniósł do ape-
lującego. Nadal pozostaje więc bez rozpoznania jego apelacja, gdyż wiążący cha-
rakter dla zakresu rozstrzygnięcia ma sentencja a nie uzasadnienie wyroku. Brak
orzeczenia co do istoty sprawy uzasadnia więc uchylenie w dalszej części zaskarżo-
nego wyroku do ponownego rozpoznania, wobec konieczności odniesienia się do
żądania apelacji.
Z tej przyczyny w tym zakresie orzeczono na podstawie art. 39815 § 1 k.p.c.
oraz art. 39821 k.p.c. w związku z art. 386 § 4 k.p.c.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] II PK 160/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/97
2008-02-07 
[IA] II PK 156/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/96
2008-02-06 
[IA] II PK 153/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/95
2008-02-05 
[IA] II PK 150/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/94
2008-02-05 
[IA] II PK 148/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/93
2008-02-05 
  • Adres publikacyjny: