Wyrok z dnia 15 marca 2006 r.
II PK 165/05

1. W razie stosowania systemu zadaniowego czasu pracy (art. 140 k.p.)
pracodawca powinien wykazać, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do
wykonania w czasie pracy wynikającym z norm określonych w art. 129 k.p.
2. Strona, która z przyczyn zawinionych uniemożliwiła przeprowadzenie
dowodu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie może skutecznie w postę-
powaniu apelacyjnym podnosić zarzutu nieprzeprowadzenia tego dowodu, co
w szczególności oznacza, że sąd drugiej instancji może pominąć wniosek do-
wodowy w tym zakresie (art. 381 k.p.c.).

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Herbert Szurgacz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 marca 2006 r. sprawy
z powództwa Zygmunta Z. przeciwko Formatowi Urządzeń i Montażom Przemysło-
wym Spółce z o.o. w W. o wynagrodzenie za godziny nadliczbowe i diety pobytowe,
na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z
dnia 26 stycznia 2005 r. [...]

1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w pkt I ppkt 1 w ten sposób, że odsetki za-
sądził od kwoty 3.680,96 EUR i 1.247,96 EUR,
2. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w pkt I ppkt 2 w ten sposób, że kwotę
703,02 EUR zastąpił kwotą 518,55 EUR,
3. o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 26 stycznia 2005 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy w Warszawie z dnia 22 września 2003 r. w pkt I i II w ten sposób, że zasądził
od pozwanej Format Urządzenia i Montaże Przemysłowe Spółki z o.o. w W. na rzecz
powoda Zygmunta Z. kwotę 4.990,38 EUR tytułem wynagrodzenia za pracę w godzi-
nach nadliczbowych oraz kwotę 1.691,89 EUR tytułem wynagrodzenia za czas goto-
wości do pracy, obie kwoty wraz z ustawowymi odsetkami od 16 czerwca 2003 r. do
dnia zapłaty, a ponadto kwotę 703,02 EUR tytułem skapitalizowanych odsetek za
okres od 1 stycznia 2002 r. do 25 kwietnia 2003 r.; oddalił powództwo co do kwoty
16.358,90 EUR, a także apelację pozwanej w pozostałej części oraz apelację powo-
da w całości. Ponadto zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.700 zł tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, a koszt wy-
datków na wynagrodzenie biegłego w postępowaniu apelacyjnym przejął na rachu-
nek Skarbu Państwa.
W sprawie tej ustalono, że powód był zatrudniony u strony pozwanej na pod-
stawie kolejno zawieranych umów o pracę na czas określony od 5 maja 1996 r. do
29 kwietnia 1997 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zbrojarza na bu-
dowie szybkiej berlińskiej kolei dojazdowej. W umowie o pracę ustalono rozliczanie
pracy w systemie zadaniowym. Wynagrodzenie netto miało wynosić 1.600 DM mie-
sięcznie za terminowe wykonywanie zadań, które miały być skalkulowane na 42 go-
dziny robocze w tygodniu, przy założeniu prawdziwości deklarowanych przez pra-
cownika w oświadczeniu kwalifikacyjnym kwalifikacji zawodowych i właściwej organi-
zacji stanowiska pracy. Postępowanie dowodowe nie pozwalało na przyjęcie, że w
praktyce stosowany był zadaniowy czas pracy. Z obowiązującego u strony pozwanej
regulaminu pracy i regulaminu płacowego wynikało, że w pozwanej Spółce obowią-
zywał ,,zadaniowy system wynagrodzeń, którego podstawy wskazane są zarówno w
polskim Kodeksie pracy - zadaniowy system płac - jak i w Bau-Gewerbliche Arbeit-
nehmer pod nazwą Leistungslohn". Zgodnie z § 2 regulaminu płacowego podstawą
obliczenia wynagrodzenia w takim systemie nie jest czas, ale wynik pracy. Wielko-
ścią łączącą czas pracy z jej wynikiem jest norma kalkulacyjna wyrażona w czasie na
jednostkę produkcji, niezależna od konkretnego kontraktu, przyjęta z polskiego kata-
logu nakładów rzeczowych i jego niemieckiego odpowiednika DIN-Norm.
W celu wyliczenia norm pracochłonności w poszczególnych miesiącach i
sprawdzenia zgodności tych norm z zadaniami wykonywanymi przez powoda Sąd
Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa, któ-
remu pozwana pomimo wezwań oraz zobowiązań sądowych nie przedstawiła nie-
zbędnej dokumentacji w postaci harmonogramów zadań, wykazu godzin przepraco-
wanych przez powoda oraz wykazu ilościowego zmontowanego zbrojenia. Następnie
Sąd Okręgowy odstąpił od przeprowadzenia tego dowodu i dopuścił dowód z opinii
biegłego z zakresu księgowości w celu sprawdzenia prawidłowości wyliczenia i wy-
płacenia powodowi wynagrodzenia za wykonaną pracę. Biegły ten dokonał odpo-
wiednich wyliczeń pozwalających na rozstrzygnięcie co do zasadności roszczeń po-
woda.
Obowiązujące u pozwanej regulaminy wykazują sprzeczności. Regulamin pła-
cowy w § 4 pkt 1 ustala obowiązek wyznaczania poszczególnym pracownikom zadań
z wyprzedzeniem. Natomiast regulamin pracy w pkt VI stanowi o codziennym powie-
rzaniu zadań przez kierownika budowy brygadzistom, którzy realizują je w danym
dniu przez podległe zespoły pracowników (brygady). Zgodnie z § 4 pkt 5 i 6 regula-
minu płacowego, biuro w Wiesbaden oblicza pule wynagrodzeń przypadające na po-
szczególne budowy bezpośrednio od wielkości wykonanych zadań, a kierownik bu-
dowy dokonuje podziału puli na poszczególnych pracowników z dokładnością do 2-3
osobowych brygad. Na gruncie takich regulacji regulaminowych bezzasadne jest
twierdzenie, że każdego pracownika budowy obowiązywał zadaniowy system wyna-
gradzania, ponieważ pozwana nie stosowała wartościowego określania zadań we-
dług harmonogramu budowy i nie określała zakresu wykonania zadań w systemie
42-godzinnego tygodnia pracy ,, z podziałem na każdego zbrojarza". Ponadto powód
wykonywał pracę na torowiskach kolejowych, przepustach, w tunelach, na mostach i
wiaduktach, a pozwana nie zapewniała odpowiedniego miejsca spożywania posił-
ków.
Na podstawie opinii biegłego Sąd Okręgowy uznał, że norma dla powoda wy-
nosiła 12,023 roboczogodzin na 1 tonę wbudowanej stali, a czas jego pracy wynosił
12 godzin na dobę w okresie całego zatrudnienia. Te ustalenia stanowiły podstawę
wyliczenia należnego powodowi wynagrodzenia. W okresie zatrudnienia powód
przebywał na bezpłatnym urlopie w wymiarze 89 dni. Urlop ten był wymuszony przez
pracodawcę, co oznaczało, że w tych okresach powód był faktycznie gotów do
świadczenia pracy, której nie wykonywał z powodu przeszkód pracodawcy. W takich
okolicznościach sprawy Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda
kwotę 22.041,17 EUR z odsetkami tytułem wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych oraz kwotę 7.840,62 EUR tytułem skapitalizowanych odsetek za
okres od 23 lipca 1997 r. do 31 grudnia 2001 r., oddalając żądanie powoda w pozo-
stałej części, a także w całości roszczenie o zasądzenie diet pobytowych, ponieważ
umowa o pracę przewidywała jako stałe miejsce świadczenia pracy teren Niemiec.
Wyrok Sądu pierwszej instancji zaskarżyły obie strony, a Sąd Apelacyjny
uwzględnił w części apelację pozwanej. Sąd ten uznał, że pozwana realizowała w
Niemczech kontrakty na podstawie dwustronnej umowy z dnia 31 stycznia 1990 r.
pomiędzy RFN a Rzecząpospolitą Polską o oddelegowaniu polskich pracowników do
realizacji umów o dzieło. Realizując taki kontrakt pozwana podpisała z powodem
umowy o pracę na czas określony, które w zakresie skutków prawnych podlegały
ocenie na podstawie Kodeksu pracy, ponieważ umowa międzynarodowa nie ingero-
wała w treść indywidualnych umów o pracę. Analizując treść § 4 umów o pracę, który
stanowił, że ,,czas pracy jest określony wymiarem zadań (art. 1295 § 1 i 2 k.p.) w
systemie zadaniowym następuje wykonanie i rozliczenie pracy. Zadania skalkulowa-
ne są na 42 godziny robocze na tydzień", a także § 5 - ,,wynagrodzenie jest rozlicza-
ne za dni pracy i wynosi 1.600 DM miesięcznie - netto", Sąd Apelacyjny uznał, że tak
określony system pracy jest aktualnie uregulowany w art. 129 § 1 k.p. jako czas
pracy określony wymiarem zadań pracownika, który może być stosowany w przypad-
kach uzasadnionych rodzajem pracy i jej organizacją, a zadania powinny być ustalo-
ne w taki sposób, aby pracownicy mogli je wykonać w ramach czasu pracy określo-
nych w art. 129 k.p.; taki zadaniowy czas pracy został wprowadzony w regulaminie
pracy i potwierdzony w umowie o pracę. Ustalenie zadań skalkulowanych na 42-go-
dzinny tydzień pracy następowało w oparciu o polskie normy KNR i niemieckie normy
DIN. Stosowanie w praktyce zadaniowego czasu pracy oznacza obowiązek praco-
dawcy udokumentowania przydziału pracownikom zadań odpowiadających obowią-
zującym normom w przyjętym czasie pracy. W uchwalonych regulaminach pracy i
płacy pozwana w zasadzie przewidziała środki umożliwiające wykonanie tego obo-
wiązku. Regulaminy te przewidywały prowadzenie list obecności, wyznaczanie pra-
cownikom zadań z wyprzedzeniem od jednego dnia do jednego tygodnia w zależno-
ści od obowiązującego w danym okresie harmonogramu budowy, rozliczanie czasu
pracy i wynagrodzenia obejmującego miesiąc kalendarzowy przez kierownika budo-
wy do trzeciego dnia następnego miesiąca kalendarzowego. Jednakże pozwana nie
przedstawiła takiej dokumentacji, a jedynie listy pobytu na budowach, obejmujące
czas przygotowania się pracownika do pracy, dojście do stanowiska pracy, przerwy
na posiłek, itp. Regulamin pracy nie nakłada na brygadzistę obowiązku prowadzenia
dokumentacji wykonywania zadań przez konkretnego członka brygady. Również pula
wynagrodzeń według regulamin płacowego obliczana jest w oparciu o wielkość wy-
konanych zadań na poszczególnych budowach, a jej podział na poszczególnych pra-
cowników jest dokonywany przez kierownika budowy z dokładnością do 2-3 osobo-
wych brygad. Taki sposób ustalania wynagrodzeń oznaczał oparcie się na efekcie
pracy wszystkich pracowników i nie pozwalał na kontrolę wykonywania nałożonych
na konkretnych pracowników zadań w normatywnym czasie pracy. Prowadziło to do
przyjęcia, że pozwana nie udowodniła, aby stosowała w praktyce zadaniowy czas
pracy, ponieważ rozliczanie wykonania zadań następowało ,,zbiorczo w stosunku do
wszystkich pracowników budowy i w oderwaniu od zależności pomiędzy wymiarem
zadań, a czasem normatywnym (42 godziny w tygodniu) i w rzeczywistym czasie
pracy". Podział ogólnej puli wynagrodzenia na brygady nie uwzględniał nakładu
pracy poszczególnych brygad. Skoro zadania te były wykonywane w niektórych mie-
siącach przez mniejszą od zakładanej liczby pracowników, to ,,osoby pracujące
wykonywały większą ilość pracy. W konsekwencji pracownik nieobecny w pracy, po
powrocie musiał pracować wydajnej, aby plan miesięczny został wykonany".
Sąd Apelacyjny zdecydował o uzupełnienie postępowania dowodowego,
uznając, że biegły dowolnie ustalił normę pracochłonności ,,12.023 rob/t.". Tymcza-
sem obowiązująca norma pracochłonności dla prac zbrojarskich w konkretnych wa-
runkach budowy, na której pracował powód, wynosiła 8,6 rbg/t i w oparciu o tę normę
polecił biegłemu skorygowanie wyliczonego wynagrodzenia za pracę w godzinach
nadliczbowych. Nieobecności powoda w pracy związane były z pobytami całej załogi
na urlopach bezpłatnych, ale nie wynikały one z osobistych potrzeb powoda, lecz
były udzielane całej załodze na czas przestoju. Z tych względów usprawiedliwione
było roszczenie powoda o wynagrodzenie z tytułu gotowości do pracy, z wyjątkiem
okresów przestoju i urlopów bezpłatnych udzielonych w okresach Świąt Bożego
Narodzenia i Wielkanocnych wykorzystywanych na wyjazdy do kraju. Po dokonanych
korektach biegły sporządził opinię uzupełniającą, którą Sąd Apelacyjny uznał za
miarodajną do ustalenia wysokości uzasadnionych roszczeń powoda o wynagrodze-
nie za pracę w godzinach nadliczbowych i z tytułu gotowości do pracy oraz w tym
zakresie wyrokował reformatoryjnie, przyjmując, że roszczenia powoda nie uległy
przedawnieniu.
W kasacji pozwana Spółka zaskarżyła wyrok Sądu Apelacyjnego w części za-
sądzającej na rzecz powoda kwoty 4.990,38 Euro i 1.691,89 Euro oraz 703,02 Euro
(pkt I ppkt 1 i 2 wyroku), a także w części oddalającej apelację pozwanej (pkt II wyro-
ku), podnosząc następujące zarzuty: 1) naruszenia przepisów postępowania cywil-
nego: art. 381,382, 385, 386 § 1 i art. 391 § k.p.c. w związku z art. 3, 155 § 2, art.
210 § 3, art. 217 § 1 i 2, art. 224 § 1, art. 227, 228, 232, 233 § 1, art. 236, 245, 278 §
1, art. 279, 286, 299, 316 § 1 i art. 328 § 2 k.p.c.; 2) naruszenia prawa materialnego:
art. 80, 81, 133 § 1, art. 134 § 1 i art. 136 k.p., a także § 5 ust. 1 uchwały Nr 71 Rady
Ministrów z dnia 3 maja 1989 r. w sprawie zasad wynagradzania oraz przyznawania
innych świadczeń związanych z pracą pracowników skierowanych do pracy za gra-
nicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług eksportowych (M.P. Nr 14,
poz. 106, powoływanej dalej jako uchwała Nr 71); § 10 rozporządzenia Rady Mini-
strów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowni-
ków skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i
usług związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze
zm., powoływanego dalej jako rozporządzenie z 27 grudnia 1974 r.); § 4 ust. 2 pkt 1
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie
sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagro-
dzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrów-
nawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie
pracy (Dz.U. Nr 82, poz. 289), a także art. 482 k.c., ,,przez błędną ich wykładnię, nie-
zastosowanie i niewłaściwe zastosowanie w konsekwencji nieustalenia oraz wadli-
wego ustalenia stanu faktycznego". Zdaniem skarżącej wyrok Sądu Apelacyjnego
oczywiście narusza prawo ,,przez niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie dowodu z
opinii biegłego do spraw budownictwa oraz innych dowodów wnioskowanych przez
stronę, a także oczywiście błędne stosowanie przepisów prawa materialnego". Wy-
stępuje ponadto zagadnienie prawne ,,warunków stosowania zadaniowego czasu
pracy, niejednolite dotychczas w orzecznictwie, a mające praktyczny wyraz w bieżą-
cym stosowaniu prawa pracy przez uczestników stosunków pracy". Skarżąca doma-
gała się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skarżąca twierdziła, że powód nie pracował na budowie w
RFN w godzinach nadliczbowych i dla stwierdzenia tej okoliczności pozwana wnosiła
między innymi o powołanie biegłego do spraw budownictwa. Twierdzenia powoda o
przestojach i jego zaprzeczenia jakoby składał wnioski o udzielenie urlopów bezpłat-
nych w dniach wskazanych w świadectwie pracy są bezzasadne, ponieważ powód
nie domagał się sprostowania tego dokumentu. Opinię w sprawie wydał biegły niebę-
dący biegłym księgowym, ale biegłym ,,z zakresu podatków", co dyskwalifikuje uzy-
skaną opinię jako wydaną przez osobę nieuprawnioną. Ponadto ,,o przeprowadzeniu
dowodu Sąd nie odebrał wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru". Powoła-
ny biegły ,,wykazał niczym niezrozumiały i bezzasadny od strony faktycznej negatyw-
ny stosunek do strony pozwanej". Wyszedł też ,,ponad zlecenie Sądu, dokonując od-
rębnego obliczenia odsetek i naruszając zakaz anatocyzmu". Dokonywał też wadli-
wych ustaleń, opinii szacunkowych, ,,wyprowadzanych z podstaw, do których nie miał
uprawnień", nie potrafił odpowiedzieć na szereg pytań, podawał dane ,,wręcz absur-
dalne", sporządził ,,opinię o dużej objętości, lecz w istocie pustą". Sąd Apelacyjny
dopuścił dowód jedynie z uzupełniającej opinii tego samego biegłego. Bezpodstawne
było odrzucenie stosowania przez Sąd Apelacyjny przepisów rozporządzenia z 27
grudnia 1974 r. i uchwały Nr 71, które stosuje się również do jednostek kierujących,
którą jest skarżąca będąca eksporterem usług budownictwa, która wypłaciła powo-
dowi wyższe wynagrodzenia miesięczne niż określone w umowie o pracę, ,,tj. 7.702
DEM więcej, co pokrywa ze znaczną nadwyżką także wynagrodzenie z dodatkiem za
godziny nadliczbowe". W każdym miesiącu powód składał pisemne oświadczenia o
braku zastrzeżeń co do prawidłowości naliczonego i wypłaconego wynagrodzenia lub
warunków pracy, a z roszczeniami finansowymi wystąpił ,,po ostatecznym zjeździe do
Polski". Powód nie może utożsamiać godzin pobytu na budowie z godzinami wyko-
nywania pracy i powinien udowodnić każdą konkretną godzinę takiej pracy. ,,Żadne
przepisy nie dopuszczają tutaj początku dowodu, szacunku lub analogii". Powód nie
powoływał się na własne zapiski lub ewidencję czasu pracy, do którego ,,nie zalicza
się czasu przebierania i mycia przed rozpoczęciem i po zakończeniu pracy, czasu
przeznaczonego na posiłki od chwili przerwania do chwili wznowienia pracy, czasu
zawinionych przez pracownika przestojów w pracy, czasu indywidualnych przerw w
pracy, czasu przeznaczonego na zakupy i wszelkie inne sprawy osobiste oraz
(prawnie) czasu poświęconego na usuwanie własnych usterek pracownika w pracy".
W tej mierze Sądy nie poczyniły żadnych ustaleń, choć należy to do zakresu ,,noto-
riów" i nie rozpoznały szczegółowo istoty sprawy. Zdaniem skarżącej zadania zle-
cane zbrojarzom były zasadniczo możliwe do wykonania w 42-godzinnym tygodnio-
wym czasie pracy, a dla zweryfikowania takich twierdzeń Sąd Apelacyjny powinien
dopuścić wnioskowany przez pozwaną dowód z opinii biegłego z zakresu budow-
nictwa. Ponadto ,,suma liczb ton stali wbudowanej przez powoda wynosi nie 522,84
ton lecz 440,917 ton, a suma liczb godzin na wykonanie tej pracy wynosi 3792". Za-
sądzone na rzecz powoda kwoty 4.990,38 i 1.691,89 EUR zawierają także odsetki od
kwot 3.690,96 i 1.247,96 EUR i zostały doliczone do tych kwot głównych z narusze-
niem zakazu anatocyzmu, a następnie ponownie odsetkowane. Ponadto ustawowy
wymiar czasu zatrudnienia za granicą wynosił 46 godzin na tydzień, co wynika z roz-
porządzenia z 27 grudnia 1974 r. i uchwały Nr 71. Uwzględnienie wniosków dowo-
dowych pozwanej skutkowałoby oddaleniem powództwa w całości.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja okazała się uzasadniona wyłącznie w zakresie naruszenia art. 482 §1
k.c., polegającego na bezpodstawnym uwzględnieniu przez Sąd Apelacyjny wyliczeń
biegłego, który istotnie doliczył skapitalizowane odsetki, wyliczone w markach nie-
mieckich (DM) za okres od 23 lipca 1997 r. do 31 grudnia 2001 r., do należności
głównych z tytułu wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych oraz za go-
towość do pracy, również należnych w tym okresie w markach niemieckich (DM), a
następnie wszystkie te należności przeliczył na walutę euro (EUR), po czym wyliczył
skapitalizowane w tej walucie odsetki od sumy tych kwot za okres od 1 stycznia 2002
r. do 25 kwietnia 2003 r. Naruszało to wyrażony w powołanym przepisie zakaz ana-
tocyzmu, zważywszy że powód nie dochodził zasądzenia odsetek od zaległych od-
setek, ale od zgłoszonych roszczeń głównych. W konsekwencji Sąd Najwyższy, ma-
jąc w szczególności na uwadze długotrwałość dotychczasowego postępowania są-
dowego w rozpoznawanej sprawie, dokonał we własnym zakresie (według danych z
k. 1052 i 1053 a.s.) stosownych reformatoryjnych korekt w pkt 1 i 2 wyroku (art. 39315
k.p.c.).
W pozostałym zakresie zarzuty kasacji okazały się nieusprawiedliwione. Za
oczywiście bezzasadny Sąd Najwyższy uznał zarzut niedopuszczenia i nieprzepro-
wadzenia, rzekomo ,,podstawowego" dla rozstrzygnięcia sprawy dowodu z opinii bie-
głego do spraw budownictwa, już dlatego, że dowód z opinii takiego biegłego był do-
puszczony postanowieniem z dnia 10 grudnia 1998 r., tyle że nie został on przepro-
wadzony z wyłącznej winy strony pozwanej, która pomimo wezwań ze strony biegłe-
go i zobowiązań sądowych nie przedstawiła dokumentacji niezbędnej do sporządze-
nia takiej opinii. W konsekwencji Sąd pierwszej instancji postanowieniem z dnia 23
czerwca 2001 r. odstąpił od przeprowadzenia tego dowodu i dopuścił dowód z opinii
biegłego z zakresu księgowości, który na podstawie niekompletnej dokumentacji oraz
sporządzonych w podobnej sprawie opinii innych biegłych do spraw budownictwa
wydał opinię pozwalającą, po jej dwukrotnym uzupełnieniu w postępowaniu apelacyj-
nym, na rozstrzygnięcie co do częściowej zasadności dochodzonych przez powoda
roszczeń. W takich okolicznościach sprawy Sąd Najwyższy uznał, że strona, która z
przyczyn zawinionych uniemożliwiła przeprowadzenie dowodu z opinii określonego
biegłego (z zakresu budownictwa) w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie jest
uprawniona do czynienia (stawiania) skutecznego zarzutu nieprzeprowadzenia tego
dowodu w dalszym postępowaniu sądowym, co w szczególności oznacza, że sąd
drugiej instancji pomija taki wniosek dowodowy w trybie art. 381 k.p.c.
Dodatkowo w rozpoznawanej sprawie dowód z opinii takiego biegłego nie był
szczególnie przydatny, zważywszy że pomimo posiadania instrumentów pozwalają-
cych na stosowanie zadaniowego czasu pracy pozwany pracodawca nie stosował
tego systemu zatrudniania w praktyce, albowiem nie prowadził ewidencji czasu
pracy, nie kalkulował indywidualnych zadań możliwych do wykonania w umówionym
na 42 godziny tygodniowo czasie pracy, wyliczał wynagrodzenia pracownicze ,,na
efekcie pracy wszystkich pracowników budowy w rozliczeniu miesięcznym", co ozna-
czało, że podział puli wynagrodzeń za wykonanie zadań na budowie (,,za wynik pracy
całej budowy") nie uwzględniał nakładu pracy poszczególnych brygad, ich stanu oso-
bowego, w tym występujących usprawiedliwionych nieobecności w pracy poszcze-
gólnych pracowników, co łącznie nie pozwalało na skontrolowanie, czy konkretni pra-
cownicy mogli wykonać powierzane im zadania w obowiązującym ich czasie pracy.
W takich okolicznościach mniej istotne dla rozstrzyganej sprawy było to, czy zadania
całej budowy były możliwe do wykonania w terminach określonych w kontrakcie bu-
dowlanym, ale to czy realizujący go pracownicy pozwanego wykonywali powierzone
im zadania w obowiązującym ich normalnym czasie pracy, czy również w godzinach
nadliczbowych. W tym zakresie Sąd Apelacyjny trafnie konkludował, że stosowanie
systemu zadaniowego czasu pracy (aktualnie art. 140 k.p.) wymaga od pracodawcy
dokumentowania i wykazania, że powierzał pracownikowi zadania możliwe do wyko-
nania w wymiarze czasu pracy wynikającym z norm określonych w art. 129 k.p., co w
razie sporu pomiędzy stronami umożliwia sądową kontrolę tego systemu czasu pracy
w zakresie roszczeń o zasądzenie wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbo-
wych, które nie są wyłączone (mogą występować) w zadaniowym systemie zatrud-
niania, jeżeli wykonanie powierzonych pracownikowi zadań nie było możliwe w ra-
mach obowiązujących go ustawowych norm czasu pracy. Wbrew twierdzeniom kasa-
cji, jakoby powoda obowiązywał 46 godzinny tydzień pracy, a jego zatrudnienie od-
bywało się według regulacji przepisów rozporządzenia 27 grudnia 1974 r. i uchwały
Nr 71, to przede wszystkim z zawartej z powodem umowy o pracę wynikało, że jego
czas pracy określony był wymiarem zadań skalkulowanych na 42 godziny robocze na
tydzień. Ponadto postępowanie dowodowe w sprawie wykazało ,,w sposób niewąt-
pliwy, że powód pracował ponad określony umową czas pracy". Ustalenie należnego
z tego tytułu wynagrodzenia nastąpiło przy wykorzystaniu wszystkich środków dowo-
dowych dostępnych w sprawie, w której Sąd Apelacyjny uznał, że wykonanie nałożo-
nych na pracowników zadań było ,,wynikiem ich proporcjonalnego nakładu pracy, co
pozwalało na określenie wielkości wbudowanej stali przypadającej na powoda" w
ilości 522,82 ton stali według normy pracochłonności 8,6 rbg/t, co równało się 4.497
godzinom jego pracy. Odniesienie tak ustalonej liczby godzin pracy do obowiązują-
cego powoda 42 godzinnego tygodnia pracy w okresie jego zatrudnienia stanowiło
podstawę wyliczenia należnego mu wynagrodzenia za pracę w 867 godzinach nad-
liczbowych, z dodatkiem 50% za 608 oraz dodatkiem 100% za 235 nadgodzin.
Twierdzenie skarżącej Spółki, jakoby ,,suma liczb ton stali wbudowanej przez powoda
wynosi nie 522,84 ton lecz 440,917 ton, a suma liczb godzin na wykonanie tej pracy
wynosi 3792", nie może być skutecznie zweryfikowane na gruncie dostępnego mate-
riału dowodowego w sprawie, który Sąd Apelacyjny ocenił nie wykraczając poza gra-
nice swobodnej sędziowskiej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.).
Natomiast kasacyjny zarzut naruszenia art. 81 k.p. odnoszący się do zasą-
dzonego wynagrodzenia za gotowość powoda do pracy nie został w żaden sposób
przybliżony ani uzasadniony, co zwalniało Sąd Najwyższy od potrzeby szczegółowe-
go odnoszenia się do tego zakresu kasacji. Mając powyższe na uwadze, w tej części
kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 39212 k.p.c.
========================================