Wyrok z dnia 14 stycznia 2008 r.
II PK 107/07

Likwidacja stanowiska urzędniczego bądź jego przeniesienie do innej ko-
mórki organizacyjnej urzędu, dokonywane poza trybem przewidzianym dla
zmian statutu lub regulaminu organizacyjnego, stanowi reorganizację urzędu w
rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracowni-
kach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze
zm.).

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie: SN Romualda Spyt (spra-
wozdawca),SA Jolanta Pietrzak.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 stycznia
2008 r. sprawy z powództwa Jolanty T. przeciwko K.-P. Urzędowi Wojewódzkiemu w
B. o odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgo-
wego we Włocławku z dnia 20 grudnia 2006 r. [...]

I. o d d a l i l skargę kasacyjną;
II. zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 120 zł tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku wyro-
kiem z dnia 17 października 2006 r. oddalił powództwo Jolanty T. przeciwko K.-P.
Urzędowi Wojewódzkiemu w B. o odszkodowanie z tytułu rozwiązania stosunku
pracy za wypowiedzeniem i zasądził od niej na rzecz pozwanego kwotę 1.800 zł ty-
tułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. W pisemnych motywach rozstrzy-
gnięcia Sąd ustalił, że powódka - jako urzędnik mianowany - była zatrudniona u po-
zwanego ostatnio na stanowisku starszego inspektora wojewódzkiego w K.-P. Urzę-
dzie Wojewódzkim w B. w Ośrodku Zamiejscowym w W., w Komórce Spraw Rolnic-
twa i Ochrony Środowiska. Pismem z dnia 28 kwietnia 2006 r. rozwiązano z powódką
stosunek pracy za wypowiedzeniem, ze skutkiem na dzień 31 lipca 2006 r. Jako
przyczynę rozwiązania stosunku pracy wskazano zmniejszenie zatrudnienia w urzę-
dzie, spowodowane zmniejszeniem wydatków na obsługę administracji rządowej
oraz nabycie przez powódkę uprawnień do wcześniejszej emerytury. Sąd Rejonowy
wskazał, że zgodnie z założeniami centralnego programu rządowego ,,Tanie i
sprawne Państwo" od 2007 r. nastąpić miała likwidacja około 6.000 etatów admini-
stracji rządowej, tj. 5 % ogółu, co powodować miało oszczędności budżetowe w
wysokości 250.000.000 zł i w konsekwencji zmniejszenie wydatków na wynagrodze-
nia w budżecie na 2007 r. Założenia te przedstawiono pozwanemu na przełomie
marca i kwietnia 2006 r. Pismem z dnia 21 kwietnia 2006 r. Wojewoda P.-K. polecił
zmniejszenie zatrudnienia w Urzędzie Wojewódzkim w korpusie służby cywilnej o 5%
stanu osobowego i poinformował, że w pierwszej kolejności należy rozwiązać umowy
o pracę z osobami deklarującymi chęć przejścia na wcześniejszą emeryturę i oso-
bami takie uprawnienia posiadającymi. W związku z realizacją programu pozwany w
2007 r. miał otrzymać środki finansowe na pokrycie wynagrodzeń pomniejszone o
5% zlikwidowanych etatów. Ilość osób, które zwolnione zostały przez pozwanego w
wyniku realizacji programu ,,Tanie i sprawne Państwo", wynosiła 5% ogólnego za-
trudnienia. Oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę złożone zostało w dniu 28
kwietnia 2006 r. bowiem pracodawca brał pod uwagę wydatki płacowe związane z
wypłatą sześciomiesięcznych odpraw dla zwalnianych pracowników. Sąd Rejonowy
ustalił także, iż na stanowisku powódki nikt nie został zatrudniony, zostało ono zlikwi-
dowane, a przewidziane dla niego zadania podzielono pomiędzy innych pracowni-
ków. Powódka nie odpowiadała także wymogom kwalifikacyjnym przy prowadzonej
przez urząd rekrutacji na inne stanowiska pracy. Mając tak ustalony stan faktyczny
Sąd Rejonowy uznał, że przyczyną rozwiązania z powódką umowy o pracę była re-
organizacja urzędu w postaci redukcji zatrudnienia. Natomiast kwestia związana z
posiadaniem przez nią uprawnień do wcześniejszej emerytury stanowiła jedynie kry-
terium doboru pracowników do zwolnienia. Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem pre-
zentowanym przez powódkę, że podjęte przez pozwanego działania, które doprowa-
dziły do redukcji zatrudnienia nie stanowiły reorganizacji urzędu w rozumieniu prze-
pisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.).
Tym samym nie podzielił poglądu, że reorganizacja urzędu dokonuje się wy-
łącznie poprzez zmianę jego statutu, czy zmianę regulaminu organizacyjnego, wpro-
wadzającą podział lub połączenie istniejących wydziałów. Przedstawiając takie sta-
nowisko Sąd Rejonowy powołał się na wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z
dnia 22 sierpnia 1990 r., II SA 525/90 (ONSA 1990 nr 2, poz. 53), z dnia 20 stycznia
1994 r., II SA 2348/93 (ONSA 1995 nr 1, poz. 35), z dnia 3 lipca 1998 r., II SA 779/98
(ONSA 1999 nr 2, poz. 60), z dnia 17 września 1999 r., II SA 1245/99 (LEX nr 46179)
oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1998 r., I PKN 393/98
(OSNAPiUS 1999 nr 23, poz. 746) i z dnia 17 września 1982 r,. I PRN 64/82
(OSNCP 1983 nr 4, poz. 61).

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Włocławku, na sku-
tek apelacji powódki, wyrokiem z dnia 20 grudnia 2006 r. zmienił zaskarżony wyrok
jedynie w części dotyczącej kosztów zastępstwa procesowego - obniżając zasą-
dzaną z tego tytułu kwotę do kwoty 60 zł, natomiast w pozostałej części apelację od-
dalił. W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu Re-
jonowego oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną. W szczególności podkreślił,
że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut apelacji dotyczący braku dostosowania
statutu i regulaminu organizacyjnego urzędu do dokonanych zmian organizacyjnych,
bowiem przyczyną wypowiedzenia powódce umowy o pracę było wprowadzenie pro-
gramu ,,Tanie i sprawne Państwo", powodujące redukcję zatrudnienia w korpusie
służby cywilnej o 5% stanu osobowego, z którego wynikało ograniczenie wydatków
na administrację rządową.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiodła powódka zarzucając
błędną wykładnię art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych,
poprzez przyjęcie, że zmniejszenie stanu zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych w
urzędzie państwowym, bez zmiany jego struktury organizacyjnej, dokonanej w sto-
sownym trybie, oznacza reorganizację urzędu w rozumieniu tego przepisu, a także
naruszenia art. 30 § 4 k.p. i art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych, poprzez przyjęcie, że przyczyna wskazana w
wypowiedzeniu umowy o pracę jest zgodna z przepisem art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych. Uzasadniając wniosek o przyjęcie skargi do
rozpoznania, skarżąca wskazała na potrzebę wykładni użytego w przepisie art. 13
ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych zwrotu ,,reorganizacja
urzędu" jako przesłanki rozwiązania z pracownikiem mianowanym umowy o pracę za
wypowiedzeniem. Jednocześnie skarżąca stwierdziła, że skarga jest oczywiście uza-
sadniona, bowiem zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego
przez reorganizację w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzę-
dów państwowych należy rozumieć zmianę organizacji urzędu dokonaną w identycz-
nym trybie, jak przy ustalaniu jego struktury, czyli poprzez zmianę statutu lub regula-
minu w stosownym trybie legislacyjnym (vide: wyrok Naczelnego Sądu Administra-
cyjnego z dnia 20 stycznia 1994r. II SA 2348/93, ONSA 1995 nr 1, poz. 35).

Wskazując na powyższe skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz zmianę poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego i uwzględnienie po-
wództwa wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i
zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepi-
sanych. W uzasadnieniu skargi podniesiono, że Sąd Okręgowy, dokonując wykładni
przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, błędnie
przyjął, że reorganizacja urzędu, od której uzależniona jest możliwość wypowiedze-
nia umowy o pracę pracownikowi mianowanemu, to także redukcja zatrudnienia -
bez zmiany struktury organizacyjnej w stosownym trybie. Orzeczenia Sądu Najwyż-
szego z dnia 20 października 1998 r., I PKN 393/98 oraz z dnia 17 września 1982 r.,
I PRN 64/82, które zostały przywołane przez Sąd, nie dotyczą urzędnika państwo-
wego mianowanego, zatem nie są one przydatne dla wykładni pojęcia ,,reorganizacja
urzędu." Natomiast z treści wyroków z dnia 20 stycznia 1994 r., II SA 2348/93, z dnia
3 lipca 1998 r., II SA 779/98, z dnia 17 września 1999 r., II SA 1245/99, wynika od-
mienna wykładnia tego pojęcia, niż dokonał jej Sąd, a wyrok z dnia 22 sierpnia 1990
r., II SA 525/90, dotyczy uprzedniego brzmienia przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych. Skarżąca podkreśliła, że realizacja przez po-
zwanego programu ,,Tanie i sprawne Państwo" nie wiązała się ze zmianą struktury
organizacyjnej K.-P. Urzędu Wojewódzkiego, bowiem nie wprowadzono zmian w
statucie urzędu. Realizacja tego programu sprowadziła się wyłącznie do redukcji za-
trudnienia z przyczyn ekonomicznych, co nie mieści się w pojęciu ,,reorganizacja
urzędu" w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwo-
wych. Z tych przyczyn zaskarżone orzeczenie zapadło z naruszeniem art. 30 § 4 k.p.

Pozwany w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o jej oddalenie i zasądze-
nie od powódki na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w postępo-
waniu kasacyjnym według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska
pozwany zgodził się z poglądem Sądu Okręgowego co do rozumienia zwrotu ,,reor-
ganizacja urzędu" zawartego w przepisie art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych, a także wskazał, że przepis art. 30 § 4 k.p. dotyczy koniecz-
ności wskazania przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę a nie obejmuje kwalifika-
cji prawnej tej przyczyny.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwowych
rozwiązanie stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym może nastąpić
w drodze wypowiedzenia w razie likwidacji urzędu lub jego reorganizacji, jeżeli nie
jest możliwe przeniesienie urzędnika państwowego mianowanego na inne stanowi-
sko w tym samym urzędzie. Aktualne brzmienie tego przepisu wprowadzone zostało
od 27 stycznia 1995 r. przez art. 1 pkt 7 lit. a ustawy z dnia 2 grudnia 1994 r. o zmia-
nie ustawy o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 136, poz. 704 ze zm.).
Wedle poprzednio obowiązującej treści tego przepisu rozwiązanie stosunku pracy z
urzędnikiem państwowym mianowanym mogło nastąpić w drodze wypowiedzenia w
razie likwidacji urzędu lub jego reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem stanu za-
trudnienia, jeżeli przeniesienie urzędnika państwowego mianowanego, za jego
zgodą, do innego urzędu nie było możliwe. Tak więc i w poprzednim i teraźniejszym
brzmieniu tego przepisu przesłanką rozwiązania stosunku pracy z mianowanym
urzędnikiem państwowym była reorganizacja urzędu. Istotnie w orzecznictwie Na-
czelnego Sądu Administracyjnego ugruntowany został pogląd co do tego, iż przez
reorganizację urzędu, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych, należy rozumieć zmianę organizacji urzędu, dokonaną w
identycznym trybie jak przy ustalaniu jego struktury. W zależności od zakresu i cha-
rakteru reorganizacji urzędu muszą być dokonane zmiany statutu lub regulaminu
przez ich nowelizację w stosownym trybie legislacyjnym. Po raz pierwszy stanowisko
takie wyrażone zostało w wyroku z dnia 20 stycznia 1994 r., II SA 2348/93 (ONSA
1995 nr 1, poz. 35). Za taką koncepcją opowiedział się Naczelny Sąd Administra-
cyjny w kolejnych wyrokach: z dnia 24 maja 1996 r., SA/Wr 2106/95 (Prawo Pracy
1996 nr 12, poz. 46), z dnia 3 lipca 1998 r., II SA 779/98 (ONSA 1999 nr 2, poz. 60),
z dnia 7 września 1999 r., II SA 953/99 (LEX nr 46597), z dnia 17 września 1999 r., II
SA 1245/99 (LEX nr 46179). W ostatnich dwóch przywołanych orzeczeniach podkre-
śla się, że urząd jako całość jest zorganizowany według realizowanych przezeń ce-
lów i wykonywanych zadań. Dopiero ich zmiana pociąga za sobą konieczność reor-
ganizacji urzędu i przewidziane w analizowanym przepisie konsekwencje dla urzęd-
nika mianowanego. Prezentowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyj-
nego stanowisko wychodzi zatem z założenia, że urząd organizowany jest wyłącznie
na podstawie statutu i regulaminu organizacyjnego, stanowionych zgodnie z wymo-
gami art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 30 ust.1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o admini-
stracji rządowej w województwie (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 80, poz. 872 ze
zm.), a jeśli tak, to zmiana tej organizacji odbywać musi się w stosownym trybie legi-
slacyjnym, aby uznać ją za reorganizację w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych. Stanowisko takie można by uznać za trafne,
jednakże pod warunkiem, że statut i regulamin urzędu organizowałyby całościowo
jego pracę. Przyjąć należy, iż organizacja urzędu to nie tylko określenie jej jednostek
organizacyjnych i ich zadań lecz także przydzielenie do tych jednostek etatów pra-
cowniczych, bowiem ostatecznie cele i zadania urzędu realizowane są przez jego
pracowników. Trudno też przyjąć, że etaty pracownicze - w tym te, które obejmują
stanowiska urzędnicze - nie tworzą struktury organizacyjnej urzędu. Zatem zwrot ,,re-
organizacja urzędu" odnosić się musi do całej struktury organizacyjnej urzędu,
poczynając od podstawowego podziału na komórki organizacyjne, kończąc na usy-
tuowanych w tych komórkach stanowiskach pracy. Tymczasem zarówno statut jak i
regulamin organizacyjny nie określają w sposób zupełny struktury organizacyjnej
urzędu, bo też nie taka jest ich rola. W myśl art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca
1998 r. o administracji rządowej w województwie statut urzędu określa organizację
zespolonej administracji rządowej w województwie, zgodnie z wymogami wynikają-
cymi z ust. 3 tego artykułu. Zawierać więc musi on obowiązkowe elementy dotyczą-
ce: nazwy i siedziby urzędu, nazw stanowisk dyrektorów wydziałów, nazw wydziałów
oraz innych komórek organizacyjnych urzędu, zakresu działania wydziałów i innych
komórek organizacyjnych urzędu oraz, jeżeli ustawy tak stanowią, zakresu kompe-
tencji przypisanych określonym w ustawach stanowiskom lub funkcjom urzędowym,
nazw stanowisk kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich,
nazw komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych stanowiących apa-
rat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, za-
kresu działania komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych, nazw,
siedzib i zakresu działania delegatur, składu kolegium wojewody i trybu jego pracy.
Oprócz tego zawierać może on postanowienia w innych sprawach istotnych dla or-
ganizacji i funkcjonowania urzędu. Natomiast regulamin organizacyjny stanowi
uszczegółowienie statutu. Z analizy statutu jak i regulaminu K.-P. Urzędu Wojewódz-
kiego w B., dostępnego na stronie internetowej [...] wynika, że nie tworzą one całej
struktury organizacyjnej tej instytucji. Zarówno statut jak i regulamin ograniczają się
do utworzenia stanowisk kierowniczych w poszczególnych wydziałach, ich zastęp-
ców oraz kierowników oddziałów, a także stanowisk kierowników zespolonych służb,
inspekcji i straży wojewódzkich. Tak więc utworzenie w poszczególnych komórkach
organizacyjnych pozostałych stanowisk pracy i określenie ich ilości, nie wynika z po-
stanowień statutu ani regulaminu, a zatem zmiana struktury organizacyjnej w tej czę-
ści nie wymaga stosownego trybu legislacyjnego.
Z tych względów Sąd Najwyższy, orzekający w niniejszej sprawie, wyraża po-
gląd, że likwidacja stanowiska urzędniczego, bądź jego przeniesienie do innej ko-
mórki organizacyjnej urzędu, dokonywane poza trybem legislacyjnym przewidzianym
dla zmian statutu lub regulaminu organizacyjnego, stanowi również reorganizację
urzędu w rozumieniu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o pracownikach urzędów państwo-
wych, będącą przesłanką rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem mianowanym
za wypowiedzeniem, jeśli nie jest możliwe jego przeniesienie na inne stanowisko w
tym samym urzędzie. Dokonana w ten sposób wykładnia omawianego przepisu nie
narusza ogólnej zasady wyrażającej się wzmożoną ochroną trwałości stosunku pracy
urzędnika mianowanego, ponieważ nadal przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie
umowy o pracę ma charakter kwalifikowany. Rozwiązanie stosunku pracy za wypo-
wiedzeniem jest dopuszczalne tylko wtedy, kiedy następują zmiany organizacyjne
uniemożliwiające dalsze zatrudnianie pracownika na dotychczasowym stanowisku i
jeśli nie ma możliwości zatrudnienia go na innym stanowisku.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814 k.p.c. orzekł
jak w sentencji wyroku. O kosztach orzeczono na mocy art. 98 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c. w związku z art. 39821 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 pkt 1 w związku z § 11
ust.1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
(Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
========================================