Wyrok z dnia 11 stycznia 2006 r.
II PK 106/05

Wyrażenie zgody na wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy z pracowni-
kiem, który jednocześnie pełni funkcję we władzach dwóch organizacji związ-
kowych (zakładowej i pozazakładowej), przez zarząd jednej z tych organizacji,
nie zwalnia pracodawcy od obowiązku uzyskania zgody drugiej organizacji (art.
32 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.).

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 stycznia 2006 r.
sprawy z powództwa Ewy G. przeciwko Narodowemu Bankowi Polskiemu - Oddział
Okręgowy w P. o przywrócenie do pracy, wynagrodzenie, na skutek kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Poznaniu z dnia 17 grudnia 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację
2. zasądził od pozwanego na rzecz powódki 3.600 zł (trzy tysiące sześćset)
tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 4 sierpnia 2004 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Poznaniu przywrócił powódkę Ewę G. do pracy w pozwanym
Narodowym Banku Polskim - Oddziale Okręgowym w P. na poprzednich warunkach i
zasądził od pozwanego na jej rzecz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy
w kwocie 187.500 zł pod warunkiem podjęcia pracy. Sąd ustalił, że powódka była
mianowanym pracownikiem pozwanego i pracowała na stanowisku naczelnika Wy-
działu Informatyki. Była ona członkiem prezydium zarządu Krajowego Związku Za-
wodowego Pracowników NBP z siedzibą w W. oraz p.o. przewodniczącym NSZZ
Pracowników NBP Oddziału Okręgowego w P. W dniu 19 marca 2002 r. dyrektor
pozwanego zwrócił się do zarządu działającego u pozwanego związku zawodowego
o wyrażenie zgody na wypowiedzenie powódce umowy o pracę i zgodę taką uzyskał
20 marca 2002 r. Nie zwracał się natomiast do zarządu Krajowego Związku Zawo-
dowego Pracowników NBP, którego członkiem była powódka. W dniu 22 marca 2002
r. pozwany wypowiedział powódce umowę o pracę podając dwie przyczyny wypo-
wiedzenia. Pierwsza to całkowita utrata zaufania spowodowana nieprzestrzeganiem
przepisów prawa i uregulowań wewnętrznych, polegającym na pobieraniu i groma-
dzeniu informacji, do których posiadania powódka nie była uprawniona i których
ujawnienie mogło narazić interes pozwanego na szkodę, a druga to utrata uprawnień
wymaganych do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Oceniając za-
sadność i zgodność z prawem wypowiedzenia umowy o pracę Sąd uznał, że nie na-
rusza ono art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), wobec uzyskania zgody za-
kładowej organizacji związkowej, natomiast zostało dokonane z naruszeniem art. 32
ust. 4 tej ustawy. Na podstawie tego przepisu powódka korzystała z ochrony jako
członek prezydium Krajowego Związku Zawodowego Pracowników NBP, a do zarzą-
du tej organizacji związkowej pozwany nie zwracał się o wyrażenie zgody. Ponieważ
wypowiedzenie zostało dokonane z naruszeniem prawa należało przywrócić powód-
kę do pracy na podstawie art. 45 § 1 k.p. Nie może być mowy o niecelowości przy-
wrócenia powódki do pracy w sytuacji, gdy zachowanie powódki nie było nacecho-
wane złą wolą, ani chęcią wyrządzenia pracodawcy szkody przez naruszenie przepi-
sów w zakresie danych osobowych; powódka nie wykorzystała w żaden sposób in-
formacji zgromadzonych w plikach przechowywanych w użytkowanym przez siebie
komputerze; pozwany nie przedstawił żadnych dowodów na okoliczność, że powód-
ka dokonywała penetracji zgromadzonych danych ani, że je wykorzystywała; działa-
nie powódki wynikało z praktyki stosowanej przez informatyków w Banku. Za nieza-
sadny Sąd uznał zarzut nieposiadania przez powódkę stosownych uprawnień (braku
poświadczenia bezpieczeństwa) niezbędnych do pełnienia funkcji naczelnika wy-
działu, skoro dyrektor pozwanego osobiście wstrzymał procedury zmierzające do
wydania powódce takiego poświadczenia. Na podstawie art. 47 k.p. Sąd zasądził na
rzecz powódki wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez pracy, albowiem
przepis ten uprawnia do takiego roszczenia pracownika podlegającego szczególnej
ochronie.
Apelacja pozwanego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2004
r. [...]. Sąd Okręgowy uznał za nieuzasadniony zarzut pozwanego, iż zgoda na wy-
powiedzenie powódce stosunku pracy wyrażona przez zarząd zakładowej organizacji
związkowej była wystarczająca i pochłaniała obowiązek uzyskania zgody ogólnokra-
jowej organizacji związkowej. Wprawdzie przepis art. 32 ustawy o związkach zawo-
dowych nie reguluje sytuacji, gdy pracownik jest równocześnie członkiem dwóch or-
ganizacji związkowych, ale nie można z tego wyciągać wniosku, że w takiej sytuacji
pracownikowi przysługuje ochrona tylko z tytułu pełnienia funkcji w zarządzie jedne-
go z tych związków. Zdaniem Sądu Okręgowego, jako regułę należy przyjąć, że
ochrona przysługuje członkom władz każdego związku zawodowego, bowiem prze-
pis nie czyni w tej mierze żadnego zróżnicowania, a powszechnie przyjęta jest reguła
wykładni językowej, zgodnie z którą nie należy różnicować tego, czego ustawa nie
różnicuje. Do takiego wniosku prowadzi także wykładnia funkcjonalna. Przyjęcie, że
pracownikowi będącemu członkiem dwóch organizacji związkowych ochrona przy-
sługuje tylko z tytułu przynależności do jednej z nich, nie daje się pogodzić z zasadą
równouprawnienia związków zawodowych. Pracodawca zwracałby się wówczas do
organizacji związkowej bardziej dla niego przychylnej. Wobec nieuzyskania zgody
zarządu organizacji związkowej, którego powódka była członkiem, wypowiedzenie
umowy o pracę zostało dokonane z naruszeniem prawa. Sąd Okręgowy nie podzielił
również zarzutu sprzeczności przywrócenia powódki do pracy z zasadami współżycia
społecznego, uzasadnionym przez pozwanego szczególnie nagannym charakterem
naruszenia przez nią obowiązków pracowniczych. Przy ocenie charakteru tego naru-
szenia należy - zdaniem Sądu Okręgowego - ograniczyć się do zbadania tylko tych
naruszeń, które zostały wskazane w piśmie wypowiadającym umowę o pracę. Pole-
gają one na kopiowaniu, zatrzymywaniu i posiadaniu we własnym zbiorze kompute-
rowym plików zawierających dane niejawne, dane osobowe i dane zastrzeżone dla
innych osób. Dokonując z tych przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę, a nie zwol-
nienia dyscyplinarnego, pracodawca uważał, że uchybienie obowiązkom nie miało
charakteru ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Rów-
nież Sąd Okręgowy nie dopatrzył się po stronie powódki tego rodzaju naruszenia
obowiązków pracowniczych i podzielił w tym zakresie ustalenia Sądu pierwszej in-
stancji. Nawet gdyby zachowanie powódki zostało ocenione jako usprawiedliwiające
zastosowanie art. 52 k.p., nieuzyskanie zgody zarządu organizacji związkowej na
rozwiązanie umowy o pracę czyniłoby zasadne roszczenie o przywrócenie do pracy.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest pogląd, że tylko wyjątkowo
naganne postępowanie podlegającego ochronie związkowej pracownika może uza-
sadniać uznanie żądania przywrócenia do pracy za sprzeczne z zasadami współży-
cia społecznego, natomiast regułą jest przywrócenie takiego pracownika do pracy
(wyrok z dnia 26 marca 1998 r., I PKN 571/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 168, wy-
rok z dnia 16 maja 2001 r., I PKN 393/00, OSNP 2003 nr 5, poz. 121, wyrok z dnia
18 kwietnia 2000 r., I PKN 601/99, OSNAPiUS 2001 nr 19, poz. 579, wyrok z dnia 15
października 1999, I PKN 306/99, OSNAPiUS 2001 nr 5, poz. 146). W niniejszej
sprawie pozwany powołując się na zasady współżycia społecznego sam dopuścił się
naruszenia tych zasad. Oprócz niewystąpienia do związku zawodowego o wyrażenie
zgody na rozwiązanie z powódką umowy o pracę, takim naruszeniem było wskazanie
jako przyczyny wypowiedzenia braku posiadania przez powódkę stosownych za-
świadczeń bezpieczeństwa w sytuacji, gdy pozwany zablokował możliwość uzyska-
nia przez powódkę takich zaświadczeń. Za sprzeczne z zasadami współżycia spo-
łecznego należy też uznać powoływanie się przez pozwanego na okoliczność, iż po-
wódka miała w swoim komputerze pliki zawierające dane osobowe w sytuacji, gdy na
polecenie pozwanego uczestniczyła ona w akcji awansowej, w której te pliki były po-
trzebne.
Kasację od tego wyroku pozwany oparł na obu podstawach wymienionych w
art. 3931 k.p.c. i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go
wyroku Sądu pierwszej instancji oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpozna-
nia Sądowi Rejonowemu w Poznaniu, ewentualnie o zmianę obu wyroków i oddale-
nie powództwa. Pozwany wskazał następujące przepisy prawa materialnego, które
jego zdaniem, zostały naruszone przez błędną ich wykładnię i niewłaściwe zastoso-
wanie: art. 32 ust. 4 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych,
przez przyjęcie, że uzyskanie zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie
jest wystarczające do skutecznego dokonania wypowiedzenia umowy o pracę, art.
30 § 4 k.p., przez przyjęcie, że ,,przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę były zda-
rzenia polegające na naruszeniu obowiązków pracowniczych a nie całkowita utrata
zaufania pozwanego do powódki z powodu naruszenia przez powódkę tych obo-
wiązków", art. 8 k.p., przez przyjęcie, że żądanie przywrócenia do pracy nie jest
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz art. 45 i 47 k.p. w związku z art.
8 k.p., przez uznanie, że niezasadne jest zasądzenie odszkodowania na podstawie
art. 4771 § 2 k.p.c. W uzasadnieniu tej podstawy kasacyjnej pozwany podniósł, że
jego zdaniem wykładnia logiczna i celowościowa art. 32 ust. 4 ustawy o związkach
zawodowych nakazuje przyjęcie, iż użyty w tym przepisie zwrot ,,przepisy art. 1 - 3
stosuje się odpowiednio do pracownika pełniącego z wyboru funkcję w organach
organizacji związkowej działających poza zakładem pracy" oznacza, że zgoda wła-
ściwego statutowo organu organizacji ogólnokrajowej jest niezbędna, gdy pracownik
wyłącznie pełni funkcję w organach tej organizacji nie będąc członkiem zakładowej
organizacji związkowej. ,,Odpowiednie stosowanie przepisów" oznacza, że w pew-
nych stanach faktycznych przepisy znajdują zastosowanie wprost, w innych stanach
faktycznych znajdują zastosowanie z ich modyfikacją, a w jeszcze innych stanach
faktycznych nie znajdują zastosowania. Wobec braku regulacji prawnej w art. 32
ustawy o związkach zawodowych w zakresie wyrażenia zgody przez organa związ-
kowe w przypadku członkowstwa w organach w dwóch organizacjach związkowych
(w tym ogólnokrajowej) należy uznać, że ochrona z tytułu członkowstwa w organie
organizacji ogólnokrajowej uległa pochłonięciu w związku z ochroną należną z racji
członkowstwa w zarządzie organizacji zakładowej. Pozwany nie naruszył przepisów
o wypowiadaniu umów o pracę, gdyż uzyskał zgodę na wypowiedzenie powódce
umowy o pracę i spełniony został cel szczególnej ochrony stosunku pracy powódki
jako działacza związkowego. Błędne jest ustalenie Sądu Okręgowego, iż nie istnieje
sprzeczność z zasadami współżycia społecznego przywrócenia powódki do pracy
dlatego, że wskazane w wypowiedzeniu umowy o pracę przyczyny nie stanowiły
ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, bowiem pracodawca z powodu ich
zaistnienia nie rozwiązał umowy o pracę w trybie art. 52 k.p. Sąd Okręgowy pominął
istotną okoliczność, a mianowicie, że przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie była
utrata zaufania oparta na naruszeniu przez powódkę obowiązków pracowniczych.
Orzecznictwo Sądu Najwyższego potwierdza, że utrata zaufania jest wystarczająca
dla uznania jej za zasadną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, jeżeli znajduje
oparcie w przesłankach natury obiektywnej (wyrok z dnia 25 listopada 1997 r., I PKN
385/97, Monitor Prawniczy 1999 nr 7). Podane przez pozwanego naruszenia przez
powódkę obowiązków pracowniczych były rzeczywiste, czego nie neguje Sąd Okrę-
gowy, lecz uznaje, że nie było to szczególnie naganne - nie miało charakteru cięż-
kiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Ponadto sprzeczne z
prawem jest stanowisko Sądu Okręgowego, że tylko wskazane w wypowiedzeniu
umowy o pracę przyczyny zwolnienia mogą być brane pod uwagę przy ustalaniu
stopnia naruszenia przez powódkę obowiązków pracowniczych. Przyczynę wypo-
wiedzenia można w trakcie procesu o przywrócenie do pracy uzupełniać i rozwijać o
dodatkową argumentację. Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach stwierdza, że dla
uznania skuteczności wypowiedzenia wystarczy, aby jedna z kilku przyczyn wskaza-
nych przez pracodawcę była zasadna. Sąd Okręgowy zupełnie nie wypowiedział się,
dlaczego pominął podniesioną w apelacji kwestię utraty zaufania do powódki jako
przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę powódce zatrudnionej na
kierowniczym stanowisku. Przedstawione przez pozwanego dowody potwierdzają, że
utrata zaufania do powódki nastąpiła wskutek wyjątkowo nagannego naruszenia
przez powódkę obowiązków pracowniczych, w związku z czym żądanie przywrócenia
do pracy jest sprzeczne z art. 8 k.p.
Drugą podstawą kasacji jest naruszenie przepisów postępowania, które mogło
mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., przez niedoko-
nanie oceny dowodów - ze względu na to, że fakty objęte tymi dowodami nie były
wskazane jako przyczyna wypowiedzenia - dotyczących takich faktów jak: ,, złożenia
przez powódkę do akt sprawy pisma dyrektora W.S. z dnia 30 kwietnia 1998 r. [...]
skierowanego do powódki różniącego się od oryginału znajdującego się w aktach
osobowych, upoważniającego powódkę jedynie do obsługi systemu informatycznego
a nie do przetwarzania danych osobowych; zeznań świadka Anny K. - administratora
bezpieczeństwa informacji złożonych na rozprawach w dniach 13 sierpnia 2003 r. i
17 grudnia 2003 r.; znalezienia w katalogu domowym powódki treści sprawozdania
sporządzonego przez Departament Rewizji z kontroli w Departamencie Operacji Za-
granicznych NBP w W. z marca 1999 r.; pominięcie zeznań dyrektora W.S. na oko-
liczność penetracji przez powódkę danych zgromadzonych w skrzynkach poczto-
wych pracowników i zaistniałego w związku z tym zagrożenia dla NBP".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nieuzasadniony jest zarzut błędnej wykładni art. 32 ustawy o związkach za-
wodowych. Przepis ten w ust.1 stanowi, że pracodawca nie może bez zgody zakła-
dowej organizacji związkowej wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracow-
nikiem będącym członkiem zakładowej organizacji związkowej w czasie trwania
mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. Na podstawie ust. 2 zgoda zakła-
dowej organizacji związkowej wymagana jest także do jednostronnej zmiany warun-
ków pracy lub płacy, przepis ust. 3 wprowadza podobną ochronę dla członków ko-
mitetu założycielskiego, a przepis ust. 4 stanowi, że przepisy ust. 1 - 3 stosuje się
odpowiednio do pracownika pełniącego z wyboru funkcję w organach organizacji
związkowych działających poza zakładem pracy, z tym że zgodę, o której mowa w
tych przepisach, wyraża właściwy statutowo organ tej organizacji związkowej, w któ-
rej pracownik pełnił lub pełni swoją funkcję. Ten ostatni przepis wprowadza samo-
dzielnie ochronę członków władz organizacji związkowych działających poza zakła-
dem pracy, niezależnie od ochrony działaczy związkowych, o których mowa w ust. 1,
podobnie jak ochrona przewidziana w art. 32 ustawy o związkach zawodowych jest
niezależna od ochrony określonej w innych przepisach, na przykład w ustawie o sa-
morządzie terytorialnym. Jeżeli pracownik jest chroniony z kilku tytułów na podstawie
przepisów uzależniających wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy od zgody
określonego organu, pracodawca musi uzyskać zgodę wszystkich organów. Odpo-
wiednie stosowanie przepisów ust. 1 - 3 oznacza, że członek pozazakładowej orga-
nizacji związkowej korzysta zarówno z ochrony przed wypowiedzeniem i rozwiąza-
niem umowy o pracę także w okresie roku po wygaśnięciu mandatu (ust.1), jedno-
stronną zmianą warunków pracy (ust. 2) i dotyczy to również członków komitetu zało-
życielskiego ( ust. 3), a przepisów tych nie stosuje się wprost w tym zakresie, w jakim
określają one organ uprawniony do wyrażenia zgody - zgodę taką musi wyrazić or-
gan pozazakładowej organizacji związkowej. Na podstawie określenia ,,przepisy ust.1
- 3 stosuje się odpowiednio", zawartego w ust. 4, skarżący usiłuje udowodnić tezę, że
ten ostatni przepis nie ma zastosowania w sytuacji, gdy określona w ust.1 przeszko-
da dla wypowiedzenia stosunku pracy został usunięta wobec uzyskania zgody zakła-
dowej organizacji związkowej. Z tego rozumowania wynika, że w przypadku korzy-
stania przez pracownika zarówno z ochrony przewidzianej dla członka zarządu za-
kładowej organizacji związkowej, jak i organizacji pozazakładowej, skarżący przypi-
suje pierwszeństwo przepisowi regulującemu ochronę z pierwszego tytułu. Jest to
rozumowanie nieuprawnione, gdyż przy jego przyjęciu ochrona uregulowana w art.
32 ust. 4 ograniczałaby się tylko do tych członków pozazakładowych organizacji
związkowych, którzy nie są członkami władz związkowych w swoim zakładzie pracy.
Tego rodzaju ograniczenie w żaden sposób nie wynika z treści tego przepisu. Na
poparcie swego poglądu skarżący stwierdza, że ,,ochrona z tytułu członkowstwa w
organie organizacji ogólnokrajowej uległa pochłonięciu w związku z ochroną należną
z racji członkowstwa w zarządzie organizacji zakładowej", powtarzając sformułowa-
nie zawarte w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2002 r., I
PKN 821/00 (OSNP 2004 nr 2, poz. 33). Tymczasem Sąd Najwyższy użył tego okre-
ślenia na uzasadnienie zupełnie przeciwnej tezy. Teza ta brzmi, że przepis art. 32
ust. 4 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych wymaga uzy-
skania przez pracodawcę zgody ponadzakładowej organizacji związkowej na rozwią-
zanie lub zmianę stosunku pracy, przy czym organizacja ta musi złożyć oświadcze-
nie o wyrażeniu zgody, a samo zawiadomienie jej przez pracodawcę o zamiarze do-
konania czynności nie jest wystarczające. Jednakże w stanie faktycznym sprawy, w
której zapadł omawiany wyrok, ewentualne uzyskanie zgody ponadzakładowej orga-
nizacji związkowej w stosunku do pracownika, który był członkiem władz tej organi-
zacji i jednocześnie członkiem władz zakładowej organizacji związkowej, nie miało
znaczenia dla uznania bezprawności wypowiedzenia zmieniającego, gdyż praco-
dawca dokonał tej czynności bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej.
Sąd Najwyższy użył określenia, iż ochrona z tytułu członkowstwa w zarządzie ogól-
nokrajowej organizacji związkowej ,,uległa pochłonięciu z ochroną należną z racji
członkowstwa w zarządzie organizacji zakładowej" w tym sensie, że skoro pracownik
skorzystał z ochrony zakładowej organizacji związkowej - organizacja ta nie wyraziła
zgody na wypowiedzenie - dalsza ochrona nie jest mu potrzebna dla uznania wypo-
wiedzenia za bezskuteczne, jako dokonanego sprzecznie z prawem. Natomiast wy-
rażenie zgody na wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy z pracownikiem, który jed-
nocześnie pełni funkcje we władzach dwóch organizacji związkowych (zakładowej i
pozazakładowej), przez zarząd jednej z tych organizacji nie zwalnia pracodawcy od
obowiązku uzyskania zgody zarządu drugiej organizacji. Skoro pozwany takiej zgody
nie uzyskał, Sąd Okręgowy słusznie uznał, że wypowiedzenie powódce umowy o
pracę naruszało przepis art. 32 ust. 4 ustawy o związkach zawodowych.
Nieuzasadnione są także pozostałe podniesione w kasacji zarzuty. Przepis
art. 32 ust. 1 i 4 ustawy o związkach zawodowych określa bezwzględny obowiązek
uzyskania zgody władz organizacji związkowej na wypowiedzenie lub rozwiązanie
umowy z pracownikiem będącym ich członkiem. Niedopełnienie tego wymagania nie
pozwala pracodawcy na skuteczne wypowiedzenie umowy o pracę lub rozwiązanie
umowy bez wypowiedzenia. Zakłada się przy tym, że istniały uzasadnione przyczyny
wypowiedzenia lub rozwiązania umowy, gdyż w przypadku braku takich przyczyn
umowa o pracę nie może być skutecznie wypowiedziana ani rozwiązana niezależnie
od tego czy pracownik, w stosunku do którego pracodawca dokonał takiej czynności,
korzystał ze szczególnej ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy czy też nie
(art. 30 § 4 k.p.). W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy przyjął, że istniała uzasadniona
przyczyna wypowiedzenia powódce umowy o pracę, gdyż potwierdziły się przynajm-
niej częściowo zarzuty naruszenia przez powódkę obowiązków pracowniczych. Na-
ruszenie to polegało, mówiąc ogólnie, na wprowadzeniu przez powódkę do swego
komputera danych należących do pracodawcy, z których nie wolno jej było korzystać
lub do których nie powinna mieć dostępu. Jest oczywiste, że ujawnienie tego rodzaju
nielojalnego wobec pracodawcy postępowania powoduje utratę zaufania do powódki
jako do pracownika pełniącego funkcję kierowniczą i tego oczywistego faktu Sąd
Okręgowy nie musiał eksponować w uzasadnieniu wyroku. Dlatego zupełnie zbędne
są wywody kasacji zmierzające do wykazania, że utrata zaufania do pracownika jest
uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, podobnie jak nietrafne są
zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez pominięcie przy ocenie materiału dowo-
dowego dodatkowych faktów uzasadniających utratę zaufania do powódki. Sąd
Okręgowy uznał za słuszne przywrócenie powódki do pracy nie dlatego, że nie było
uzasadnionych przyczyn wypowiedzenia jej umowy o pracę, lecz dlatego, że wypo-
wiedzenie to zostało dokonane z naruszeniem prawa.
Przepis art. 45 § 1 k.p. stanowi, że w razie ustalenia, że wypowiedzenie
umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza prze-
pisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika -
orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o
przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowa-
niu. Przywrócenie do pracy, w przypadku upływu okresu wypowiedzenia, następuje
więc w razie wystąpienia jednej z dwóch alternatywnie wymienionych okoliczności -
braku uzasadnionych przyczyn wypowiedzenia lub naruszenia przepisów o wypowia-
daniu umów o pracę. W przypadku powódki wystąpiła ta druga okoliczność - wypo-
wiedzenie zostało dokonane wbrew określonemu w przepisach zakazowi. O przy-
wróceniu do pracy lub odszkodowaniu orzeka się stosownie do żądania pracownika,
zatem w przypadku, gdy pracownik żąda przywrócenia do pracy, sąd przywraca go
do pracy. Na podstawie art. 45 § 2 k.p. sąd może nie uwzględnić tego żądania, jeżeli
przywrócenie do pracy jest niemożliwe lub niecelowe i w takim przypadku orzeka o
odszkodowaniu. Ograniczenia tego jednak nie stosuje się z mocy art. 45 § 3 k.p. w
stosunku do pracowników objętych szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub
rozwiązaniem umowy o pracę. Do takich pracowników należała powódka, a więc jej
żądanie przywrócenia do pracy musiało zostać uwzględnione. Zgodnie z art. 47 k.p.,
pracownikowi objętemu szczególną ochroną, przywróconemu do pracy, przysługuje
wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy. Wszystkie te przepisy zostały
prawidłowo zastosowane w zaskarżonym wyroku i nie można mówić o ich narusze-
niu.
Przepis art. 32 ustawy o związkach zawodowych nie pozwala pracodawcy na
wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy o pracę z członkiem władz organizacji związ-
kowej, nawet w przypadku istnienia przyczyny, która uzasadniałaby wypowiedzenie
umowy o pracę lub jej rozwiązanie bez wypowiedzenia z pracownikiem nieobjętym
szczególną ochroną. Ochrona ta przysługuje także takiemu działaczowi związko-
wemu, który dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracow-
niczych, uzasadniającego rozwiązanie umowy z jego winy w trybie art. 52 § 1 k.p.
Ustawodawca nie wyłączył pracownika dopuszczającego się tego rodzaju czynu
spod ochrony, pozostawiając organizacji związkowej decyzję co do tego, czy pra-
cownik lekceważący podstawowe obowiązki może nadal pozostawać w zatrudnieniu.
Jeżeli zarząd organizacji związkowej nie wyrazi zgody na rozwiązanie umowy o
pracę z takim pracownikiem, a pracodawca mimo to rozwiąże umowę, sąd pracy na
żądanie pracownika przywraca go do pracy. Jest to reguła respektowana w orzecz-
nictwie Sądu Najwyższego - na przykład w wyrokach z dnia 16 czerwca 1999 r., I
PKN 124/99 (OSNAPiUS 2000 nr 17, poz. 650), z dnia 15 października 1999 r., I
PKN 306/99 (OSNAPiUS 2001 nr 5, poz. 146), z dnia 7 marca 2001 r., I PKN 276/00
(OSNAPiUS 2002 nr 22, poz.549). Zdarza się jednak, że zarządy organizacji związ-
kowych nadużywają swoich uprawnień i biorą w obronę działaczy związkowych, któ-
rzy ze względu na szczególnie naganne postępowanie nie zasługują na taką obronę.
W przypadku działacza dopuszczającego się czynu wzbudzającego ogólny sprzeciw,
przywrócenie go do pracy dlatego, że organizacja związkowa nie zgodziła się na
rozwiązanie umowy, godziłoby w poczucie słuszności i sprawiedliwości ogółu pra-
cowników. W takich przypadkach Sąd Najwyższy prezentował pogląd, że jeżeli spo-
łeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa i zasady współżycia społecznego (art. 8
k.p.) sprzeciwiają się przywróceniu do pracy działacza związkowego, zasądza się na
jego rzecz odszkodowanie. Teza taka została sformułowana w wyroku z dnia 13
maja 1998 r., I PKN 106/98 (OSNAPiUS 1999 nr 10, poz. 336) i brzmi następująco:
zastosowanie art. 8 k.p. wobec pracownika pełniącego funkcję w zakładowej organi-
zacji związkowej, który rażąco naruszył podstawowe obowiązki pracownicze i z któ-
rym rozwiązano umowę o pracę w trybie art. 52 k.p. z naruszeniem prawa, oznacza
że w miejsce żądanego przywrócenia do pracy możliwe jest na podstawie art. 4771 §
2 k.p.c. zasądzenie odszkodowania przewidzianego w art. 56 k.p.
W wyroku z dnia 26 czerwca 1998 r., I PKN 215/98 (OSNAPiUS 1999 nr 14,
poz. 461), Sąd Najwyższy stwierdził, że korzystanie z ochrony działacza związko-
wego naruszającego w sposób rażący podstawowe obowiązki pracownicze może
być uznane za nadużycie prawa w rozumieniu art. 8 k.p., przy czym rodzaj czynu
pracownika decyduje o tym, czy można uznać jego roszczenie o przywrócenie do
pracy za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa. W kolej-
nym wyroku z dnia 12 września 2000 r., I PKN 23/00 (OSNAPiUS 2002 nr 7, poz.
160), Sąd Najwyższy stwierdził, że z ustawowych gwarancji wzmożonej ochrony
trwałości stosunku pracy nie powinien korzystać działacz związkowy, któremu można
zarzucić ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych i nadużywa-
nie funkcji związkowej dla ochrony przed uzasadnionymi sankcjami prawa pracy. Za
tego rodzaju szczególnie naganne zachowanie pracownika Sąd Najwyższy uznawał
między innymi przebywanie na terenie zakładu pracy pod wpływem alkoholu (wyrok z
dnia 14 lutego 2001 r., I PKN 252/00, OSNAPiUS 2002 nr 21, poz. 525, a także spo-
żywanie alkoholu w czasie i miejscu pracy (wyrok z dnia 7 marca 1997 r., I PKN
30/97, OSNAPiUS 1997 nr 24, poz. 488 ). W świetle powołanego orzecznictwa za-
stosowanie art. 8 k.p. przez zasądzenie odszkodowania zamiast przywrócenia do
pracy, a nawet przez oddalenie powództwa w przypadku szczególnie drastycznego
zachowania się pracownika, jest wyjątkiem od ogólnej reguły. Orzeczenie takie może
być wydane przy stwierdzeniu następujących okoliczności: po pierwsze, czyn chro-
nionego pracownika stanowiący ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pra-
cowniczych w rozumieniu art. 52 k.p. (nawet w przypadku, gdy pracodawca nie roz-
wiązuje umowy w tym trybie, lecz podaje to naruszenie jako przyczynę wypowiedze-
nia) jest przez tego pracownika zawiniony, a wina ma charakter kwalifikowany (wina
umyślna); po drugie, czyn ten wywołuje jednoznacznie negatywny oddźwięk w śro-
dowisku i przywrócenie pracownika do pracy spotkałoby się z ogólną dezaprobatą;
po trzecie, naruszenie przez pracodawcę zakazu rozwiązania umowy z pracowni-
kiem chronionym zostało spowodowane nadużyciem swoich uprawnień przez orga-
nizację związkową odmawiającą zgody na rozwiązanie umowy z pracownikiem za-
chowującym się szczególnie nagannie, skutkiem czego pracodawca znalazł się w
sytuacji przymusowej. Żadna z tych okoliczności nie wystąpiła w przypadku wypo-
wiedzenia umowy o pracę powódce. Przede wszystkim pozwany nie zwracał się do
pozazakładowej organizacji związkowej o zgodę na wypowiedzenie powódce umowy
i dokonał tej czynności świadomie naruszając prawo. W takiej sytuacji nie może
bronić się zarzutem nadużycia prawa przez powódkę żądającą przywrócenia do
pracy. Nieuwzględnienie tego żądania oznaczałoby przyzwolenie na łamanie prawa
przez pracodawcę. Ponadto, nie udowodniono powódce zawinionego działania na
szkodę pracodawcy, ani nawet zamiaru wykorzystania przeciwko pracodawcy zgro-
madzonych w sposób niedozwolony danych. Nieodpowiedzialne i nielojalne zacho-
wanie się powódki jest naruszeniem obowiązków pracowniczych, natomiast naru-
szenie to nie ma charakteru kwalifikowanego, uzasadniającego zastosowanie art. 52
§ 1 pkt 1 k.p. W tych okolicznościach przywrócenie powódki do pracy nie narusza art.
8 k.p.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312 k.p.c. oddalił
kasację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================