Wyrok z dnia 5 grudnia 2006 r.
II PK 102/06

Wysokość zadośćuczynienia (art. 445 § 1 k.c.) uzależniona jest od nasile-
nia cierpień, długotrwałości choroby, rozmiaru kalectwa oraz trwałości na-
stępstw zdarzenia, przy uwzględnieniu również okoliczności dotyczących życia
osobistego poszkodowanego. Kwestionowanie wysokości zadośćuczynienia w
skardze kasacyjnej możliwe jest wówczas, gdy nastąpiło oczywiste naruszenie
ogólnych kryteriów jej ustalania.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 grudnia
2006 r. sprawy z powództwa Jadwigi B. przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie
D. o zadośćuczynienie, na skutek skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Apela-
cyjnego we Wrocławiu z dnia 11 października 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną i nie obciążył powódki kosztami postępowania
kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 16 czerwca 2003 r. [...] uzupełnionym wyrokiem z dnia 15
września 2003 r., Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy,
zasądził od pozwanego Zespołu Opieki Zdrowotnej w G. na rzecz powódki Jadwigi B.
kwotę 100.000 zł z ustawowymi odsetkami tytułem zadośćuczynienia w związku z
zainfekowaniem powódki wirusem HCV typ C w czasie zatrudnienia i oddalił po-
wództwo w pozostałej części. W stosunku do pozwanej Gminy Miejskiej w G. po-
wództwo zostało oddalone w całości. Na skutek apelacji pozwanego Zespołu Opieki
Zdrowotnej w G., wyrokiem z dnia 10 grudnia 2003 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu
zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo, stwierdzając w uzasadnieniu, że po-
zwany Zespół nigdy nie był pracodawcą powódki i nie można przypisać mu odpowie-
dzialności cywilnoprawnej za następstwa jej choroby zawodowej. Odpowiedzialność
tę, w ocenie Sądu Apelacyjnego, ponosić powinien Skarb Państwa, który w sprawie
nie brał udziału.
Na skutek kasacji powódki, Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 9 grudnia 2004 r.,
II PK 80/04 (OSNP 2005 nr 14, poz. 211), uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedza-
jący go wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy i przekazał sprawę temu Sądowi do po-
nownego rozpoznania, uznając, że Sąd drugiej instancji dostrzegając, że pozwanym
winien być inny podmiot - (Skarb Państwa - Wojewoda D.) - powinien był uchylić wy-
rok Sądu Okręgowego i przekazać sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę ponownie, postanowieniem z dnia 28 lu-
tego 2005 r., wezwał do udziału w sprawie w charakterze strony pozwanej Skarb
Państwa - Wojewodę D. i wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2005 r. [...] zasądził od po-
zwanego na rzecz powódki kwotę 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia, z odsetkami
ustawowymi liczonymi od dnia 28 kwietnia 2005 r. do dnia zapłaty, w pozostałej czę-
ści powództwo w stosunku do tego pozwanego oddalił.
Rozstrzygnięcie powyższe zapadło w oparciu o następujący stan faktyczny.
Zespół Opieki Zdrowotnej w G. w okresie do 31 grudnia 1998 r. był jednostką bu-
dżetową Skarbu Państwa. Powódka była zatrudniona w tym Zespole w okresie od 1
grudnia 1981 r. do dnia 31 października 1998 r., a do jej obowiązków należało mię-
dzy innymi prowadzenie szczepień ochronnych. Pismem z dnia 14 września 1998 r.
pozwany ZOZ w G. poinformował powódkę, że z dniem 1 listopada 1998 r. na mocy
art. 231 k.p. jej pracodawcą zostanie Miejski Zespół Zakładów Opieki Podstawowej w
G. Stosunek pracy powódki z tym Zespołem uległ rozwiązaniu z dniem 30 kwietnia
1999 r., przy czym faktycznie nie podjęła ona w nim pracy ze względu na niezdol-
ność do pracy w okresie od 2 listopada 1998 r. do 30 kwietnia 1999 r. Od dnia 1 maja
1999 r. powódka pobiera przyznaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w L. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku ze stwierdzoną cho-
robą zawodową. W okresie zatrudnienia w Zespole Opieki Zdrowotnej w G. na sku-
tek zakłucia, w bliżej nieustalonych okolicznościach, powódka doznała wirusowego
zapalenia wątroby. Orzeczeniem z dnia 13 kwietnia 1999 r. Lekarz Orzecznik ZUS
ustalił u niej 30 % uszczerbku na zdrowiu spowodowanego skutkami choroby zawo-
dowej. Z uwagi na przebieg schorzenia szanse na całkowite wyleczenie powódki są
znikome. Wyrokiem z dnia 20 października 1999 r. [...] Sąd Rejonowy w Głogowie
zasądził od Skarbu Państwa - Wojewody D. na rzecz powódki kwotę 9.561 zł wraz z
odsetkami ustawowymi tytułem jednorazowego odszkodowania w związku z chorobą
zawodową. W trakcie procesu stan zdrowia powódki uległ dalszemu pogorszeniu.
Poza już wcześniej rozpoznanymi, stwierdzono u niej dalsze choroby, a proces cho-
robowy dość szybko postępuje, powodując zwiększenie uszczerbku na zdrowiu do
60 %. Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2004 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Legnicy zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w L. z dnia 9 czerwca 2004 r. i przyznał Jadwidze B. dalsze jednorazowe
odszkodowanie w tytułu choroby zawodowej w kwocie 5.610 zł, ustalając łączny
uszczerbek na zdrowiu w wysokości 60 %. Przy tak ustalonym stanie faktycznym
Sąd Okręgowy stwierdził, że powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie w
stosunku do Skarbu Państwa - Wojewody D. W ocenie Sądu pierwszej instancji ze-
brany w sprawie materiał dowodowy dał dostateczne podstawy do ustalenia, że po-
wódka będąc pracownikiem pozwanego - jednostki budżetowej Skarbu Państwa -
doznała stałego, ocenianego początkowo na 30 %, a ostatecznie na 60 %
uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby zawodowej. Z zebranego w sprawie mate-
riału dowodowego wynikało również, że do zakażenia doszło podczas świadczenia
przez powódkę pracy pielęgniarki, choć niemożliwe było ustalenie okoliczności w
jakich doszło do zakażenia. W tej sytuacji zachorowanie powódki na wirusowe zapa-
lenie wątroby typu C należało przyczynowo wiązać ze świadczoną przez powódkę
pracą pielęgniarki, tym bardziej, że jak wynika z opinii, jako pielęgniarka należała do
osób o podwyższonym ryzyku zakażenia. W ocenie Sądu pierwszej instancji rosz-
czenie o zasądzenie z tego tytułu kwoty 200.000 zł było wygórowane. Rozpoznając
apelację powódki, wyrokiem z dnia 11 października 2005 r. [...] Sąd Apelacyjny we
Wrocławiu zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na rzecz powódki kwotę 150.000 zł
tytułem zadośćuczynienia, wskazując 13 marca 2004 r. jako datę, od której należą
się odsetki, oraz orzekł o kosztach postępowania. Sąd drugiej instancji wskazał, że
ustalając wysokość należnego zadośćuczynienia, Sąd Okręgowy nie wziął w dosta-
tecznym stopniu pod uwagę wszystkich okoliczności mających wpływ na jego wyso-
kość, a przede wszystkim ,,stracił z pola widzenia" kompensacyjną funkcję zadość-
uczynienia za doznaną krzywdę. Skutkiem zakażenia był nie tylko stwierdzony 60 %
stały uszczerbek na zdrowiu, ale również całkowita niezdolność do pracy w wyuczo-
nym zawodzie pielęgniarki, a także kumulacja innych chorób. Sąd drugiej instancji
uznał także za słuszny zarzut powódki dotyczący ustalenia daty początkowej termi-
nu, od którego winny być naliczane odsetki za opóźnienie w wypłacie zadośćuczy-
nienia. Powódka wezwała Skarb Państwa - Wojewodę D. do zapłaty żądanej kwoty
pismem z dnia 3 lutego 2004 r., w którym wyznaczyła pozwanemu czas do spełnie-
nia jej żądania, tj. do 12 marca 2004 r. Tak wiec w ocenie Sądu od dnia 13 marca
2004 r. Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę D. pozostawał w zwłoce ze
spełnieniem świadczenia pieniężnego i od tego dnia winny być naliczane odsetki od
dochodzonej przez powódkę kwoty zadośćuczynienia. Dalej idącą apelację, Sąd
oddalił, uznając jej zarzuty za niezasadne.
Powyższy wyrok zaskarżył w części - pkt II - skargą kasacyjną pełnomocnik
powódki i zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 445 § 1 k.c. w związku z
art. 300 k.p., polegające na niewłaściwej wykładni wyrażenia ,,odpowiednia suma"
tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę i niedostateczne
uwzględnienie przez Sąd drugiej instancji cierpień fizycznych i psychicznych powódki
związanych z chorobą, postępującego pogorszenia stanu jej zdrowia i braku rokowań
na jego poprawę, oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 236 k.p.c., przez
nierozpoznanie wniosku powódki o dopuszczenie dokumentów znajdujących się w
aktach sprawy Sądu Okręgowego we Wrocławiu dla ustalenia daty wezwania po-
zwanego do zapłaty zadośćuczynienia, wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej
części i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania wraz
z orzeczeniem o kosztach postępowania.
W odpowiedzi na skargę, pozwany wniósł o jej oddalenie za przyznaniem
kosztów postępowania kasacyjnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty podniesione w skardze kasacyjnej sprowadzają się w istocie do
dwóch kwestii. Pierwsza dotyczy wysokości zadośćuczynienia, druga - początkowej
daty zasądzenia odsetek od zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie, zgodnie z art. 445
§ 1 k.c., przyznawane jest poszkodowanemu za stanowiące normalne następstwo
działania lub zaniechania sprawcy uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia jako odpo-
wiednia suma, stanowiąca odpłatę za doznaną krzywdę, przy czym krzywdę stanowi
nasilenie cierpień, długotrwałość choroby, rozmiar kalectwa, trwałość następstw zda-
rzenia lub konsekwencje uszczerbku na zdrowiu w dziedzinie życia osobistego i
społecznego (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1970 r., II PR
267/70, OSNCP 1971 nr 6, poz. 103 oraz z dnia 15 lipca 1977 r., IV CR 266/77 i z
dnia 23 kwietnia 1969 r., I PR 23/69, niepublikowany). Odnośnie do wysokości za-
dośćuczynienia należy przede wszystkim podnieść, że skorygowanie wysokości za-
sądzonej kwoty zadośćuczynienia możliwe jest wówczas, gdy stwierdza się oczywi-
ste naruszenie ogólnych zasad (kryteriów) ustalania wysokości zadośćuczynienia
(por. przykładowo wyroki z dnia 30 października 2003 r., IV CK 151/02, niepubliko-
wany oraz z dnia 7 listopada 2003 r., V CK 110/03, niepublikowany). Mając na
względzie tę ogólną wskazówkę należy uznać, że zasądzone przez Sąd Apelacyjny
zadośćuczynienie w wysokości 150 000 zł, podwyższone w stosunku do zasądzo-
nego przez Sąd pierwszej instancji, uwzględniające przyznane jednorazowe odszko-
dowanie z tytułu choroby zawodowej, jest odpowiednie w rozumieniu art. 445 § 1 k.c.
i nie wymaga skorygowania. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem jednorazowe od-
szkodowanie nie wyrównuje krzywdy związanej z chorobą zawodową, ale ma wpływ
na wysokość należnego zadośćuczynienia (por. wyroki z dnia 12 października 1999
r., II UKN 141/99, OSNAPiUS 2001 nr 1, poz. 29 i z dnia 11 stycznia 2000 r., II UKN
258/99, OSNAPiUS 2001 nr 9, poz. 318 i powołane tam orzecznictwo).
Drugie zagadnienie dotyczyło daty początkowej odsetek od przyznanego za-
dośćuczynienia. Sąd Apelacyjny zmienił także w tym zakresie wyrok Sądu Okręgo-
wego, przyjmując, a Sąd Najwyższy tę ocenę aprobuje, że odsetki winny być nali-
czane od dnia wezwania pozwanego do zapłaty zadośćuczynienia w myśl art. 455
k.c. Powódka wezwała Skarb Państwa - Wojewodę D. do zapłaty żądanej kwoty pi-
smem z dnia 3 lutego 2004 r., wskazując dzień 12 marca 2004 r. jako ostateczny
termin na spełnienie świadczenia. Od dnia 13 marca 2004 r. więc Skarb Państwa
reprezentowany przez Wojewodę D. pozostawał w zwłoce ze spełnieniem świadcze-
nia pieniężnego (art. 481 k.c.) i od tego dnia winny być naliczane odsetki od zasą-
dzonego zadośćuczynienia.
Gdy więc zarzuty skargi kasacyjnej okazały się nieuzasadnione, należało na
podstawie art. 39814 § 1 k.p.c. orzec jak w sentencji. O kosztach orzeczono po myśli
art. 102 k.p.c.
========================================