Wyrok z dnia 6 czerwca 2007 r.
II BP 16/06

Podstawę skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia może stanowić zarzut naruszenia przepisów porozumienia, o któ-
rym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasa-
dach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.).

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Herbert Szurgacz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 6 czerwca
2007 r. sprawy z powództwa Barbary M. przeciwko L.P. SA w W. o nagrodę jubileu-
szową, na skutek skargi strony pozwanej o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia na wyroku Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 17 marca
2006 r. [...]

o d d a l i ł skargę.

U z a s a d n i e n i e

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Płocku zmienił wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 20 lipca 2005 r. [...]
w ten sposób, że zasądził od pozwanego L.P. S A w W. na rzecz powódki Barbary
M. kwotę 7 280 zł brutto z ustawowymi odsetkami od dnia 3 czerwca 2004 r. do dnia
zapłaty. W powołanym wyroku Sąd Rejonowy powództwo oddalił.
Powódka - Barbara M. - wniosła w dniu 2 czerwca 2004 r. pozew przeciwko
L.P. SA w W. o zasądzenie kwoty 4.916,00 zł tytułem nagrody jubileuszowej z usta-
wowymi odsetkami od dnia 27 maja 2004 r. do dnia zapłaty, uzasadniając to faktem
zatrudnienia u pozwanego od dnia 29 listopada 1976 r. do dnia 31 lipca 2003 r.,
kiedy to doszło do rozwiązania stosunku pracy z powodu jej przejścia na emeryturę.
Wskazała, że z porozumienia zawartego pomiędzy pozwanym a związkami zawodo-
wymi działającymi w jego zakładzie pracy w dniu 31 lipca 2003 r. wynika jej prawo do
nagrody jubileuszowej.
Pozwany - L.P. SA w W. - wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uza-
sadnieniu podał, że w dniu 23 maja 2003 r. z powódką zostało zawarte porozumienie
o rozwiązaniu stosunku pracy z dniem 31 lipca 2003 r. na podstawie art. 11 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), w związku z czym powódka otrzymała
odprawę pieniężną. Pozwany podał także, że w dniu 31 lipca 2003 r. zostało zawarte
porozumienie ze związkami zawodowym regulujące proces zwolnień grupowych pla-
nowanych w zakładzie pracy, jednakże rozwiązanie stosunku pracy z powódką miało
charakter indywidualny, czego nie zmienia nawet fakt późniejszego dokonywania
zwolnień grupowych. Dlatego zawarte porozumienie, jako dotyczące przyszłych
zwolnień grupowych, nie może mieć zastosowania do rozwiązania umowy o pracę z
powódką. Ponadto - z ostrożności procesowej, pozwany zakwestionował także wy-
sokość dochodzonej przez powódkę nagrody jubileuszowej.
Sąd Rejonowy ustalił, że Barbara M. była zatrudniona przez L.P. SA w W. w
okresie od 31 października 1997 r. do 31 lipca 2003 r. w pełnym wymiarze czasu
pracy w zakładzie w P., natomiast wcześniej zatrudniona była u poprzedników praw-
nych pozwanego. W roku 2001 powódka otrzymała nagrodę jubileuszową za prze-
pracowane 25 lat w kwocie 5.726 zł. W dniu 27 maja 2003 r. powódka złożyła wnio-
sek o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron z dniem 31 lipca 2003 r.,
do którego to rozwiązania w tym dniu doszło. W związku z przejściem na emeryturę
powódka otrzymała w lipcu 2003 r. odprawę emerytalną w wysokości 25.783 zł.
W 2003 r. pozwany planował likwidację zakładu produkcyjnego w J. i w
związku z tym prowadził rozmowy ze związkami zawodowymi dotyczące zwolnień
grupowych pracowników zatrudnionych w J., a także w zakładzie produkcyjnym w P.,
celem utworzenia miejsc, na które mieliby być przeniesieni pracownicy z J. W efekcie
tych rozmów w nocy z 31 lipca 2003 r. na 1 sierpnia 2003 r. w godzinach pomiędzy
2400 a 100 podpisano porozumienie w sprawie zwolnień z przyczyn dotyczących pra-
codawcy, określające między innymi zasady wypłaty nagród jubileuszowych zwalnia-
nym pracownikom. Tym niemniej ostatecznie zakład w J. nie został zlikwidowany.
Dlatego też początkowo pracodawca nie chciał wypłacić nagród jubileuszowych na
zasadach określonych w zawartym porozumieniu pracownikom, którzy ze względu
na przejście na emeryturę złożyli wnioski o rozwiązanie stosunków pracy za porozu-
mieniem stron przed dniem 31 lipca 2003 r. Chcąc jednak utrzymać dobre kontakty
ze związkami zawodowymi pozwany zdecydował, że 31 lipca 2003 r. zostanie
uznany za datę graniczną w tym sensie, że osoby, których stosunki pracy miałyby
ulec rozwiązaniu po tej dacie (mimo że porozumienie stron zostało zawarte wcze-
śniej), otrzymałyby nagrody jubileuszowe, zaś pracownicy, których umowy zostały
rozwiązane wcześniej, nie.
Sąd Rejonowy stwierdził, że stan faktyczny w sprawie jest bezsporny, zaś
podstawą sporu jest odmienna ocena prawna zdarzenia. Wskazał, że przepisy poro-
zumienia zawartego w dniu 31 lipca 2003 r. nie mają zastosowania w stosunku do
powódki, jako że jej wniosek o rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron
został złożony w dniu 27 maja 2003 r., na długo przed zawarciem porozumienia po-
zwanego ze związkami zawodowymi. Ponadto rozwiązanie stosunku pracy z powód-
ką miało charakter indywidualny, czego nie zmienia fakt dokonania późniejszych
zwolnień grupowych, gdyż pierwszym zwolnieniem w ramach zwolnienia grupowego
jest zwolnienie dokonane po zawarciu przez pracodawcę porozumienia z zakłado-
wymi organizacjami związkowymi (art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r.) albo wydaniu przez kierownika zakładu pracy regulaminu (art. 4 ust 3 lub 4 tejże
ustawy). Sąd Rejonowy stwierdził ponadto, że zgodnie z art. 3 ust. 2 wskazanej
ustawy porozumienie dotyczy pracowników objętych zamiarem zwolnienia grupowe-
go a nie osób które wcześniej i z własnej inicjatywy rozwiązały stosunek pracy.
Uzasadnieniem dla wypłaty powódce nagrody jubileuszowej nie jest także - w
ocenie Sądu pierwszej instancji - fakt, że pracodawca z własnej woli rozszerzył sto-
sowanie porozumienia z dnia 31 lipca 2003 r. na osoby, które ,,dobrowolnie odejdą z
pracy" przed 1 stycznia 2004 r., czyli przed rozpoczęciem dokonywania zwolnień
grupowych i że inni pracownicy, którzy w tym samym czasie co powódka odeszli z
zakładu pracy, takie świadczenie otrzymali. Takie dobrowolne działanie pracodawcy
nie może być rozumiane jako statuujące jego obowiązek w tym zakresie.
Od powyższego wyroku apelację wniosła pozwana, zaskarżając rozstrzygnię-
cie w całości i zarzucając sprzeczność istotnych ustaleń dokonanych przez Sąd z
treścią materiału dowodowego. W szczególności podniesiono, że stanowisko, jakoby
wypłata nagród jubileuszowych innym pracownikom pozwanego była jedynie przeja-
wem jego dobrej woli, jest sprzeczne z zasadą równego traktowania pracowników
oraz zasadami współżycia społecznego. Ponadto powódka, ,,zwalniając" miejsce
pracy dla osób zwalnianych w zakładzie w J. miała na względzie uzasadniony interes
pracodawcy. Zwrócono też uwagę na to, że nagrodę jubileuszową wypłacono także
18 osobom, których stosunek pracy ustał po 31 lipca 2003, ale którzy stosowne po-
rozumienia z pozwanym zawarli jeszcze w dniu 7 lipca 2003 r. Ustosunkowując się
zaś do okoliczności zawarcia porozumienia ze związkami zawodowymi w sprawie
zwolnień grupowych w apelacji podkreślono, że faktyczny moment jego zawarcia
(noc z 31 lipca na 1 sierpnia) jest bez znaczenia wobec opatrzenia dokumentu datą
31 lipca 2003 r., w którym to dniu powódka była jeszcze pracownicą pozwanego.
Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na
jego rzecz kosztów postępowania, w pełni akceptując stanowisko Sądu pierwszej
instancji. Podkreślił także, że porozumienie zawarte zostało po północy, a zatem da-
towanie dokumentu na 31 lipca 2003 r. nie ma znaczenia, faktyczną datą jego za-
warcia jest bowiem 1 sierpienia 2003 r., kiedy to powódka nie była już pracownicą
pozwanego. Dlatego nie była ona uprawniona do otrzymania nagrody jubileuszowej
na zasadach określonych w porozumieniu i nie można mówić o jej dyskryminowaniu
w myśl przepisów prawa pracy.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 17 marca 2006 r. [...], uznając apelację za
uzasadnioną wskazał, że Sąd Rejonowy ustalając stan faktyczny wadliwie rozstrzy-
gnął co do zastosowania w odniesieniu do powódki postanowień porozumienia z 31
lipca 2003 r. i błędnie stwierdził, że zostało ono zawarte w dniu 1 sierpnia 2003 r. W
ocenie Sądu Okręgowego datą zawarcia porozumienia oraz początku jego obowią-
zywania jest data wskazana w nim przez strony, tj. 31 lipca 2003 r., a zatem dokład-
na godzina jego zawarcia jest bez znaczenia. Oznacza to, że postanowienia tego
porozumienia obejmują także powódkę, gdyż w dniu 31 lipca 2003 r. była ona jesz-
cze pracownicą pozwanego. Z materiału dowodowego wynika także, że nagrody ju-
bileuszowe zostały wypłacone grupie osób, które zawarły indywidualne porozumienia
o rozwiązaniu stosunku pracy w dniu 7 lipca 2003 r., a zatem jeszcze przed zawar-
ciem porozumienia ze związkami zawodowymi, co nie wynikało literalnie z zawartego
porozumienia, a było efektem nacisków związków zawodowych na pozwanego. Tym
samym doszło więc - w ocenie Sądu drugiej instancji - do rozszerzenia stosowania
porozumienia, w taki sposób, który za datę decydującą dla powstania uprawnienia do
nagrody jubileuszowej na zasadach zawartych w porozumieniu uznawał nie dzień
zawarcia porozumienia a datę rozwiązania stosunku pracy. Argumentowanie takiego
posunięcia wobec niektórych pracowników (z pominięciem powódki) wyłącznie dobrą
wolą miałoby - w opinii Sądu Okręgowego - dyskryminacyjny charakter. Dlatego roz-
szerzenie stosowania postanowień porozumienia, niezależnie od motywów takiego
zachowania pozwanego, powinno konsekwentnie obejmować wszystkich pracowni-
ków, których stosunek pracy ustał po zawarciu porozumienia, niezależnie od daty
zawarcia porozumienia w sprawie rozwiązania stosunku pracy, co czyni żądanie po-
wódki zasadnym.
Pozwany zaskarżył wyrok w całości wnosząc skargę o stwierdzenie niezgod-
ności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Płocku oraz o zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postę-
powania. W skardze podniesiono, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z art. 72
k.c. i art. 111 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p, z art. 9 § 1 k. p. oraz postanowieniami
§ 2 ust. 3 oraz 27 ust. 6 porozumienia w sprawie zwolnień pracowników z przyczyn
dotyczących pracodawcy, zawartego między LP. SA z siedzibą w W. a związkami za-
wodowymi: NSZZ Pracowników ZPC ,,S.", NSZZ Solidarność w P. i J., NSZZ ,,Soli-
darność 80" w P., ZZ Pracowników Przemysłu Cukierniczego w P., zarzucając ich
błędną wykładnię poprzez przyjęcie, że przedmiotowe porozumienie zostało zawarte
w dniu 31 lipca 2003 r. a nie 1 sierpnia 2003 r. wskutek założenia, że w sytuacji to-
czących się negocjacji dokładna godzina ich zakończenia nie ma znaczenia, a także
w związku z tym, że przedmiotowe porozumienie ma zastosowanie w stosunku do
powódki i stanowi podstawę przyznania jej nagrody jubileuszowej, co narusza zasa-
dę niedziałania prawa wstecz. Jako szkodę wyrządzoną przez wydanie wyroku Sądu
Okręgowego wskazano uszczerbek majątkowy pozwanego o równowartości kwoty
wypłaconej powódce na skutek wydania zaskarżonego orzeczenia. Niemożność
wzruszenia w drodze innych środków prawnych uzasadniono zaś niższą niż 10.000
zł wartością przedmiotu zaskarżenia, wyłączającą możliwość złożenia skargi kasa-
cyjnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego ustawą z dnia 22 grudnia
2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98) skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia stanowi specjalny środek proce-
sowy, umiejscowiony w Kodeksie postępowania cywilnego wśród nadzwyczajnych
środków zaskarżenia. Skarga jest kwalifikowana jako samodzielny, autonomiczny
sposób badania legalności działalności jurysdykcyjnej sądów powszechnych, służący
jednostce zamierzającej dochodzić od państwa wynagrodzenia szkody, o której
mowa w art. 77 ust. 1 Konstytucji. Centralnym pojęciem instytucji skargi jest pojęcie
,,orzeczenie niezgodne z prawem". Zarówno w piśmiennictwie, jak i w orzecznictwie
przyjęto, że niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą
Skarbu Państwa musi mieć charakter kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko
bowiem w tym przypadku orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności. W
wyroku z dnia 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06 (OSNC 2007 nr 2, poz. 35 ), Sąd Najwyż-
szy stwierdził, że ,,sędzia, poruszający się na obszarze przyznanej mu swobody i
nieprzekraczający jej granic, pozostający w zgodzie z własnym sumieniem , jak też
prawidłowo dobierający standardy orzeczenia, działa w ramach porządku prawnego
nawet wtedy, gdy wydane przez niego orzeczenie - ocenione a posteriori - jest
,,obiektywnie" niezgodne z prawem". Traktowanie jako niezgodnego z prawem każ-
dego orzeczenia sądowego ocenionego jako wadliwe niesie zagrożenie dla porządku
prawnego, stabilności obrotu prawnego swobody sądu w ocenie dowodów i stoso-
wania prawa. W wyroku z dnia 4 grudnia 2001 r., SK 18/00 (OTK Zb. Urz. 2001 nr 8,
poz. 256), Trybunał Konstytucyjny wskazywał, że stan prawny wynikający z wykładni
art. 77 ust. 1 Konstytucji nie może być rozumiany jako stworzenie podstawy prawnej
do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do każdego wadliwego
orzeczenia sądowego.
Zgodnie z art. 4244 k.p.c. skargę można oprzeć na podstawie naruszenia
prawa materialnego lub przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność
orzeczenia z prawem. Chodzi przy tym, jak zaznaczono, o niezgodność w znaczeniu
powyżej wskazanym. Na gruncie prawa pracy pojęcie przepisów prawa materialnego
nie ogranicza się do prawa ustawowego, lecz obejmuje również tzw. prawo autono-
miczne. Zgodnie z art. 9 k.p. ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, ro-
zumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wyko-
nawczych, określających prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także
postanowienia układów zbiorowych i innych opartych na ustawie porozumień zbioro-
wych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
Do tej kategorii aktów należało porozumienie w sprawie zwolnień pracowników z
przyczyn dotyczących pracodawcy, zawarte w J. między pozwaną spółką a związ-
kami zawodowymi. Judykatura oraz zdecydowana większość stanowisk w nauce
prawa pracy przyznaje normom tego prawa tę samą moc, przynajmniej w zakresie w
jakim prawo autonomiczne kształtuje uprawnienia pracowników, co prawu ustawo-
wemu. Sąd Najwyższy w składzie orzekającym przychyla się do tych poglądów i w
konsekwencji jest zdania, że orzeczeniu sądu można, pod wskazanymi wcześniej
warunkami, przypisać cechę bezprawności ze względu na naruszenie norm autono-
micznego prawa pracy, o którym mowa w art. 9. k.p.
W rozpoznawanej sprawie kwestią centralną jest określenie momentu, od któ-
rego obowiązywało porozumienie. Skarżący w skardze przyjmuje (za ustaleniami
dokonanymi przez Sąd Rejonowy), że porozumienie zostało zawarte po północy z
dnia 31 lipca na 1 sierpnia 2003 r., obowiązywało więc od 1 sierpnia i w konsekwen-
cji nie mogło obejmować powódki, której stosunek pracy ustał 31 lipca. Sąd Okręgo-
wy dokonał jednak w tej kwestii odmiennych ustaleń, stwierdzając wprost, że nie
sposób przyjąć, iż porozumienie zostało zawarte w dniu 1 sierpnia. Skarga nie zawie-
ra zarzutu naruszenia przepisów postępowania, tym samym ustalenie dokonane
przez Sąd Okręgowy nie mogło zostać skutecznie podważone. Polemikę skarżącego
z tym ustaleniem można ocenić jako zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny
dowodów, co jednak nie może stanowić podstawy skargi (art. 4244 k.p.c.). Nie są
usprawiedliwione zarzuty skargi naruszenia przepisów art. 72 i 111 k.c. w związku z
art. 300 k.p. Z jednej strony bowiem, podstawą tego zarzutu jest stanowisko skarżą-
cego, że porozumienie zostało zawarte 1 sierpnia 2003 r., co nie jest zgodne z usta-
leniami Sądu Okręgowego, a z drugiej strony wynika z poglądu, raczej odosobnio-
nego w nauce prawa, że do zbiorowych stosunków pracy (zawieranie porozumień
zbiorowych) znajdują zastosowanie w sprawach nieuregulowanych, poprzez art. 300
k.p. przepisy Kodeksu cywilnego.
Co się tyczy zarzutu skargi, iż gdyby nawet przyjąć, że porozumienie zostało
zawarte z datą 31 lipca 2003 r. i od tego dnia obowiązywało, to mimo tego nie znaj-
dowało ono zastosowania do powódki, ponieważ nie można postawić znaku równo-
ści między pracownikami, z którymi rozwiązano umowy w drodze porozumienia stron
po 31 lipca 2003 r., zgodnie z porozumieniem o rozszerzeniu stosowania porozumie-
nia, a powódką, której stosunek pracy ustał 31 lipca, to nie można odmówić słuszno-
ści argumentacji skarżącego, zarazem jednak nie jest pozbawione całkowicie racji
stanowisko Sądu Okręgowego, że akceptacja tego stanowiska oznaczałaby ,,przy-
zwolenie na zróżnicowane traktowanie przez pracodawcę pracowników znajdujących
się takiej samej sytuacji". Rozbieżna interpretacja postanowień porozumienia, w
szczególności aktu rozszerzającego zakres jego stosowania, u podstaw której leżą
różne, merytorycznie zasadne racje, nie stanowi w ocenie Sądu Najwyższego uza-
sadnionej podstawy skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia.
Z przytoczonych motywów należało orzec jak w sentencji wyroku.
========================================