Wyrok z dnia 17 sierpnia 2007 r.
I UK 66/07

Prawo do emerytury górniczej osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948
r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r., zależało od łącznego spełnienia warunków
wymienionych w art. 49 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r.
Nr 39, poz. 353 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2007 r., w
tym od rozwiązania stosunku pracy.

Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca), Sędzio-
wie SN: Katarzyna Gonera, Romualda Spyt.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 sierpnia
2007 r. sprawy z wniosku Jerzego A. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w S. o prawo do emerytury górniczej, na skutek skargi kasacyjnej
organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 września
2006 r. [...]

1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok i zmienił wyrok Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 22 grudnia 2004 r. [...], w ten
sposób , że oddalił odwołanie;
2) zasądził od Jerzego A. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działu w S. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępo-
wania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 22 grudnia 2004 r. zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziału w S. z dnia 14 lutego 2002 r. i przyznał ubezpieczonemu Jerzemu A. prawo
do emerytury górniczej od 1 grudnia 2001 r. Sąd pierwszej instancji uznał, że ubez-
pieczony udowodnił wymagany przepisem art. 34 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych minimalny
okres 25 lat pracy górniczej, równorzędnej i zaliczalnej do pracy górniczej, po
uwzględnieniu brakujących 3 lat, 7 miesięcy i 11 dni okresów pracy równorzędnej z
górniczą, tj. od 2 maja 1977 r. do 31 lipca 1978 r. (1 rok i 2 miesiące) oraz od 1
sierpnia 1978 r. do 31 maja 1982 r. (3 lata i 10 miesięcy) na podstawie art. 36 ust. 3
pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako
zatrudnienia przy innych pracach, do których osoby wykonujące pracę górniczą
przeszły w drodze zalecenia jednostki nadrzędnej. Sąd Okręgowy ustalił bowiem, że
ustanie stosunku pracy wnioskodawcy w KWK ,,G." w B. z dniem 30 kwietnia 1977 r.
nastąpiło faktycznie wskutek zaleceń ówczesnego Zjednoczenia Węglowego jako
jednostki nadrzędnej, a dotyczących redukcji zatrudnienia w kopalni. Skoro zaś
przejście ubezpieczonego do innej pracy poza kopalnią odbyło się w warunkach, o
których stanowi powołany przepis, to doliczyć na jego podstawie należało także dal-
szy okres zatrudnienia wnioskodawcy w przedsiębiorstwie ,,C." w T., uwzględniając
treść pisma z dnia 29 lipca 1978 r. o przekazaniu Jerzego A. do tego zakładu. Sąd
Okręgowy wskazał, że zaliczenie tych okresów jest wystarczające dla ustalenia
prawa wnioskodawcy do emerytury górniczej, choć uwzględnieniu podlegałoby rów-
nież zatrudnienie od 1 lipca 1998 r. w spółce mieszkaniowej, poprzedzone pracą
górniczą w P.W.S., gdyż ubezpieczony udowodnił, że do pracy tej przeszedł w
związku z likwidacją zakładu górniczego.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 13 września 2006 r. oddalił apelację organu rentowego od wyroku Sądu
pierwszej instancji, uznając za prawidłowe ustalenia faktyczne tego Sądu dotyczące
zaliczenia wskazanych okresów zatrudnienia do pracy górniczej jako z nią równo-
rzędnych oraz akceptując tym samym stanowisko, iż ubezpieczony udowodnił 25 lat
pracy górniczej, równorzędnej i okresów zaliczanych, w tym 15 lat pracy górniczej w
rozumieniu art. 36 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, a że wiek 50 lat osiągnął 20 sierpnia 2001 r., na dzień zgłoszenia
wniosku o emeryturę (21 grudnia 2001 r.) spełniał przesłanki z art. 34 ust. 2 ustawy
do przyznania mu prawa do emerytury, tj. dwa warunki określone w jej art. 49 ust. 1
pkt 1 i 2. Sąd drugiej instancji przyznał rację apelującemu, że jednym z warunków
przysługiwania prawa do emerytury jest, na mocy art. 49 ust. 1 pkt 3 ustawy, rozwią-
zanie stosunku pracy. Wypłata świadczenia może zatem nastąpić faktycznie dopiero
po spełnieniu tej przesłanki (art. 129 ustawy). Okoliczność, że ubezpieczony nie roz-
wiązał stosunku pracy nie stanowi jednak, w ocenie Sądu Apelacyjnego, przeszkody
do przyznania mu prawa do emerytury. Organ rentowy odmówił bowiem prawa do
tego świadczenia nie z tej przyczyny, że wnioskodawca nie rozwiązał stosunku
pracy, ale w związku z zakwestionowaniem posiadania przez niego wymaganych
ustawą okresów pracy górniczej, równorzędnej i zaliczalnej. Ubezpieczony w takiej
sytuacji nie mógł rozwiązać stosunku pracy, pozbawiając się środków do życia, a
poza tym organ rentowy ,,nie żądał tego warunku". Sąd drugiej instancji uznał zatem,
że wyrok Sądu Okręgowego dotyczy ustalenia, iż wnioskodawca spełnił warunki z
art. 34 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
a więc z dniem zgłoszenia wniosku powstało na mocy art. 100 ustawy jego prawo do
emerytury, co nie jest równoznaczne z wypłatą świadczenia. Wypłata nastąpi bo-
wiem dopiero od dnia faktycznego rozwiązania stosunku pracy, zgodnie z art. 129 i
art. 49 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w S. wywiódł skargę kasacyjną od
wyroku Sądu Apelacyjnego i opierając ją na podstawie naruszenia prawa material-
nego w postaci art. 49 ust. 1 w związku z art. 34 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wniósł o
uchylenie w całości oraz zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty
sprawy, z uwzględnieniem kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie w całości
tego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpo-
znania z uwzględnieniem kosztów postępowania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że zgodnie z literalnym
brzmieniem art. 49 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, prawo do emerytury górniczej, o której mowa w art. 34 lub 48, przysłu-
guje pracownikom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia
1969 r., jeżeli spełniają łącznie następujące warunki: 1. nie przystąpili do otwartego
funduszu emerytalnego; 2. warunki do uzyskania emerytury spełnił do dnia 31 grud-
nia 2006 r.; 3. nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy. Wszystkie te warunki musza
być spełnione łącznie, co oznacza, że ubezpieczony nie nabył prawa do świadcze-
nia, albowiem nie doszło do rozwiązania stosunku pracy. Przeciwne stanowisko
Sądu drugiej instancji nie znajduje więc żadnego uzasadnienia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna organu rentowego ma usprawiedliwione podstawy. W myśl
art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.;
powoływanej dalej jako ,,ustawa emerytalna"), prawo do świadczeń określonych w
ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia
tego prawa.
Ubezpieczony Jerzy A. (urodzony 2 sierpnia 1951 r.) w dniu 21 grudnia 2001 r.
wystąpił o emeryturę górniczą. Stosownie do treści art. 49 ust. 1 ustawy emerytalnej
w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2007 r., prawo osób urodzonych po
dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. do emerytury górniczej, o
której mowa w art. 34 lub 48 ustawy, zależało od łącznego spełnienia wymienionych
tam warunków, tj. nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego, spełnienia
warunków do uzyskania emerytury określonych w art. 34 lub 48 do dnia 31 grudnia
2006 r. i rozwiązania stosunku pracy. W niniejszej sprawie nie było sporne to, że
wnioskodawca nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Wobec poczynio-
nych w niniejszej sprawie ustaleń, uznać należy także, iż spełnił warunki wynikające
z art. 34 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia
2007 r., tj. udowodnił 25 lat okresów pracy górniczej, równorzędnej i okresów zali-
czalnych do pracy górniczej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa
w art. 36 ust. 1 i ukończył 50 lat życia. Rację ma jednak skarżący, iż na dzień złoże-
nia wniosku o świadczenie nie był spełniony kolejny wymagany przez art. 49 ust. 1
ustawy emerytalnej warunek, a mianowicie, nie nastąpiło rozwiązanie stosunku
pracy, w którym wnioskodawca bezspornie wówczas pozostawał. Tym samym nie
było podstaw do stwierdzenia, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury górniczej
od miesiąca złożenia wniosku o świadczenie, bowiem bezsprzecznie nie spełnił
wówczas przesłanek wymaganych przez ustawę. Zaznaczyć należy przy tym, że
prawo do świadczenia, jak wskazano wyżej, powstaje z dniem spełnienia przez
ubezpieczonego warunków określonych przez ustawę, a decyzja organu rentowego
jedynie potwierdza te okoliczności, wobec czego niezrozumiałe jest stanowisko Sądu
drugiej instancji, iż brak w tym zakresie mógłby być konwalidowany tym, że ,,organ
rentowy nie żądał tego warunku". Wbrew poglądowi Sądu Apelacyjnego bez znacze-
nia jest także to, iż rozwiązanie stosunku pracy pozbawiłoby wnioskodawcę środków
do życia, bowiem ustawa emerytalna nie zawiera żadnego przepisu, który umożli-
wiałby odstąpienie od wymaganego przez ustawę warunku z jakichkolwiek przyczyn.
Na marginesie warto jednak zaznaczyć, że tego rodzaju stwierdzenie Sądu drugiej
instancji pomija całkowicie okoliczność pobierania przez ubezpieczonego renty z ty-
tułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, a tym samym
jest co najmniej nieprecyzyjne. Stanowiska Sądu drugiej instancji nie uzasadnia też
powołanie się na art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym świadczenia
wypłaca się, poczynając od dnia powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż
od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Przepis ten
dotyczy bowiem wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy można stwierdzić, że wniosko-
dawca nabył do niego prawo. Nie może być natomiast stosowany wówczas, gdy tak,
jak w sprawie niniejszej, brak jest podstaw do uwzględnienia wniosku o świadczenie
z tej przyczyny, że ubezpieczony nie spełnił wymaganych ustawą warunków, bowiem
wówczas nie dochodzi do nabycia prawa do emerytury, co czyni niemożliwym roz-
strzyganie o dacie jej wypłaty.
Z powyższych względów uznać należy, że wnioskodawca nie spełnił jednego z
warunków wymaganych przez art. 49 ust. 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowią-
zującym przed 1 stycznia 2007 r., bowiem nie rozwiązał stosunku pracy, w którym
pozostawał nieprzerwanie do 30 września 2006 r., wobec czego decyzja organu
rentowego odmawiająca prawa do emerytury górniczej była prawidłowa, a tym sa-
mym odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji nie podlegało uwzględnieniu, jak
słusznie zarzucił skarżący. Podstawa naruszenia prawa materialnego okazała się
zatem oczywiście uzasadniona, co biorąc pod uwagę wniosek organu rentowego
zawarty w skardze kasacyjnej, uprawniało do orzeczenia co do istoty sprawy poprzez
uchylenie zaskarżonego wyroku oraz zmianę poprzedzającego go wyroku Sądu
Okręgowego i oddalenie odwołania Jerzego A. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych Oddziału w S. z dnia 14 lutego 2002 r.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39816 k.p.c. i art. 39821
k.p.c. w związku z art. 108 § 1 k.p.c. oraz art. 98 k.p.c. i art. 99 k.p.c. orzekł jak w
sentencji.
========================================