Wyrok SN - I UK 359/04
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I UK 359/04
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2006/9-10/156
Data wydania:2005-07-08

Wyrok z dnia 8 lipca 2005 r.
I UK 359/04

W sprawie z odwołania sędziego od orzeczenia lekarza orzecznika Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzającego zdolność do pełnienia obo-
wiązków sędziego droga sądowa jest niedopuszczalna.

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 lipca
2005 r. sprawy z odwołania Izabeli N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w B. o stwierdzenie niezdolności do pełnienia obowiązków sędzi-
ego, na skutek kasacji ubezpieczonej od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Bia-
łymstoku z dnia 13 października 2004 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku posta-
nowieniem z dnia 13 października 2004 r. oddalił zażalenie Izabeli N., będącej sędzią
Sądu Rejonowego w B., na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Białymstoku z dnia 21 września 2004 r. o odrzuceniu odwołania
Izabeli N. od orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
stwierdzającego, że nie jest ona trwale niezdolna do pełnienia obowiązków sędziego.

Sąd Apelacyjny podzielił podstawę postanowienia Sądu Okręgowego, stano-
wiącą stwierdzenie, że będące przedmiotem odwołania orzeczenie lekarza orzecz-
nika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie jest decyzją Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych, od której - stosownie do art. 83 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998
r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) - przysługi-
wałoby odwołanie do właściwego sądu. Takie orzeczenie lekarza orzecznika stanowi
bowiem tylko przesłankę dowodową dla rozstrzygnięcia przez Krajową Radę Sądow-
nictwa sprawy w przedmiocie przeniesienia sędziego w stan spoczynku z powodu
choroby lub utraty sił. Dopiero od uchwały Krajowej Rady Sądownictwa przysługuje
odwołanie do Sądu Najwyższego; art. 73 § 1 i § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. -
Prawo o ustroju sadów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.).

W konsekwencji - według Sądów obu instancji - odwołanie Izabeli N. podle-
gało odrzuceniu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej (art. 199 § 1 pkt 1
k.p.c.).

Sędzia Izabela N. reprezentowana przez pełnomocnika będącego adwokatem
wniosła kasację od powyższego postanowienia Sądu Apelacyjnego, opierając ją na
obu podstawach, o których mowa w art. 3931 k.p.c. W zakresie podstawy procesowej
(art. 3931 pkt 2 k.p.c.) zarzucono naruszenie art. 476 § 2 pkt 4 k.p.c., gdyż - według
skarżącej - orzeczenie lekarza orzecznika ZUS jest orzeczeniem co do innego
świadczenia w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych. W zakresie podstawy materialnoprawnej (art. 3931 pkt 1 k.p.c.) kasacja wska-
zała naruszenie art. 77 pkt 2, art. 176 pkt 1, art. 180 pkt 3 i art. 236 pkt 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 70 § 1 i 2, art. 71 i art. 73 Prawa o ustroju sądów
powszechnych.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Wszystkie zarzuty obu podstaw kasacji opierają się na założeniu, że orzecze-
nie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzające, że sędzia
Izabela N. nie jest trwale niezdolna do pełnienia obowiązków sędziego, jest decyzją
organu rentowego w przedmiocie przeniesienia sędziego w stan spoczynku i związa-
nych z tym świadczeń. Przyjmując takie stanowisko co do charakteru prawnego
orzeczenia lekarza orzecznika skarżąca stwierdza, że - wbrew zaskarżonemu wyro-
kowi - sędziemu przysługuje od takiego orzeczenia odwołanie do sądu, że odwołanie
takie stwarza sytuację procesową sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych a
uznanie niedopuszczalności drogi sądowej łamie określone w Konstytucji i w Prawie
o ustroju sadów powszechnych zasady sądowej ochrony naruszonych praw.

Należy zauważyć, że kasacja w jej części zawierającej uzasadnienie podstaw,
koncentrując uwagę na wskazaniu niemożliwej do zaakceptowania odmowy ochrony
sądowej, nie przedstawiła przekonywającej argumentacji na rzecz wyjściowego zało-
żenia. Tymczasem tą właśnie fundamentalna dla kasacji hipoteza nie ma uzasadnio-
nych racji. Jeżeli - jak chce kasacja - punktem wyjścia analizy prawnej powinny być
przepisy Konstytucji, a w odniesieniu do sytuacji prawnej sędziego jej art. 180 okre-
ślający przeniesienie sędziego w stan spoczynku, to koniecznie trzeba mieć na uwa-
dze, że wskazany przepis zawiera określenie jednego z elementów konstytucyjnej
zasady nieusuwalności sędziów (art. 180 ust. 1). To ze względu na tę zasadę, w celu
jej zagwarantowania odpowiednio skutecznymi mechanizmami, Konstytucja określiła
w poszczególnych dalszych ustępach art. 180 przypadki ,,usunięcia" sędziego z
urzędu; na mocy orzeczenia sądu (ust. 2), na skutek przeniesienia w stan spoczynku
ze względu na uniemożliwiającą sprawowanie urzędu chorobę lub utratę sił (ust. 3),
na skutek przeniesienia w stan spoczynku z powodu osiągnięcia określonego przez
ustawę wieku (ust. 4) oraz ze względu na zmianę ustroju sądów (ust. 5). Badanie
konstytucyjności uregulowania ustawowego dotyczącego - według odesłania zawar-
tego wyraźnie w art. 180 ust. 3 Konstytucji - trybu postępowania oraz sposobu od-
wołania do sądu nie może zatem nie uwzględniać gwarancyjnego znaczenia regulacji
konstytucyjnej, ale gwarancyjnego w stosunku do zasady nieusuwalności sędziów, a
nie - jak to zdaje się wywodzić kasacja - dla zabezpieczenia świadczeń, które przy-
sługują sędziemu po przeniesieniu w stan spoczynku. Sąd Najwyższy uznał, że nie
ma racji skarżąca twierdząc, że uregulowania zawarte w Prawie o ustroju sadów po-
wszechnych są albo sprzeczne ze wskazanymi przepisami Konstytucji, albo wyma-
gają interpretacji wykraczającej poza ich brzmienie, po to ażeby uzyskać stan nor-
matywny zgodny z zasadami Konstytucji.

Na gruncie wskazanych w kasacji przepisów ustawy o ustroju sądów pow-
szechnych sędziego przenosi się w stan spoczynku, jeżeli z powodu choroby lub
utraty sił uznany został za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków sędziego.
Jest to przesłanka identyczna z wymienioną wyżej przesłanką konstytucyjnie okre-
śloną w art. 180 ust. 3. Jeżeli zaś chodzi o tryb postępowania w sprawie przeniesie-
nia sędziego w stan spoczynku na skutek uniemożliwiających mu sprawowanie jego
urzędu choroby lub utraty sił, to - w zakresie, którego dotyczy kasacja - nie ma pod-
staw twierdzenie kasacji jakoby orzeczenie lekarza orzecznika ZUS miało charakter
decyzji. Brzmienie art. 73 Prawa o ustroju sądów powszechnych nie pozostawia wąt-
pliwości co do tego, że ,,podejmuje decyzję Krajowa Rada Sądownictwa" (por. art. 73
§ 1). Postępowanie toczy się przed Krajową Radą Sądownictwa, która sprawę roz-
strzyga. Jest to postępowanie wszczynane na wniosek sędziego, kolegium właści-
wego sądu albo Ministra Sprawiedliwości (art. 73 § 1). Od decyzji Krajowej Rady Są-
downictwa przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego, które wnosi się w określo-
nym trybie (por. art. 73 § 3). Regulację uzupełniają przepisy ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 100, poz. 1082 ze zm.). Stosownie
do art. 2 ust. 1 pkt 4 tej ustawy Krajowa Rada Sądownictwa ,,rozpatruje wnioski o
przeniesienie sędziów w stan spoczynku" Postępowania przed Radą dotyczą ure-
gulowania art. 12 i art. 13 ust. 1. Uchwałę Rady wraz z jej uzasadnieniem doręcza
się zainteresowanemu sędziemu, który może się od niej odwołać z powodu sprzecz-
ności z prawem do Sądu Najwyższego (art. 13 ust. 2). Sąd Najwyższy rozpoznając
sprawę uchwałę Rady uchyla i sprawę przekazuje Radzie do ponownego rozpatrze-
nia albo odwołanie oddala (art. 143 ust. 5). Do postępowania przed Sądem Najwyż-
szym stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o kasacji (art. 13 ust. 6).

W świetle powyższych regulacji Prawa o ustroju sądów powszechnych oraz o
Krajowej Radzie Sądownictwa nie ulega wątpliwości, że rozstrzyganie o przeniesie-
niu sędziego w stan spoczynku należy do Krajowej Rady Sądownictwa jako konsty-
tucyjnego organu strzegącego niezależności sądów i niezawisłości sędziów (por. art.
186 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 1 ust. 1 ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa).
Jest to szczególne postępowanie, określone w ustawach poświęconych sędziom,
wyrażające wynikającą z Konstytucji specjalną pozycję sędziów, którzy ,,są nieusu-
walni". Nie ma racji skarżąca, która pomijając postępowanie w sprawie przeniesienia
sędziego w stan spoczynku, wskazuje na sprawę, której przedmiotem nie miałoby
być orzekanie o przeniesieniu sędziego w stan spoczynku, lecz orzekanie o stanie
zdrowia sędziego. Wskazane w kasacji przepisy nie stwarzają podstaw do konstru-
owania odrębnego postępowania (administracyjnego i sądowego) w przedmiocie
rozstrzygania o stanie zdrowia sędziego, jako przesłanki uwzględnianej w postępo-
waniu przed Krajową Radą Sądownictwa o przeniesienie sędziego w stan spo-
czynku. Stosownie do art. 70 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, sędziego
przenosi się w stan spoczynku na jego wniosek, albo na wniosek właściwego kole-
gium sądu, jeżeli z powodu choroby lub utraty sił uznany został przez lekarza
orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za trwale niezdolnego do pełnienia
obowiązków sędziego. Nie ma podstaw do tego, ażeby uważać, że to ,,uznanie" doty-
czące stanu zdrowia sędziego i wynikającej z niego niezdolności (zdolności) do peł-
nienia obowiązków, następuje w strukturze postępowania administracyjnego, takiego
jakie jest właściwe w sprawach z ubezpieczenia społecznego. Lekarz orzecznik,
bada zainteresowanego sędziego na jego żądanie lub żądanie właściwego kolegium
sądu (por. art. 70 § 2 prawa o ustroju sądów powszechnych) i doręcza wynikające z
tego badania orzeczenie lekarskie podmiotom określonym w art. 70 § 3 Prawa o
ustroju sądów powszechnych. Do takiego ,,lekarskiego" tylko postępowania orzeczni-
czego sprowadza się postępowanie przed lekarzem orzecznikiem. To orzeczenie
lekarza orzecznika, który przecież nie występuje w pozycji organu rentowego, staje
się elementem postępowania przed Krajową Radą Sądownictwa, jeżeli takie we wła-
ściwym trybie - jak to już wyżej wskazano - zostałoby podjęte. Ostatecznie material-
noprawną przesłankę przeniesienia sędziego w stan spoczynku stanowi ustalenie
choroby lub utraty sił uniemożliwiających sędziemu dalsze sprawowanie urzędu, na-
tomiast orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma zna-
czenie dowodu. Ma to oczywiście konsekwencje proceduralne, ale w ramach postę-
powania przed Krajową Radą Sądownictwa, do której należy ocena takiego dowodu
między innymi w kontekście wyjaśnień uczestników postępowania oraz odpowiedniej
dokumentacji lekarskiej. Kwestie te były już sygnalizowane przez Sąd Najwyższy
(por. zwłaszcza wyrok z 10 czerwca 2003 r., III KRS 3/03, OSNP 2004 nr 12, poz.
217 i wyrok z 19 stycznia 2005 r., III KRS 9/04, OSNP 2005 nr 12, poz. 182).

Bezpodstawnie powołuje się skarżąca na art. 476 § 2 pkt 4 k.p.c. jako na prze-
pis, który według skarżącej mógłby stanowić podstawę do określenia sprawy sądo-
wej w przedmiocie orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych. Tymczasem zawarte w tym przepisie określenie spraw z zakresu ubezpieczeń
społecznych toczących się z odwołań od decyzji organów rentowych nie może być
odnoszone do orzeczeń lekarza orzecznika ZUS, o których jest mowa w art. 70
ustawy o ustroju sądów powszechnych. Lekarz orzecznik nie jest bowiem organem
rentowym i od jego orzeczenia nie przysługuje odwołanie.

Z powyższych przyczyn wobec bezzasadności podstaw kasacji Sąd Najwyż-
szy orzekł stosownie do art. 39312 k.p.c.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I UK 239/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/103
2008-01-29 
[IA] I UK 238/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/76
2008-01-22 
[IA] I UK 210/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/75
2008-01-22 
[IA] I UK 207/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/74
2008-01-22 
[IA] I UK 205/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/23-24/361
2007-10-12 
  • Adres publikacyjny: