Wyrok z dnia 14 czerwca 2006 r.
I UK 324/05

Nie ma podstaw do traktowania zaległości składkowych (długu) wobec
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jako niemających znaczenia w aspekcie sy-
tuacji finansowej spółki i przyjęcia w związku z tym, że nie doszło do trwałego
zaprzestania spłaty długu (art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordy-
nacja podatkowa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. oraz art. 5
rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 24 października
1934 r. - Prawo upadłościowe, jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze
zm.).

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Zbigniew Myszka, SA Romualda Spyt.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 czerwca
2006 r. sprawy z odwołania Bogdana K. i Ryszarda H. przeciwko Zakładowi Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziałowi w B. o ustalenie odpowiedzialności za zaległości
składkowe, na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonych od wyroku Sądu Apelacyj-
nego w Białymstoku z dnia 28 czerwca 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 28 czerwca 2005 r., oddalił apelacje Bogdana K. i Ryszarda H. od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 27
grudnia 2004 r., którym Sąd ten oddalił ich odwołania od decyzji Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych-Oddziału w B. z 16 lutego 2004 r., stwierdzającej, że Bogdan K.
oraz Zbigniew K. i Ryszard H. odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem za
zobowiązania Spółki ,,P." powstałe z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie
społeczne pracowników za okres od grudnia 2000 r. do maja 2002 r. w łącznej kwo-
cie 50.771,31 zł wraz z odsetkami za zwłokę, oraz zmienił punkt I wyroku i poprze-
dzającą go decyzję organu rentowego, w ten sposób, że ustalił, iż Zbigniew K., jako
członek zarządu, nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania Przedsiębiorstwa Bu-
dowlano -Transportowego ,,P." Spółki z o.o. w B. z tytułu nieopłaconych składek na
ubezpieczenie społeczne pracowników za okres od grudnia 2000 r. do maja 2002 r. w
łącznej kwocie 50.771,31 zł.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich
prawna ocena. Bogdan K. pełnił funkcję prezesa zarządu ,,P." Spółki z o.o. w B.
Członkami zarządu Spółki zostali Zbigniew K. i Ryszard H. Spółka zalega z uiszcze-
niem składek na ubezpieczenie społeczne pracowników z tytułu prowadzonej działal-
ności gospodarczej za okres od grudnia 2000 r. do maja 2002 r. Prowadzona egze-
kucja nie przyniosła rezultatów. Postępowanie zostało umorzone. Należności Zakła-
du Ubezpieczeń Społecznych nie zostały również zaspokojone z nieruchomości w
ramach postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego
Rewiru III przy Sądzie Rejonowym w Białymstoku. W dniu 26 listopada 2001 r. Bog-
dan K. i Ryszard H. złożyli w Sądzie Rejonowym-Sądzie Gospodarczym w Białym-
stoku wniosek o ogłoszenie upadłości. Postanowieniem z 4 lutego 2002 r. Sąd ten
oddalił wniosek na podstawie art. 13 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypo-
spolitej Polskiej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (jednolity tekst:
Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.), z uwagi na brak środków na zaspokojenie
kosztów postępowania. W ramach przeprowadzonego wywiadu Sąd ustalił, że
Spółka w latach 2000 i 2001 wykazała stratę. Obecnie nie posiada żadnego majątku.
Od 1 czerwca 2002 r. nie zatrudnia pracowników i nie jest zobowiązana do opłacania
składek.
Decyzją z 16 lutego 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B.
stwierdził, że Bogdan K. pełniący funkcję prezesa zarządu oraz Zbigniew K. i Ry-
szard H. pełniący funkcje członków zarządu ,,P." Sp. z o.o. odpowiadają solidarnie
całym swoim majątkiem za zobowiązania Spółki powstałe z tytułu nieopłaconych
składek na ubezpieczenie społeczne pracowników za okres od grudnia 2000 r. do
maja 2002 r. w łącznej kwocie 50.771,31 zł z odsetkami za zwłokę liczonymi od dnia
zapłaty od wskazanych w decyzji kwot. Od decyzji organu rentowego Bogdan K.,
Zbigniew K. i Ryszard H. wnieśli odwołania.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 27 grudnia 2004 r. oddalił odwołania. Uznał, że w sprawie mają zastoso-
wanie art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-
nych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) oraz art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. -
Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), który sta-
nowi, że za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowia-
dają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z
majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu
nie wykazał, że a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości
lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie
układowe) albo b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie
postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego)
nastąpiło bez jego winy, a także nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja
umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części. Odpowie-
dzialność członków zarządu, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań,
które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu. W ocenie
Sądu, organ rentowy ma wykazać jedynie okoliczność pełnienia obowiązków członka
zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego składkowego, które przero-
dziło się w dochodzoną zaległość publicznoprawną spółki oraz bezskuteczność eg-
zekucji przeciwko spółce. Ciężar wykazania którejkolwiek okoliczności uwalniającej
od odpowiedzialności spoczywa na członku zarządu. Wedle art. 5 Prawa upadło-
ściowego, wniosek o ogłoszenie upadłości jest aktualny, gdy zachodzi warunek do
zgłoszenia takiego wniosku. Gospodarczą przyczyną upadłości jest załamanie finan-
sowe podmiotu gospodarczego, polegające na jego trwałej niewypłacalności, a za-
tem na braku możliwości zaspokojenia wszystkich wierzycieli. Podstawą do ogłosze-
nia upadłości jest wobec tego stan, gdy dłużnik z braku środków płatniczych nie płaci
przeważającej części swoich długów. Dla stwierdzenia, czy członkowie zarządu po-
noszą odpowiedzialność z tytułu nieopłacania składek na ubezpieczenie społeczne
konieczne jest, zdaniem Sądu, ustalenie kiedy wystąpił stan trwałego zaprzestania
płacenia długów, a w konsekwencji, czy w terminie zgłoszono wniosek o ogłoszenie
upadłości bądź o wszczęcie postępowania układowego. Przy rozważaniu tych oko-
liczności należy uwzględnić art. 5 Prawa upadłościowego, wedle którego, złożenie
wniosku o ogłoszenie upadłości powinno nastąpić nie później niż w ciągu dwóch ty-
godni od dnia zaprzestania płacenia długów. Sformułowanie ,,od dnia zaprzestania
płacenia długów" nawiązuje wprost do art. 1 § 1 Prawa upadłościowego, który wska-
zuje przesłanki uznania podmiotu za upadły. ,,Właściwym czasem" do złożenia wnio-
sku o upadłość nie może być czas, w którym wniosek został oddalony z powodu
braku majątku dłużnika na zaspokojenie samych kosztów postępowania upadłościo-
wego. W rozpoznawanej sprawie wniosek został złożony w takim momencie, w któ-
rym majątek spółki nie pozwalał nie tylko na spłacenie zobowiązań wobec dłużników,
ale nawet był niewystarczający na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego.
Spółka ,,P." utraciła płynność finansową w 2000 r., albowiem w tym czasie nie reali-
zowała wszystkich ciążących na niej zobowiązań. Wobec tego członkowie zarządu
powinni zgłosić upadłość najpóźniej po sporządzeniu bilansu za rok 2000, który wy-
kazał stratę rzędu 100.000 zł. W dacie zgłoszenia wniosku o upadłość pasywa spółki
znacznie przekraczały jej aktywa, co oznacza, że wniosek ten był spóźniony. Według
Sądu, wnioskodawcy nie udowodnili, że nie ponoszą winy w spóźnionym zgłoszeniu
wniosku o upadłość i nie wskazali składników majątku spółki, których egzekucja po-
zwoliłaby na uregulowanie należności publicznoprawnych. Sąd oddalił wniosek do-
wodowy o oszacowanie nieruchomości należącej do spółki, albowiem uznał, że nie
ma on znaczenia dla sprawy. Wartość nieruchomości wynika z akt komorniczych i
dłużnik mógł ją kwestionować w postępowaniu egzekucyjnym. Ponadto, środki uzy-
skane z tej nieruchomości nie pozwoliłyby na zaspokojenie wszystkich zobowiązań
spółki.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożyli Bogdan K., Ryszard H. i Zbi-
gniew K. Zarzucając wyrokowi obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 116 § 1
pkt 1 i pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa w związku z art. 5 § 2 Prawa upadłościo-
wego, a także naruszenie przepisów postępowania, a to: art.227 k.p.c., art. 233 § 1
k.p.c. oraz art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 6 k.c., Bogdan K. i Ryszard H. wnosili o
zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji w całości i
ustalenie, że wnioskodawcy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki
,,P." powstałe z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne pracowni-
ków oraz o umorzenie postępowania w sprawie, ewentualnie o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpo-
znania przy orzeczeniu o kosztach postępowania. Zbigniew K. wnosił o zmianę za-
skarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie odwołania, uchylenie decyzji
organu rentowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Zarzucił wyrokowi
naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń
społecznych oraz art. 116 ustawy Ordynacja podatkowa, a także sprzeczność istot-
nych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału - poprzez przyjęcie, że
zebrany materiał dowodowy nie wskazuje, aby pozwany nie ponosił winy za opóźnio-
ne zgłoszenie upadłości.
Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację Zbigniewa K., podnosząc, że może on po-
nosić odpowiedzialność za nieterminowe opłacanie składek na ubezpieczenie spo-
łeczne jedynie za okres czynnego pełnienia obowiązków członka zarządu i w tym
zakresie zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji. Apelacje Bogdana K. i Ryszarda H.
uznał za niezasadne i podzielił pogląd oraz argumentację Sądu pierwszej instancji w
kwestii ich odpowiedzialności. Według Sądu, nie udowodnili oni okoliczności, które
mogłyby usprawiedliwić zachowanie polegające na zaniechaniu złożenia wniosku o
ogłoszenie upadłości ,,we właściwym czasie". Nowych dowodów na tę okoliczność
nie powołali również w apelacji. Zgłoszony przed Sądem pierwszej instancji i w ape-
lacji wniosek dowodowy o powołanie biegłego księgowego w celu oceny, czy wnio-
sek o upadłość został złożony ,,we właściwym czasie" należało uznać za bezzasad-
ny. Ze zgromadzonych w toku postępowania dowodów, zwłaszcza dowodu z akt
upadłościowych, należy bowiem wnosić, że wniosek o upadłość spółki był spóźniony.
Bogdan K. i Ryszard H. zaskarżyli ten wyrok skargą kasacyjną w części oddalają-
cej apelację. Wskazując jako jej podstawy naruszenie prawa materialnego, a mianowicie
art. 116 § 1 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa w związku z art. 5 § 1 i § 2 Prawa
upadłościowego - przez wyrażenie błędnego poglądu, że ,,wykazanie przez spółkę w
okresie obrachunkowym od 1.01 do 31.12.2000 roku straty nakładało na jej zarząd w
osobach wnioskodawców, obowiązek wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości,
pomimo, że strata została pokryta z funduszu zapasowego, a wartość majątku spółki
przewyższała wysokość zobowiązań, jak też nie doszło do trwałego zaprzestania spłaty
długów przez spółkę co najmniej do dnia zgłoszenia wniosku o upadłość", oraz art. 5 § 1 i
§ 2 Prawa upadłościowego - przez niewskazanie ,,konkretnej przesłanki wymienionej w
powołanym przepisie jako okoliczności uzasadniającej powstanie obowiązku zgłoszenia
wniosku o ogłoszenie upadłości po stronie wnioskodawców i początek biegu terminu do
wystąpienia z tym wnioskiem", a także naruszenie przepisów postępowania: art. 378 § 1
k.p.c., art. 382 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. w związku z art. 232 k.p.c. w związku z art. 6 k.c.
oraz art. 328 § 2 k.p.c. - poprzez odmowę dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z za-
kresu rachunkowości oraz pominięcie w ocenie dowodów z dokumentów zgłoszonych i
przedstawionych przez wnioskodawców na okoliczność stanu majątku spółki na dzień
zgłoszenia wniosku o upadłość oraz na okoliczność spłaty zobowiązań, wnieśli o zmianę
zaskarżonego wyroku, ewentualnie o jego uchylenie i zasądzenie na rzecz wnioskodawców
kosztów zastępstwa procesowego.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podnosili, że stanowisko Sądu w kwestii zło-
żenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki w niewłaściwym czasie jest błędne. W toku postę-
powania sądowego podejmowali inicjatywę dowodową zmierzającą do wykazania, że wnio-
sek o ogłoszenie upadłości nie był spóźniony. Przedstawiali w tym zakresie szeroką
argumentację, a zwłaszcza, że wynik ekonomiczny spółki za 2000 r. nie stwarzał prze-
słanek do zgłoszenia wniosku o upadłość albowiem strata bilansowa znalazła pokrycie
w kapitale zakładowym wynoszącym 100.000 zł oraz funduszu zapasowym utworzonym
z zysków wypracowanych w okresach poprzednich wynoszącym 87.000 zł, które
łącznie tworzyły kapitał w wysokości 187.000 zł, co pokrywało straty i sumę zobowiązań,
a spółka nie zaprzestała regulowania długów. Podnosili również, że wypłacalność spółki na
przełomie 2000 r. i 2001 r. potwierdzają: brak zaległości w spłacie zobowiązań publiczno-
prawnych, w tym wobec organu rentowego, spłata linii kredytowej za 2000 r. środkami wła-
snymi oraz pozytywna ocena banku o zdolności kredytowej spółki do zaciągnięcia w roku
2001 kredytu obrotowego w postaci linii kredytowej do kwoty 150.000 zł, w oparciu o jeden
rodzaj zabezpieczenia w postaci hipoteki na prawie użytkowania wieczystego nieru-
chomości. Ponadto, do listopada 2002 r. spółka ,,P." osiągała przychody i regulowała
zobowiązania, zaś wartość majątku spółki oszacowana w oparciu o wartość rynkową prawa
użytkowania wieczystego oraz środków trwałych była wyższa od wysokości zobowiązań.
Powołane okoliczności znajdują - zdaniem skarżących- potwierdzenie w przytoczonych w
kasacji dowodach, zgłaszanych już wcześniej .
Pogląd Sądu, wedle którego członkowie zarządu powinni zgłosić upadłość po spo-
rządzeniu bilansu za rok 2000, który wykazał stratę rzędu 100.000 zł, jest niekonse-
kwentny i pozostaje w sprzeczności z materialnoprawnymi przesłankami zgłoszenia
wniosku o ogłoszenie upadłości określonymi w art. 5 § 2 Prawa upadłościowego. Po-
wołany przepis stanowi, że reprezentant spółki zobowiązany jest złożyć wniosek o ogło-
szenie upadłości w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym majątek spółki nie wystarcza
na zaspokojenie długów, chyba że wcześniej rozpoczął się bieg terminu, również dwutygo-
dniowego, liczony od dnia trwałego zaprzestania płacenia długów. Sąd nie wskazał, która z
powyższych przesłanek stanowiła podstawę do obciążenia wnioskodawców obowiązkiem
zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Twierdzenie Sądu, że w dacie zgłoszenia
upadłości pasywa spółki znacznie przekraczały jej aktywa, nie może decydować o tym,
czy wniosek był spóźniony, albowiem ,,brak jest normy nakazującej zarządowi spółki zło-
żenie wniosku o ogłoszenie upadłości zanim nastąpi stan niewypłacalności". Wniosek
został złożony we właściwym czasie. W celu weryfikacji danych o wartości majątku spółki
i w konsekwencji ustalenia, czy upadłość została zgłoszona we właściwym czasie,
skarżący składali wniosek o powołanie biegłego z zakresu rachunkowości. Wniosek
ten nie został jednak uwzględniony przez Sąd, który swoje rozważania poparł wyłącz-
nie postanowieniem Sądu Gospodarczego o oddaleniu wniosku o ogłoszeniu upadłości
spółki ,,P.". W ocenie skarżących, postanowienie Sądu Gospodarczego nie stwarza do-
mniemania, że wniosek był spóźniony, a bilans z 30 września 2001 r. nie może stanowić
dowodu, że majątek spółki nie wystarczał na zaspokojenie zobowiązań. Sąd nie wziął pod
uwagę, że aktywa spółki zostały ujęte w bilansie poniżej wartości, nawet poniżej kwot
jakie uzyskano w trakcie sprzedaży majątku w czasie egzekucji. Wartość prawa użytko-
wania wieczystego nieruchomości oszacowana według cen rynkowych była wyższa od
danych bilansu o 115.000 zł, a kwota uzyskana ze sprzedaży w trakcie egzekucji była
również wyższa ponad dwukrotnie od ujętej w bilansie. Wartość majątku spółki przekra-
czała sumę jej zobowiązań, nawet w dacie zgłoszenia wniosku o upadłość.
W konkluzji skarżący podnieśli, że Sąd nie uzasadnił należycie podstawy prawnej
wydanego orzeczenia oraz nie odniósł się do zarzutów apelacji, zwłaszcza do zarzutu,
iż bezskuteczność egzekucji wynikała z winy organu rentowego, który nie powiadomił
spółki o zaległościach, a wszczęcie postępowania egzekucyjnego nastąpiło ze znacz-
nym opóźnieniem. Zobowiązania podatkowe zostały uregulowane ze sprzedaży środków
trwałych spółki, lecz organ rentowy nie wykazał zainteresowania i nie dochodził swych
należności w czasie, gdy spółka dysponowała majątkiem. W ich ocenie, rozstrzygnię-
cie Sądu ,,nie spełnia funkcji gwarancyjnej jaką ustawa przyznaje orzeczeniom drugiej
instancji". Oznacza to, że Sąd naruszył art. 78 Konstytucji w związku z art. 6 ust. 1 Kon-
wencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, albowiem strona została
pozbawiona możliwości obrony swych praw.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Zgodnie z art. 116 § 1
ustawy Ordynacja podatkowa za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzial-
nością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji , spółki akcyjnej lub spółki
akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarzą-
du, jeżeli egzekucja z majątki spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a
członek zarządu : 1) nie wykazał, że: a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłosze-
nie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości ( postępowa-
nie układowe) albo b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie po-
stępowania zapobiegającego upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;
2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podat-
kowych w znacznej części. Z kolei w myśl art. 5 § 1 i 2 Prawa upadłościowego przedsiębior-
ca jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zaprzestania płacenia
długów, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości ( § 1). Reprezentant tego przed-
siębiorcy jest zobowiązany zgłosić wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie dwóch tygodni
od dnia, w którym majątek nie wystarcza na zaspokojenie długów, chyba że wcześniej roz-
począł się bieg terminu określonego w § 1.
Zarzucając naruszenie wymienionych przepisów skarżący przyjmuje, że między ure-
gulowaniami Ordynacji podatkowej oraz Prawa upadłościowego zachodzi bezpośredni zwią-
zek, w tym znaczeniu, że pojęcie ,,we właściwym czasie", użyte w art. 116 § 1 pkt 1 a Ordy-
nacji podatkowej należy rozumieć wprost jako termin złożenia wniosku o ogłoszenie upadło-
ści, przewidziany w art. 5 Prawa upadłościowego. Stanowisko to nie jest trafne. Przede
wszystkim należy zauważyć, że przepisy Ordynacji podatkowej nie odsyłają wprost do
Prawa upadłościowego w związku z czym brakuje dogmatycznej podstawy do przyjmowania
takiego bezpośredniego związku między wymienionymi uregulowaniami. Ponadto, różny jest
przedmiot regulacji wymienionych aktów prawnych, a w związku z tym również ich cel i funk-
cja. Ze względu na cel i funkcję uzasadnione jest natomiast odwołanie się do zasad odpo-
wiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki, na których zresztą wzorowano się
formułując treść art. 116 Ordynacji podatkowej. W myśl art. 299 k.s.h. (art. 298 k.h.), jeżeli
egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają soli-
darnie za jej zobowiązania. Członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli
wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto
postępowanie układowe, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz nie-
wszczęcie postępowania upadłościowego nastąpiło nie z jego winy. Przepis art. 116 Ordy-
nacji podatkowej przewiduje zaostrzone, w porównaniu do Kodeksu spółek handlowych
warunki odpowiedzialności członków zarządu. Na gruncie art. 298 k.h. została ukształtowana
wykładnia pojęcia ,,właściwego czasu" zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub
wszczęcia postępowania układowego, która - zdaniem Sądu Najwyższego w składzie orze-
kającym - powinna zostać uwzględniona przy wykładni tego pojęcia użytego w art. 116 Or-
dynacji podatkowej. W szczególności na uwzględnienie zasługuje pogląd, według którego
nie ma uzasadnienia dla mechanicznego przenoszenia do wykładni tego pojęcia użytego w
Kodeksie handlowym, unormowania art. 5 Prawa upadłościowego, określającego, że wnio-
sek o ogłoszenie upadłości powinien zostać zgłoszony w ciągu 2 tygodni od dnia ujawnienia,
że majątek spółki nie wystarcza na zaspokojeniu długów (por. wyroki SN z 6 czerwca 1997,
III CKN 65/97, OSNC 1997 nr 11, poz. 187; z 11 października 2000, III CKN 252/00, Lex nr
51887). Nie powinien być uznany za ,,właściwy" czas zgłoszenia, w którym stan majątkowy
spółki kwalifikuje ją już jako bankruta, bowiem niweczyłoby to cały sens postępowania upa-
dłościowego, pozbawiając wszystkich wierzycieli jakiejkolwiek ochrony prawnej ich interesów
(wyrok SN z 18 października 2000 r., V CKN 109/00, Lex nr 52742). W rozpoznawanej
sprawie wniosek o ogłoszenie upadłości został zgłoszony w momencie, kiedy majątek spółki
nie wystarczał nawet na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, co nie jest
czasem właściwym w rozumieniu art. 116 Ordynacji podatkowej.
Zarzut skargi kasacyjnej, że w sprawie występowała okoliczność zwalniająca z od-
powiedzialności (art. 116 § ust. 1 pkt b Ordynacji podatkowej) w postaci co najmniej współ-
winy organu rentowego, który nie wystąpił z wnioskiem o egzekucję należności składkowych
wówczas, gdy spółka dysponowała jeszcze majątkiem, z którego mogły zostać zaspokojone
zaległości składkowe, polega na nieporozumieniu. Przepis art. 116 ust. 1 pkt b Ordynacji
podatkowej wyłącza odpowiedzialność, o ile członek zarządu wykazał, że niezgłoszenie
wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy. Przepis ten przewiduje więc inną
sytuację, w której nie mieści się sformułowany zarzut. Można dodać, że z mocy ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie spo-
łeczne ciążył na pracodawcy, którym była pozwana spółka. Zakres tego obowiązku oraz
sposób jego realizacji wyznaczały przepisy wymienionej ustawy .
Zawarte w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia przepisów postępowania stanowią
w części konsekwencję przyjętej przez skarżących interpretacji przepisów prawa materialne-
go, której Sąd Najwyższy nie podziela. Odnośnie do pozostałych zarzutów należy najpierw
stwierdzić, że w szczególności nie jest usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.
Naruszenie tego przepisu może mieć wpływ na rozstrzygnięcie tylko w wyjątkowych sytu-
acjach, w których treść uzasadnienia orzeczenia sądu drugiej instancji uniemożliwia dokona-
nia oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia. W rozpoznawanej spra-
wie stwierdzenie przez Sąd Apelacyjny, że podziela w pełni ustalenia i ocenę prawną doko-
nane przez Sąd pierwszej instancji w warunkach obszernego przytoczenia ustaleń faktycz-
nych tego Sądu oraz dokonanej oceny prawnej, a także odniesienie się do zarzutów i wnio-
sków apelacji - nie uzasadniają zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Zarzut naruszenia art.
378 § 1 k.p.c. nie został w skardze kasacyjnej uzasadniony, co zwalnia od jego rozważenia.
Co się tyczy zarzutu naruszenia art. 278 w związku z art. 232 k.p.c. i w związku z art. 6 k.c. to
zarzut ten pozostaje w związku z inną niż przyjęły Sądy orzekające, interpretacją przepisu
art. 116 Ordynacji podatkowej. Skarżący są zdania - jak już podkreślono - że czasem ,,wła-
ściwym" w rozumieniu tego przepisu jest moment całkowitego zaprzestania płacenia długów.
Zdaniem skarżących ,,brak jest normy prawnej nakazującej zarządowi spółki złożenie wnio-
sku o ogłoszenie upadłości zanim nastąpi niewypłacalność". Skarżący twierdzą, że w roku
2001 płacili długi. Tymczasem zaległości wobec ZUS nie były regulowane od grudnia 2000
r., przy czym nie wynikało to z kwestionowania przez powodów zasadności należności
składkowych, ale było następstwem sytuacji ekonomicznej spółki. Na gruncie obowiązujące-
go prawa nie ma podstaw do traktowania zaległości składkowych (długu) wobec ZUS jako
nie mających znaczenia w aspekcie sytuacji finansowej spółki i przyjmowania w związku z
tym, że nie doszło do trwałego zaprzestania zaspokojenia długu. Wnioski dowodowe powo-
dów, w tym wniosek o powołanie biegłego (nieuwzględnione przez Sąd Apelacyjny) zmie-
rzały w kierunku wykazania, że spółka przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości
dysponowała jeszcze pewnymi aktywami. W świetle postanowienia Sądu Rejonowego-Sądu
Gospodarczego w Białymstoku z dnia 4 lutego 2002 r. w czasie zgłoszenia wniosku o upa-
dłość spółka dysponowała aktywami na kwotę ponad 30.000 zł. Jak ustalił Sąd Apelacyjny
również środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości nie pozwoliły na zaspokojenie wszyst-
kich zobowiązań spółki.
Nie jest usprawiedliwiony zarzut naruszenia art. 78 Konstytucji oraz art. 6 ust. 1 Kon-
wencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, przez pozbawienie strony
możliwości obrony swych praw. Art. 78 Konstytucji dotyczy prawa strony do zaskarżania
orzeczeń wydanych w pierwszej instancji. Skarżący nie zostali pozbawieni tego prawa, sko-
rzystali z niego zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego do Sądu Apelacyjnego . Naruszenie
art. 6 ust. 1 Konwencji zostało uzasadnione tym, że strona została pozbawiona możliwości
obrony swych praw, a niekorzystne uzasadnienie nie zostało przekonująco uzasadnione.
Tymczasem przepis art. 6 ust. 1 Konwencji dotyczy prawa do sprawiedliwego i publicznego
rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd. Niezadowole-
nie strony z rozstrzygnięcia , jej subiektywne przekonanie o tym, że wyrok jest niesłuszny, nie
stanowi naruszenia powołanego przepisu Konwencji. Również nie narusza tego przepisu
zarzut skrótowego- zdaniem strony - uzasadnienia wyroku. Zarzut ten, w kontekście naru-
szenia art. 328 k.p.c., został przez Sąd Najwyższy oceniony jako nieuzasadniony.
Z przytoczonych motywów należało orzec jak w sentencji wyroku (art. 39814 k.p.c.).
========================================