Wyrok z dnia 13 lipca 2005 r.
I UK 292/04

Członek zarządu spółki z o.o. nie ponosi odpowiedzialności za jej zale-
głości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli nie można mu przypi-
sać winy w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości spółki ze względu na
rezygnację z funkcji członka zarządu.

Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 lipca 2005 r. sprawy z
odwołania Tadeusza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi
w K. z udziałem zainteresowanego Jana M. o ustalenie nieistnienia obowiązku za-
płacenia składek na ubezpieczenie społeczne, na skutek kasacji ubezpieczonego od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 6 kwietnia 2004 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Krakowie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2003 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kielcach oddalił odwołanie Tadeusza K. od decyzji Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych w K. z dnia 8 lipca 2002 r. orzekającej, że wnioskodawca jako
członek zarządu Spółki z o.o. - Naprawa Maszyn Biurowych i Maszyn Rejestrujących
,,B." w K., odpowiada całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi członkami
zarządu za zaległości z tytułu nieopłacenia składek na ubezpieczenie społeczne,
Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz ubezpie-
czenie zdrowotne - łącznie w kwocie 101.135,51 zł, za okres od stycznia 1999 r. do
lipca 2001 r. Podstawą wydania przez organ rentowy decyzji wobec wnioskodawcy w
myśl art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr
137, poz. 926 ze zm.) w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o
systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), był fakt pełnie-
nia przez niego funkcji wiceprezesa spółki ,,B." w okresie do października 2001 r. Do-
piero w dniu 22 października 2001 r. na podstawie protokołu zgromadzenia wspólni-
ków sporządzonego w formie aktu notarialnego, wnioskodawca zbył udziały w spółce
na rzecz zainteresowanego Jana M. oraz został odwołany z funkcji wiceprezesa za-
rządu tej Spółki.
Apelację od powyższego wyroku złożył Tadeusz K., wnosząc o ponowne roz-
patrzenie sprawy i uchylenie decyzji ZUS. Apelujący zarzucił, że funkcję prezesa w
Spółce z o.o. ,,B." pełnił faktycznie w okresie od 12 kwietnia 1996 r. do 24 lutego
1997 r. W tym dniu na ręce prezesa zarządu tej Spółki Jana M. złożył pisemną rezy-
gnację zgodnie z art. 180 k.h. podnosząc, iż funkcję tę w tym okresie pełnił społecz-
nie. Jan M. przyjął jego rezygnację, gdyż nie było wówczas wymogu notarialnego
potwierdzenia podpisów i zobowiązał się na piśmie z dnia 24 lutego 1997 r. do zała-
twienia wszystkich formalnych zmian w rejestrach Spółki. Podał ponadto, iż po 24
lutego 1997 r. nie zajmował się sprawami Spółki, nie miał żadnego wglądu do doku-
mentów Spółki, ani też nie podejmował jakichkolwiek decyzji.
Sąd Apelacyjny w Krakowie uznał apelację za nieuzasadnioną, ponieważ za
Sądem pierwszej instancji przyjąl że, przepis art. 116 Ordynacji podatkowej stanowi,
iż za zaległości z tytułu nieopłacenia składek na ubezpieczenie społeczne, Fundusz
Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i ubezpieczenie zdro-
wotne - między innymi spółki z o.o. - odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem
członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w
części bezskuteczna. Odpowiedzialność członków zarządu spółki obejmuje zobowią-
zanie powstałe w czasie pełnienia przez nich obowiązków członków zarządu spółki.
Jak wynika z dowodów znajdujących się w aktach sprawy apelujący w okresie od
stycznia 1999 r. do lipca 2001 r. sprawował funkcję wiceprezesa zarządu Spółki z
o.o. ,,B." w K., a zatem uznać należy, że odpowiada całym swoim majątkiem solidar-
nie z pozostałymi członkami zarządu za zaległości tej Spółki.
W kasacji wnioskodawca wskazał na naruszenie orzeczeniem Sądu drugiej
instancji prawa materialnego: art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacji
podatkowej w związku z art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych, poprzez błędne zastosowanie i przyjęcie, że skarżący po-
nosi odpowiedzialność za zobowiązania Spółki ,,B." w stosunku do organu rentowego
za okres od stycznia 1999 r. do lipca 2001 r.; art.746 § 2 k.c. oraz art. 203 w związku
z art. 199 § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r.
- Kodeks handlowy (Dz.U.R.P. Nr 28, poz. 221 ze zm.), poprzez ich niezastosowa-
nie, a w rezultacie poprzez przyjęcie, że skarżący w okresie od stycznia 1999 r. do
lipca 2001 r. pełnił obowiązki członka zarządu; art. 201 § 1 k.s.h. i art. 18 k.s.h., po-
przez błędne przyjęcie, że przepisy te mają zastosowanie do sytuacji polegającej na
tym, że ,,dopiero w dniu 22 października 2001 r. nastąpiło odwołanie z zarządu Spółki
,,B." Tadeusza K. i zbycie jego udziałów na rzecz Jana M."; art. 374 w związku art.
506 k.c. oraz art. 18 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji
niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców (Dz.U. Nr 155,
poz.1287 ze zm.), poprzez nieuwzględnienie faktu, że decyzja o restrukturyzacji z
dnia 30 grudnia 2002 r. wydana w stosunku do Jana M. była w rzeczywistości odno-
wieniem i spowodowała wygaśnięcie wierzytelności Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych wobec Tadeusza K. jako dłużnika solidarnego z tytułu odpowiedzialności człon-
ków zarządu za zobowiązania Spółki oraz naruszenie prawa proceduralnego, w
szczególności art. 233 § 1 k.p.c. w związku art. 391 § 1 k.p.c., poprzez wydanie
orzeczenia bez dokonania ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia i przyjęcie, że egze-
kucja z majątku Spółki okazała się w całości bezskuteczna, mimo nieprzeprowadze-
nia postępowania dowodowego oraz braku ustaleń co do tego, czy egzekucja przez
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wobec Spółki była prowadzona; naruszenie art.
328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez nienależyte uzasadnienie
zaskarżonego orzeczenia, w szczególności poprzez błędne powołanie podstaw od-
powiedzialności skarżącego oraz nieustosunkowanie się do zarzutów apelacji.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja powoda jest częściowo uzasadniona. Sąd Najwyższy zgadza się z
zarzutem kasacji dotyczącym naruszenia prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w
związku z 391 § 1 k.p.c., poprzez wydanie orzeczenia bez dokonania ustaleń istot-
nych dla rozstrzygnięcia sprawy. Po pierwsze, do ustalenia odpowiedzialności
członka zarządu konieczne jest nie tylko ustalenie pozytywnych jej przesłanek, czyli
bezskuteczności egzekucji zaległości podatkowej oraz powstania zobowiązania w
okresie pełnienia przez niego tej funkcji, ale także wykazanie, że nie zachodzą prze-
słanki wyłączające tę odpowiedzialność. Na jedną z tych przesłanek powołuje się
skarżący. Twierdzi bowiem, że do czasu jego rezygnacji z funkcji członka zarządu
Spółka była wypłacalna, płaciła swoje zobowiązania i nie było przesłanek do złożenia
wniosku o upadłość Spółki. Dopiero w późniejszym okresie Spółka stała się niewy-
płacalna. Po rezygnacji z członkostwa w zarządzie w dniu 24 lutego 1997 r. nie był
on związany ze Spółką i nie miał wpływu na zgłoszenie wniosku o upadłość Spółki.
Uznać zatem należy, że skarżący powołuje się na to, że niezgłoszenie wniosku o
upadłość nastąpiło bez jego winy. Organy podatkowe tą przesłanką ekskulpującą nie
zajęły się. A jeżeliby uznać, że warunki do zgłoszenia wniosku o upadłość wynikają-
ce z rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. -
Prawo upadłościowe (jednolity tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512 ze zm.) rze-
czywiście powstały po dniu 24 lutego 1997 r., to odpowiedzialność skarżącego za
zaległości podatkowe Spółki nie mogłaby mieć miejsca, ponieważ nie miał on już
wpływu na podjęcie kroków zmierzających do ogłoszenia upadłości Spółki. Jednak
ostateczne stanowisko w tej kwestii będzie można zająć po zbadaniu okoliczności
mających znaczenie do jej rozstrzygnięcia, szczególnie, kiedy sytuacja finansowa i
majątkowa Spółki nakładała już na zarząd Spółki obowiązek zgłoszenia wniosku o
upadłość (por. wyrok WSA w Warszawie z 3 grudnia 2004r., III SA/Wa 209/04, Mo-
nitor Podatkowy 2005 nr 4, s. 30 oraz wyrok NSA w Warszawie z dnia 20 listopada
2003 r., III SA 110/02, Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 2004 nr 6, poz. 115).
Tak więc stosując art. 116 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej należy mieć na względzie
rzeczywiste (czynne, faktyczne) wykonywanie, a nie tylko piastowanie (bierne) funk-
cji, z którą związane są określone obowiązki.
Po drugie, Sąd drugiej instancji nie wziął pod uwagę skutków jakie wynikają z
decyzji ZUS w K. z dnia 30 grudnia 2002 r. [...] w związku ze złożonym wnioskiem -
przez Jana M. (członka Zarządu) - o restrukturyzację zaległości z tytułu nieopłacenia
składek na ubezpieczenie społeczne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych i ubezpieczenie zdrowotne. Sąd drugiej instancji powinien
wyjaśnić, czy w świetle unormowań ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restruktury-
zacji niektórych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców restrukturyzacja
ma taki skutek, jak zawarcie ugody bankowej w trybie art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 3
lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. Nr 18, poz. 82) z udziałem jednego z dłużników solidarnych,
która stanowi nowację zobowiązania i powoduje wygaśnięcie dotychczasowego zo-
bowiązania - w razie braku odmiennych postanowień wierzycieli - także w stosunku
do pozostałych dłużników solidarnych (por. wyrok SN z dnia 11 czerwca 2003 r., V
CKN 271/01, Prawo Bankowe 2004 nr 1, s, 28 oraz wyrok SN z dnia 17 lipca 1997r.,
II CKN 237/97, OSNC 1998 nr 1, poz. 10).
Natomiast zarzut kasacji dotyczący zwolnienia powoda od odpowiedzialności
wynikającej z art. 116 Ordynacji podatkowej poprzez jedynie formalne zrzeczenie się
członkostwa w zarządzie wyżej wymienionej Spółki jest nieuzasadniony. Zgodnie z
utrwalonym orzecznictwem odwołanie członka zarządu spółki z ograniczoną odpo-
wiedzialnością, nieujawnione w rejestrze handlowym, nie zwalnia go od odpowie-
dzialności wynikającej z art. 298 § 1 k.h. Osoba taka może jednak wyłączyć swoją
odpowiedzialność, wykazując okoliczności wymienione w art. 298 § 2 k.h. Także
zbycie udziałów przez wspólników, będących członkami zarządu samo przez się nie
zwalnia ich od wypełniania nadal obowiązków członków zarządu. Takiego skutku nie
rodzi też zrzeczenie się z funkcji w zarządzie, gdy nie dokonano wyboru nowego za-
rządu ani też nie uzupełniono dotychczasowego (por. wyrok SN z dnia 4 kwietnia
2000 r., V CKN 10/00, OSNC 2000 nr 12, poz. 219 oraz wyrok SN z dnia 4 kwietnia
2002 r., II CKN 1092/99, LEX nr 54493). Biorąc pod uwagę, że treść art. 116 § 1 Or-
dynacji podatkowej odpowiada treści art. 298 § 1 k.h. oraz okoliczności faktyczne
niniejszej sprawy powyższa wykładnia ma do niej zastosowanie.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i prze-
kazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kielcach na pod-
stawie art. 39313 k.p.c.
========================================