Wyrok z dnia 16 maja 2006 r.
I UK 286/05

Okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego, pracy na gospodarstwie rol-
nym i opłacania składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne podlegają oblicze-
niu w oparciu o § 31 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych
świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) w związku z art. 52 ust. 1 ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U.
z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) i w związku z art. 195 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie: SN Roman
Kuczyński (sprawozdawca), SA Jolanta Strusińska-Żukowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 16 maja
2006 r. sprawy z odwołania Jadwigi S. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w B. o emeryturę, na skutek skargi kasacyj-
nej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28
czerwca 2005 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację Jadwigi S. od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 7grudnia
2004 r. [...].

U z a s a d n i e n i e

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddział Regionalny w B. decy-
zją z dnia 10 maja 2004 r. odmówiła Jadwidze S. prawa do emerytury rolniczej prze-
widzianej w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
indywidualnych i członków ich rodzin wskazując, iż nie udowodniła podlegania ubez-
pieczeniu społecznemu rolników przez okres 25 lat. W odwołaniu od powyższej de-
cyzji Jadwiga S. wywodziła, iż spełnia wszystkie przesłanki do przyznania jej emery-
tury rolniczej określone ustawą z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecz-
nym rolników.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 7 grudnia 2004 r. [...] oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy ustalił, że wnio-
skodawczyni uzyskała wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin
decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ustalającą wysokość emerytury z tytułu
przekazania gospodarstwa rolnego z jednoczesnym zawieszeniem jej wypłaty do 5
maja 2004 r. Ustalenie wnioskodawczyni prawa do emerytury i jego zawieszenie było
decyzją warunkową, która utraciła moc zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Wnioskodawczyni, jako że przekazała
gospodarstwo rolne do końca 1990 r., zachowała jednakże uprawnienie do ubiegania
się o przyznanie świadczenia emerytalnego na podstawie dotychczasowych przepi-
sów. Sąd Okręgowy ustalił, iż wnioskodawczyni nie spełnia wszystkich określonych
art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
indywidualnych i członków ich rodzin przesłanek do przyznania prawa do emerytury.
Wprawdzie przekazała następcom gospodarstwo rolne oraz ukończyła 55 lat życia,
nie legitymuje się jednakże 25 letnim okresem prowadzenia gospodarstwa rolnego
bądź pracy na gospodarstwie rolnym i opłacania składki za cały okres podlegania
ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia tego gospodarstwa i pracy na nim.
W jej przypadku okres ten, trwający do 30 kwietnia 1990 r., jest krótszy aniżeli 25 lat.
Apelację od powyższego wyroku wywiodła wnioskodawczyni.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 28 czerwca 2005 r. uwzględnił apelację
wnioskodawczyni stwierdzając, że Sąd pierwszej instancji z naruszeniem art. 21 ust.
1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidual-
nych i członków ich rodzin ustalił, że Jadwiga S. nie legitymuje się 25 letnim okresem
prowadzenia gospodarstwa rolnego bądź pracy na gospodarstwie rolnym i opłacania
składki za cały okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia
tego gospodarstwa i pracy na nim. W przypadku wnioskodawczyni okres ten trwał od
5 maja 1965 r. do 30 kwietnia 1990 r. Sąd drugiej instancji do obliczenia 25 - letniego
okresu zastosował art. 114 k.c., według którego rok liczy się za 365 dni. W oparciu o
ten przepis, zważywszy na lata przestępne występujące pomiędzy 1965 r. a 1990 r.,
Sąd ustalił, że wnioskodawczyni legitymuje się 25 letnim okresem ubezpieczenio-
wym. W konsekwencji powyższego, stwierdził, że wniosek ubezpieczonej z dnia 29
kwietnia 2004 r. okazał się uzasadniony, jako że spełniała ona z dniem 5 maja 2004
r. wszystkie określone przepisem art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin warunki
przyznania prawa do emerytury.
Na powyższe rozstrzygnięcie organ rentowy wniósł skargę kasacyjną, wska-
zując na naruszenie prawa materialnego, tj. art. 124 i art. 195 pkt 5 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) w związku z § 31 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia eme-
rytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), mają-
cym zastosowanie w powyższej sprawie na mocy art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r.
Nr 7, poz. 25 ze zm.), które to przepisy, w ocenie strony skarżącej, winny być zasto-
sowane przy ustalaniu, czy odwołująca legitymuje się 25-letnim okresem prowadze-
nia gospodarstwa rolnego bądź pracy na nim, wynikającym z art. 21 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich
rodzin, mającym zastosowanie na mocy art. 108 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o
ubezpieczeniu społecznym rolników, a nie art. 114 k.c., który w ocenie organu rento-
wego został niewłaściwie zastosowany, bowiem skoro wyżej wymienione przepisy
szczególne określają sposób obliczania okresów zatrudnienia, to one powinny być
zastosowane, a nie przepisy Kodeksu cywilnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna organu rentowego okazała się uzasadniona. Błędne było
zastosowanie przez Sąd drugiej instancji art. 114 k.c. do obliczenia 25 letniego
okresu ubezpieczeniowego wnioskodawczyni. Słusznie organ rentowy wywodził w
skardze, że w niniejszej sprawie do obliczenia okresu składkowego ubezpieczonej
ma zastosowanie przepis § 31 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983
r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych
świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), który stanowi, iż ,,przy obliczaniu okresów
zatrudnienia dodaje się poszczególne okresy zatrudnienia obejmujące lata, miesiące
i dni. Okresy niepełnych miesięcy zatrudnienia oblicza się w dniach. Sumę dni za-
mienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesię-
cy zamienia się na lata, przyjmując pełne 12 miesięcy za jeden rok. Jeżeli w za-
świadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia podane są dniówki robocze, a nie
okresy zatrudnienia, sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 22
dni robocze, a za okresy przed dniem 1 stycznia 1998 r. - 25 dni roboczych". Przepis
ten wskazuje więc dwa sposoby obliczania okresów zatrudnienia (okresów składko-
wych i nieskładkowych) mających istotny wpływ na powstanie prawa do świadczeń
oraz ich wysokość. Pierwszy z nich, nakazuje przeliczenie okresów zatrudnienia na
lata, miesiące i dni (zdanie pierwsze) oraz obliczenie dni z niepełnych miesięcy za-
trudnienia (zdanie drugie). Tego sposobu dotyczy reguła zamiany pełnych 12 miesię-
cy za rok, oraz dni na miesiące - ,,przyjmując 30 dni kalendarzowych za miesiąc".
Przez okresy ,,niepełnych miesięcy zatrudnienia" należy rozumieć te miesiące, w któ-
rych zatrudnienie trwało krócej niż miesiąc kalendarzowy, czyli wówczas, jeśli nie
było wykonywane przez wszystkie dni konkretnego miesiąca, w szczególności, gdy
rozpoczęło się po pierwszym dniu miesiąca, względnie zakończyło się przed ostat-
nim jego dniem. Drugą regułę obliczania okresów zatrudnienia przewiduje zdanie
ostatnie tego przepisu odnoszące się - przede wszystkim - do tak zwanych pracow-
ników dniówkowych. Reguły tej nie ma potrzeby poddawać wykładni, skoro w niniej-
szej sprawie ubezpieczona nie była ,,pracownikiem dniówkowym". Na mocy art. 194
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych przepisy wykonawcze wydane do aktów prawnych (ustaw) uchylonych
tą ustawa (art. 195 wyżej wymienionej ustawy) stosuje się do momentu wydania no-
wych przepisów wykonawczych. W miejsce wymienionego rozporządzenia nie zo-
stały wprowadzone nowe przepisy określające sposób obliczania okresów ubezpie-
czeniowych. Tak więc w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych stosuje
się nadal rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Ponadto na mocy
art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych. Tym samym uznać należy, że skoro w powszechnym
systemie ubezpieczeń społecznych stosuje się przy obliczaniu składek ubezpiecze-
niowych § 31 wymienionego rozporządzenia, to także należy stosować to rozporzą-
dzenie w rolniczym systemie ubezpieczeń społecznych. Ponadto zarówno w po-
wszechnym systemie ubezpieczeń społecznych, jak i rolniczym systemie ubezpie-
czeń społecznych, bez wyraźnej normy odsyłającej nie mają zastosowania przepisy
Kodeksu cywilnego. Natomiast zdarzenia prawne na gruncie tych systemów kwalifi-
kowane są w oparciu o przepisy prawa publicznego w drodze decyzji administracyj-
nych.
W świetle reguł przeliczenia okresów ubezpieczeniowych wskazanych powy-
żej, wnioskodawczyni nie legitymuje się 25 letnim okresem prowadzenia gospodar-
stwa rolnego bądź pracy na gospodarstwie rolnym i opłacania składki za cały okres
podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia tego gospodarstwa i
pracy na nim. W przypadku wnioskodawczyni okres ten trwał od 5 maja 1965 r. do 30
kwietnia 1990 r. W konsekwencji powyższego stwierdzić należy, że wniosek ubez-
pieczonej z dnia 29 kwietnia 2004 r. okazał się nieuzasadniony, jako że nie spełniała
ona z dniem 5 maja 2004r. wszystkich przesłanek określonych przepisem art. 21 ust.
1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidu-
alnych i członków ich rodzin koniecznych do przyznania prawa do emerytury.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================