Wyrok SN - I UK 172/05
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I UK 172/05
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/3-4/52
Data wydania:2006-02-20

Wyrok z dnia 20 lutego 2006 r.
I UK 172/05

Z art. 5a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm. w brzmieniu obo-
wiązującym przed dniem 2 maja 2004 r.) nie wynika zasada pierwszeństwa
podlegania rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu w przypadku zbiegu tego
ubezpieczenia z innym tytułem ubezpieczenia społecznego, jeżeli rolnik podjął
działalność gospodarczą przed dniem 1 stycznia 1997 r.

Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 lutego
2006 r. sprawy z odwołania Tadeusza S. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego-Oddziałowi Regionalnemu w Ł. o ustalenie istnienia ubezpieczenia
społecznego rolników i stwierdzenie nadpłaty składek na ubezpieczenie społeczne
rolników, na skutek skargi kasacyjnej odwołującego się od wyroku Sądu Apelacyj-
nego w Łodzi z dnia 22 lutego 2005 r. [...]

o d d a l i ł skargę kasacyjną.

U z a s a d n i e n i e


Decyzją z dnia 14 kwietnia 2003 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecz-
nego-Oddział Regionalny w Ł. stwierdziła, że Tadeusz S. od dnia 14 lutego 1990 r.
nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, gdyż od tej daty prowadzi działal-
ność gospodarczą i z mocy prawa podlega ubezpieczeniu społecznemu z tego tytułu.
Kolejną decyzją z dnia 23 maja 2003 r. organ rentowy stwierdził nadpłatę składki na
ubezpieczenie społeczne rolników, która podlega zwrotowi. Podstawę obu decyzji
stanowiła informacja Urzędu Skarbowego o prowadzeniu przez wnioskodawcę dzia-
łalności gospodarczej od dnia 14 lutego 1990 r.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 29 marca 2004 r. oddalił odwołanie wniosko-
dawcy od powyższych decyzji, a podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące
ustalenia faktyczne. Wnioskodawca, będąc od 1978 r. właścicielem położonego w
Pabianicach gospodarstwa rolnego, początkowo o powierzchni użytkowej 3,43 ha,
zaś od grudnia 2001 r. - 4,19 ha oraz powierzchni przeliczeniowej 0,54 ha, został
objęty ubezpieczeniem rolniczym, z tym że jako młody rolnik korzystał z ustawowego
zwolnienia od płacenia składek. Składki na ubezpieczenie rolnicze zaczął opłacać od
1 stycznia 1983 r. Od dnia 14 lutego 1990 r. wnioskodawca na terenie swego gospo-
darstwa rolnego podjął działalność gospodarczą polegającą na wydobywaniu żwiru i
piasku. Działalność tę prowadzi sam, obecnie pod nazwą firmy ,,M.", rozliczając się
na zasadach zryczałtowanego podatku dochodowego. Fakt podjęcia działalności go-
spodarczej wnioskodawca zgłosił jedynie w Urzędzie Skarbowym, nie powiadamiając
o niej właściwych Oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Kasy Rolni-
czego Ubezpieczenia Społecznego. Żona wnioskodawcy z tytułu ubezpieczenia
społecznego rolników pobierała rentę inwalidzką rolniczą oraz zasiłki rodzinne na
dzieci. Ubiegając się o te świadczenia wskazywała jako dochody męża środki pocho-
dzące z działalności gospodarczej. Od 5 lat wnioskodawca nie prowadzi działalności
rolniczej, zaś od miesiąca kwietnia 2003 r. opłaca składki na ubezpieczenie społecz-
ne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, iż wnioskodawca nie
podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, gdyż z mocy art. 2 ust. 2 ustawy z
dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność
gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.)
oraz art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) został ob-
jęty innym ubezpieczeniem. Do wnioskodawcy nie ma zastosowania art. 5a ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników, gdyż co najmniej przez rok nie podlegał z mocy
tej ustawy ubezpieczeniu rolniczemu.

Wyrokiem z dnia 22 lutego 2005 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację,
podzielając dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne i ocenę
prawną. Sąd Apelacyjny wskazał, iż w myśl art. 2 ust. 2 powołanej ustawy z dnia 18
grudnia 1976 r. wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowa-
dzenia działalności gospodarczej. Nie miał również prawa do wyboru ubezpieczenia
od 1 stycznia 1991 r., to jest od daty wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1990
r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem w świetle art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1
tej ustawy jako osoba podlegająca ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia
działalności gospodarczej, nie podlegał ubezpieczeniu rolniczemu. Ta przesłanka
spowodowała również, że nie mógł wybrać ubezpieczenia rolniczego od 1998 r.,
kiedy to wprowadzony został do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników art.
5a, gdyż przepis ten dawał prawo ubezpieczenia rolniczego tylko osobie, która nie-
przerwanie co najmniej przez jeden rok podlegała z mocy ustawy ubezpieczeniu rol-
niczemu i podjęła działalność gospodarczą.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca, zarzucając
w ramach podstaw przewidzianych w art. 3983 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c.: 1) oczywiste naru-
szenie art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników oraz art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpie-
czeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin
(jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.), przez ich błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż w okresie od 14 lutego 1990 r.
do 31 marca 2003 r. skarżący nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników,
,,chociaż od 1977 r. prawnie podlegał temu ubezpieczeniu, nabył więc prawa do
ubezpieczenia społecznego rolników 13 lat przed rozpoczęciem działalności gospo-
darczej na własnym gospodarstwie rolnym", 2) oczywiste naruszenie art. 5a ustawy o
ubezpieczeniu społecznym rolników i art. 2 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu osób pro-
wadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin w brzmieniu nadanym przez art.
1 pkt 3 i art. 4 ustawy z dnia 12 września 1996 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników (Dz.U. Nr 124, poz. 585), przez błędną wykładnię tych przepi-
sów polegającą na uznaniu, że skarżący nie podlega po dniu 1 listopada 1996 r.
przepisom tej ustawy, chociaż we wskazanej dacie spełniał przewidziane w jej art. 5a
warunki do dalszego ,,utrzymania ubezpieczenia społecznego rolników mimo działal-
ności gospodarczej" i 3) naruszenie art. 385 k.p.c., poprzez oddalenie apelacji, po-
mimo że zasługiwała ona na uwzględnienie.
Wskazując na powyższe podstawy skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku, a także poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego z dnia 29 marca
2004 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej lub dru-
giej instancji, względnie o uchylenie wyroków Sądów obu instancji i uchylenie lub
zmianę zaskarżonych decyzji i uznanie, że skarżący Tadeusz S. był objęty ubezpie-
czeniem społecznym rolników od dnia 14 lutego 1990 r. do dnia 14 kwietnia 2003 r.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, iż w dacie objęcia ubezpie-
czeniem społecznym rolników wnioskodawca posiadał gospodarstwo rolne o po-
wierzchni 3,43 ha, a później 4,19 ha, zaś pojęcie hektara przeliczeniowego pojawiło
się wiele lat później. Oznacza to, że prawa skarżącego z tytułu ubezpieczenia spo-
łecznego rolników są prawami nabytymi i dlatego brak było podstaw do zastosowania
przepisów art. 7 ust. 1 i art. 16 ust. 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolni-
ków oraz art. 2 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących dzia-
łalność gospodarczą. Skarżący wywiódł, iż zmiany wprowadzone do ustawy o ubez-
pieczeniu społecznym rolników ustawą z dnia 12 września 1996 r. sprowadzają się
do tego, że rolnicy, którzy podjęli działalność gospodarczą, ale podlegali ubezpie-
czeniu społecznemu rolników nieprzerwanie co najmniej rok, od 1 września 1996 r.
podlegają tylko ubezpieczeniu społecznemu rolników. Skoro więc wnioskodawca od
1977 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, to po 1 września 1996 r.
nadal miał prawo do tego ubezpieczenia. Wynika to również z art. 2 ust. 2 ustawy o
ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą w brzmie-
niu nadanym ustawą z dnia 12 września 1996 r.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Stosownie do art. 39811 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyj-
ną na posiedzeniu niejawnym, chyba że w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne, a skarżący złożył w skardze kasacyjnej wniosek o jej rozpoznanie na roz-
prawie. W skardze kasacyjnej wnioskodawcy zawarty został wniosek o rozpoznanie
jej na rozprawie, jednakże skarżący nie wskazał na występowanie w sprawie istotne-
go zagadnienia prawnego, wymagającego zaangażowania Sądu Najwyższego. W tej
sytuacji Sąd Najwyższy przyjął skargę kasacyjną do rozpoznania na posiedzeniu
niejawnym.

Skarga kasacyjna nie zawiera usprawiedliwionych podstaw. Nieuzasadniony
jest wskazany w ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania zarzut obra-
zy art. 385 k.p.c. Zgodnie z art. 3983 § 1 pkt 2 k.p.c. podstawą skargi kasacyjnej
może być naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć
istotny wpływ na wynik sprawy. W przepisie tym chodzi nie o jakiekolwiek naruszenie
prawa procesowego, a jedynie takie, które mogło mieć wpływ, i to istotny, na wynik
zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia. Kwestia możliwości powoływania przepisu art.
385 k.p.c. jako samodzielnej podstawy kasacyjnej była przedmiotem orzecznictwa
Sądu Najwyższego. W orzecznictwie przyjmuje się, że art. 385 k.p.c. nie może wy-
stępować samodzielnie i wymaga konkretyzacji przez wskazanie przepisów postę-
powania, których naruszenie miało istotny wpływ na bezzasadne oddalenie apelacji
(por. wyrok z dnia 11 lutego 1998 r., III CKN 364/98, Prokuratura i Prawo 1998 nr 10,
poz. 32, postanowienie z dnia 2 grudnia 1997 r., I PKN 403/97, OSNAPiUS 1998 nr
20, poz. 602, wyrok z dnia 7 lipca 2000 r., I PKN 711/95, OSNAPiUS 2002 nr 1, poz.
13 oraz postanowienie z dnia 8 maja 2002 r., III CKN 917/00 - niepublikowane).
Zgodnie z art. 385 k.p.c. sąd drugiej instancji oddala apelację, jeżeli jest ona bezza-
sadna. Naruszenie tego przepisu miałoby miejsce wtedy, gdyby sąd uznał, że apela-
cja jest bezzasadna i nie oddalił jej albo gdyby ją oddalił, uznając ją jednocześnie za
zasadną. Wykazanie zatem zasadności naruszenia art. 385 k.p.c. wymaga wskaza-
nia innych przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, naruszenie których dopro-
wadziło sąd drugiej instancji do jego błędnego zastosowania. Takich przepisów skar-
żący nie wskazuje, a zatem, skoro faktyczna podstawa zaskarżonego skargą kasa-
cyjną rozstrzygnięcia nie została skutecznie zakwestionowana, przeto ustalenia Sądu
pierwszej instancji, podzielone przez Sąd drugiej instancji, są wiążące dla Sądu Naj-
wyższego.

Stan faktyczny sprawy pozwala na przyjęcie, iż wnioskodawca podlegał obo-
wiązkowi ubezpieczenia społecznego rolników w latach 1978 - 1982 na podstawie
art. 38 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz in-
nych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140), będąc zwolnio-
nym z obowiązku opłacania składki na to ubezpieczenie z mocy art. 40 tej ustawy, a
następnie od 1 stycznia 1983 r. na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin
(jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.). Przepis art. 3 ust. 2 pkt 1
ostatnio powołanej ustawy stanowił, iż ubezpieczeniu społecznemu rolników nie
podlegają osoby będące pracownikami zatrudnionymi w wymiarze czasu pracy nie
niższym niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie albo objęte innymi
przepisami o ubezpieczeniu społecznym lub o zaopatrzeniu emerytalnym. Z dniem
14 lutego 1990 r. wnioskodawca rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej,
co spowodowało objęcie go obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym osób pro-
wadzących taką działalność na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1976
r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz
ich rodzin. Zgodnie ze wskazanym przepisem ubezpieczeniu takiemu podlegały
osoby fizyczne, prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą na pod-
stawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej lub koncesji, określonych w
przepisach o działalności gospodarczej (pkt 1) bądź na podstawie uprawnień okre-
ślonych w przepisach szczególnych (pkt 2). W myśl art. 2 ust. 2 tej ustawy osoby
spełniające równocześnie warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym określo-
nym ustawą i ubezpieczeniem społecznym rolników podlegały ubezpieczeniu okre-
ślonemu ustawą. Na osobie prowadzącej działalność ciążył obowiązek zgłoszenia do
ubezpieczenia (art. 22 ust. 1 ustawy) oraz opłacania składki na ubezpieczenie spo-
łeczne za każdy miesiąc ubezpieczenia (art. 23 ust. 1 ustawy). Nie budzi wątpliwości,
iż z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób
prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin w brzmieniu obowiązującym
przed dniem 1 stycznia 1997 r. wynikało pierwszeństwo podlegania ubezpieczeniu
osób prowadzących działalność, jeżeli określona osoba spełniała równocześnie wa-
runki objęcia ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących działalność gospo-
darczą oraz ubezpieczeniem społecznym rolników indywidualnych i członków ich
rodzin (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 1999 r., II UKN 435/98,
OSNAPiUS 2000 nr 6, poz. 245 oraz z dnia 11 lutego 1999 r., II UKN 461/98,
OSNAPiUS 2000 nr 7, poz. 286). Z dniem 1 stycznia 1991 r. weszła w życie ustawa z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Stanowi ona w art. 16
ust. 1 pkt 1, iż ubezpieczeniu emerytalno - rentowemu podlega rolnik, którego go-
spodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego
lub dział specjalny, przy czym przepisu tego nie stosuje się do osoby, która podlega
innemu ubezpieczeniu społecznemu (art. 16 ust. 3 ustawy). Z kolei w myśl art. 7 ust.
1 pkt 1 ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z
mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych
powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, jeżeli ten rolnik nie podlega inne-
mu ubezpieczeniu społecznemu. Stosownie do art. 6 pkt 12 i 13 ustawy w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 2 maja 2004 r. przez inne ubezpieczenie społeczne ro-
zumiało się ubezpieczenie społeczne lub zaopatrzenie emerytalne, określone w od-
rębnych przepisach, zaś przez osobę podlegającą innemu ubezpieczeniu społecz-
nemu - osobę będącą pracownikiem zatrudnionym w wymiarze czasu nie niższym
niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie albo objętą innymi przepi-
sami o ubezpieczeniu społecznym lub o zaopatrzeniu emerytalnym. Tym samym za-
chowany został prymat podlegania ubezpieczeniu społecznemu osób prowadzących
działalność gospodarczą w przypadku równoczesnego spełnienia warunków objęcia
ubezpieczeniem społecznym rolników. Taki stan prawny istniał do dnia 1 stycznia
1997 r., kiedy to do ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników został wprowadzo-
ny ustawą z dnia 12 września 1996 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym
rolników (Dz.U. Nr 124, poz. 585 ze zm.) art. 5a stanowiący, iż rolnik lub domownik,
który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nieprzerwanie co
najmniej 1 rok, podejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą, nie będąc pracow-
nikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, podlega nadal temu ubezpieczeniu
społecznemu. Rolnik lub domownik może podlegać innemu ubezpieczeniu społecz-
nemu wówczas, gdy złoży Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać in-
nemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, o
ile spełnia w tym zakresie warunki określone w odrębnych przepisach. W konse-
kwencji z dniem 1 stycznia 1997 r. zmianie uległ również art. 2 ust. 2 ustawy z dnia
18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność go-
spodarczą oraz ich rodzin, który w brzmieniu nadanym art. 4 ustawy zmieniającej z
dnia 12 września 1996 r. stanowił, iż osoby spełniające warunki do objęcia ubezpie-
czeniem społecznym określonym ustawą i ubezpieczeniem społecznym rolników
podlegają ubezpieczeniu określonemu w ustawie z zastrzeżeniem przypadków okre-
ślonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Przez przepisy te nale-
żało rozumieć art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz art. 2
ustawy zmieniającej z dnia 12 września 1996 r. Analiza treści art. 5a ustawy z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązują-
cym przed 2 maja 2004 r. wskazuje, iż norma ta odnosi się do rolników, którzy naj-
wcześniej w dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej, to jest w dacie 1 stycznia
1997 r., podlegali z mocy ustawy rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu w pełnym
zakresie nieprzerwanie co najmniej 1 rok. Tacy rolnicy - podejmując po dniu 31 grud-
nia 1996 r. pozarolniczą działalność gospodarczą - utrzymali rolniczy tytuł ubezpie-
czenia społecznego (podlegali nadal temu ubezpieczeniu). Od daty wprowadzenia
omawianej regulacji prawnej do rolników tych nie miał zastosowania ustawowy pry-
mat ubezpieczenia społecznego osób prowadzących działalność gospodarczą, a je-
dynie - poprzez złożenie oświadczenia woli w organach rentowych - mogli dokonać
wyboru podlegania ubezpieczeniu społecznemu osób prowadzących działalność go-
spodarczą. Z unormowania art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie
wynika natomiast zasada pierwszeństwa podlegania rolniczemu ubezpieczeniu spo-
łecznemu w przypadku zbiegu tego ubezpieczenia z innym tytułem ubezpieczenia
społecznego, jeżeli rolnik podjął działalność gospodarczą przed dniem 1 stycznia
1997 r. W takim bowiem przypadku - podlegając z mocy ustawy ubezpieczeniu spo-
łecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą - nie byłby on rolnikiem,
który podlegając ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy po-
dejmuje pozarolniczą działalność gospodarczą i nadal podlega ubezpieczeniu spo-
łecznemu rolników. Możliwość wyboru podlegania rolniczemu ubezpieczeniu spo-
łecznemu stwarzał natomiast rolnikowi, który podjął działalność gospodarczą przed
dniem 1 stycznia 1997 r., przepis art. 2 ustawy zmieniającej z dnia 12 września 1996
r., naruszenia którego skarga kasacyjna nie zarzuca. Zgodnie z tym uregulowaniem
rolnik lub domownik, który w dniu wejścia w życie tej ustawy podlegał innemu ubez-
pieczeniu społecznemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej, nie będąc
pracownikiem i nie pozostając w stosunku służbowym, a spełniał inne warunki do
podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym zakresie,
mógł złożyć Zakładowi lub Kasie oświadczenie, że chce podlegać temu ubezpiecze-
niu z wyłączeniem innego ubezpieczenia społecznego. Oznaczało to możliwość do-
konania wyboru rolniczego tytułu ubezpieczenia społecznego wyłącznie przez osoby,
które w dniu 1 stycznia 1997 r. - bez względu na wcześniejsze podleganie ubezpie-
czeniu społecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą - spełniały inne
warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy w pełnym
zakresie. Przepis ten został uchylony z dniem 2 maja 2004 r. przez art. 2 ustawy z
dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz
o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 91, poz. 873 ze zm.).

Z powyższych względów nieuzasadniony okazał się kasacyjny zarzut narusze-
nia przez Sąd drugiej instancji powołanych w skardze kasacyjnej przepisów prawa
materialnego. Skoro bowiem z dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej skar-
żący został z mocy prawa objęty ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących
taką działalność, to nie podlegał od tej daty rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu
z mocy ustawy, a w konsekwencji nie znajdował do niego zastosowania art. 5a
ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Należy rów-
nież zauważyć, iż niesporne jest, że gospodarstwo rolne skarżącego obejmowało w
całym spornym okresie obszar użytków rolnych poniżej 1 ha przeliczeniowego.
Oznacza to, że już z tego tylko względu wnioskodawca nie mógłby od dnia 1 stycznia
1991 r. podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy (art. 7 ust. 1 i
art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r.). Powoływanie się przez skarżącego w
tym zakresie na ochronę praw nabytych jest chybione, albowiem nie nabywa się
prawa do podlegania danemu ubezpieczeniu społecznemu. Obowiązek ubezpiecze-
nia powstaje z chwilą spełnienia określonych dla danego ubezpieczenia warunków i
ustaje z momentem ich odpadnięcia, co może także nastąpić z mocy prawa. Podle-
ganie określonemu rodzajowi ubezpieczeń społecznych wynika bowiem z przepisów
o charakterze bezwzględnie obowiązującym, które kreują określony stosunek ubez-
pieczenia z mocy samego prawa według stanu prawnego z daty powstania obowiąz-
ku ubezpieczenia (por. powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego
1999 r., II UKN 461/98). Skoro elementy stosunku ubezpieczenia są kształtowane
przez ustawę w sposób bezwzględnie obowiązujący, to tym samym wyłączają wpływ
woli stron na jego treść. Tym samym płacenie przez rolnika składek nie może spo-
wodować powstania stosunku ubezpieczenia, gdy z woli ustawodawcy możliwość
taka została wyłączona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2000 r., II
UKN 334/99, OSNAPiUS 2001 nr 11, poz. 393).

Z powyższych względów skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814 k.p.c.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I UK 239/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/7-8/103
2008-01-29 
[IA] I UK 238/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/76
2008-01-22 
[IA] I UK 210/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/75
2008-01-22 
[IA] I UK 207/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/5-6/74
2008-01-22 
[IA] I UK 205/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/23-24/361
2007-10-12 
  • Adres publikacyjny: