Wyrok z dnia 11 października 1994 r.
I PRN 81/94


Odliczanie z wynagrodzenia za pracę na podstawie art. 87 § 7 k.p. kwot
wypłaconych w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który
pracownik nie zachowuje prawo do wynagrodzenia, nie wymaga zgody pracownika
(art. 91 zd. pierwsze k.p.).


Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Antoni Filcek, Janusz
Łętowski (sprawozdawca),


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 października 1994 r. sprawy z powództwa
Jadwigi B., Ewy E., Ewy L., Dominika N., Marii P., Anny P., Wiesławy T., Danuty W.,
Urszuli W. i Heleny Z. przeciwko Dyrektorowi Szkoły Podstawowej [...] w R. o
wynagrodzenie, na skutek rewizji nadzwyczajnej Komisji Krajowej Niezależnego
Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" [...] od wyroku Sądu Wojewódzkie-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 12 maja 1994 r. [...]


o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e


Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" wniósł w dniu 12
września 1994 r. rewizję nadzwyczajną od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 12 maja 1994 r., [...].

Powyższemu wyrokowi rewidujący zarzucił naruszenie prawa materialnego, wnosząc
o jego zmianę i o oddalenie rewizji od wyroku Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 24
lutego 1994 r. [...].

Stan faktyczny sprawy przedstawiał się następująco:

Nauczyciele Publicznej Szkoły Podstawowej [...] w R. brali udział w akcji strajkowej
w kwietniu 1993 r. Art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów
zbiorowych (Dz. U. Nr 55, poz.236) stanowi, że pracownicy nie mają prawa do
wynagrodzenia za czas udziału w strajku. Problemem, który stal się podstawą sporu
sądowego jest jednak okoliczność, iż nauczycielom dokonano - bez ich zgody - potrąceń z
wynagrodzeń za czas strajku.

Sąd Rejonowy uznał, że wobec braku szczegółowej regulacji w Karcie Nauczyciela
mają zastosowanie przepisy rozdz. II, działu trzeciego kodeksu pracy. Podkreślił równocze-
śnie, że art. 87 § 7 k.p. może mieć zastosowanie do "stanów faktycznych w których
pracownik jest nieobecny w pracy a wcześniej otrzymał za ten okres wynagrodzenie".
Natomiast w niniejszej sprawie niesporne jest, iż w czasie strajku nauczyciele byli w szkole,
tylko że powstrzymywali się od prowadzenia zajęć dydaktycznych z uczniami. Z tego też
powodu, zdaniem Sądu Rejonowego, zakład pracy nie posiadał tytułu do potrącenia
wynagrodzenia.

Sąd Wojewódzki podzielił pogląd, że ma tu zastosowanie art. 87 § 7 k.p., inaczej
jednak niż Sąd Rejonowy uznał, że "samo stawienie się do pracy bez świadczenia pracy i
wykonywania obowiązków wynikających ze stosunku pracy... nie można uznać za obecność
w pracy". W konsekwencji uznał za uzasadnione zmniejszenie strajkującym wynagrodzenia.

Wnoszący rewizję nadzwyczajną NSZZ "Solidarność" podziela pogląd, iż zakład
pracy nie miał tytułu do potrącenia strajkującym pracownikom wynagrodzenia. Zgodnie ze
stanowiskiem rewidującego, wedle kodeksu pracy (inaczej niż to reguluje kodeks cywilny)
potrącenie polega na jednostronnym umniejszeniu przez zakład pracy wynagrodzenia za
pracę o należność samego zakładu pracy.Ze względu na szczególny charakter
wynagrodzenia, które m.in. pełni funkcję alimentacyjną, kodeks pracy wprowadził ścisłą
reglamentację przypadków, w których dopuszczalne jest dokonywanie potrąceń. Potrąceń
tych dokonuje się po odliczeniu podatku od wynagrodzeń oraz składki na cele emerytalne, w
wysokości określonej przez przepisy szczególne. Zgodnie z poglądem wyrażonym w rewizji
nadzwyczajnej, gdyby nawet w odniesieniu do podatków chodziło o zaległe podatki w
sumach przewyższająch bieżące zobowiązania podatkowe, wówczas potrącenie byłoby
możliwe jedynie przy zastosowaniu zasady określonej art. 87 k.p.

Rewidujący wyraża pogląd, iż art. 87 k.p. wylicza przypadki możliwych potrąceń i
określa kolejność ich zaspokajania. W myśl § 1 potrąceniom podlegają jedynie cztery rodzaje
wierzytelności:
a) podatki i składki na cele emerytalne, b) sumy egzekwowane na mocy tytułu wyko-
nawczego, c) zaliczki zakładu pracy, d) kary pieniężne przewidziane art. 108 k.p. W tej
grupie przypadków nie ma zatem podstawy do dokonania potrącenia nauczycielom
wynagrodzenia, jako że zakład pracy nie dysponował egzekucyjnym tytułem wykonawczym.

Poza potrąceniami ustawowymi, kodeks pracy przewiduje możliwość stosowania tzw.
potrąceń dobrowolnych (art. 91 k.p.), które nie podlegają jakimkolwiek ograniczeniom (tyle,
że daje pierwszeństwo potrąceniom ustawowym). Warunkiem jednak legalności takich
potrąceń jest zgoda pracownika wyrażona na piśmie.

Zakład pracy nie dysponował ani egzekucyjnym tytułem wykonawczym, ani nie
uzyskał pisemnej zgody pracowników na dokonanie potrąceń. W związku z tym Komisja
Krajowa NSZZ "Solidarność" wniosła o zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego i oddalenie
rewizji od wyroku Sądu Rejonowego, bowiem zakład pracy dokonał potrącenia niezgodnie z
obowiązującymi przepisami prawa pracy.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest nieuzasadniona, a argumenty w niej przedstawione -
nieprzekonywujące w świetle prawa. Zgodnie z przepisem § 7 art. 87 k.p. (dodanym w
wyniku noweli do tego kodeksu ustawą z dnia 7 kwietnia 1989 - Dz. U. Nr 20, poz. 107) z
wynagrodzenia za pracę odlicza się w pełnej wysokości kwoty wypłacone w poprzednim
terminie za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do
wynagrodzenia. Przepis ten, o którym rewizja nadzwyczajna nawet nie wspomina, odnosi się
- zgodnie z intencją ustawodawcy - m.in. właśnie do tego rodzaju sytuacji, jak występująca w
niniejszej sprawie. Bezsporne jest bowiem, że w świetle art. 23 ust. 2 wspomnianej wyżej
ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z dnia 23 maja 1991 r. (Dz. U. Nr 55 poz. 236)
powodowie nie mieli prawa do wynagrodzenia za czas udziału w strajku. Obecności zaś
powodów w czasie trwania strajku w szkole nie można traktować jako ich obecności w pracy,
przez którą - jak trafnie przyjął Sąd Wojewódzki - rozumieć należy stawienie się pracownika
do pracy i świadczenie pracy lub też gotowość do jej wykonywania.Przepis art. 87 § 7 k.p. w
zw. z art. 91 (zdanie pierwsze) k.p.nie tylko dopuszcza, lecz przewiduje odliczenie z
wynagrodzenia określonych w nim kwot bez zgody pracownika (ustawa używa zwrotu
"odlicza się w pełnej wysokości."). Nie ma więc podstaw, by uznać, iż zaskarżony wyrok
Sądu Wojewódzkiego stanowił naruszenie prawa, a skoro tak, rewizja nadzwyczajna powinna
zostać oddalona.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.
========================================