Wyrok z dnia 11 października 1994 r.
I PRN 80/94

1) Zniesienie państwowego biura notarialnego jest równoznaczne z likwi-
dacją zakładu pracy w rozumieniu przepisów art. 6 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 pkt 5 usta-
wy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu nagród
w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami
państwowymi (Dz. U. Nr 32, poz. 141 ze zm.).
2) Pracownik zniesionego państwowego biura notarialnego, który z mocy
prawa stał się pracownikiem właściwego miejscowo sądu rejonowego, nabywa
prawo do nagrody określonej wymienioną wyżej ustawą w każdym z tych zakła-
dów pracy w wysokości proporcjonalnej do okresu pracy przepracowanego w
danym roku kalendarzowym w każdym z tych zakładów pracy.

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Antoni Filcek
(sprawozdawca), Janusz Łętowski,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 października 1994 r. sprawy z
powództwa Barbary W. przeciwko Sądowi Rejonowemu w W. o zapłatę, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Pracy i Polityki Socjalnej [...] od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 10 marca 1994 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i zmieniając poprzedzający go wyrok Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy we Włocławku z dnia 15 grudnia 1993 r., [...] zasądził od
pozwanego Sądu na rzecz powódki Barbary W. 1.037.000 zł (jeden milion trzydzieści
siedem tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od 1 lutego 1993 roku.

U z a s a d n i e n i e

W pozwie złożonym w sądzie dnia 24 czerwca 1993 r., powódka domagała się
zasądzenia od Sądu Rejonowego w W. kwoty 875.000 zł z ustawowymi odsetkami od
dnia wniesienia pozwu, tytułem nagrody z zakładowego funduszu nagród za okres od 1
lipca 1992 r. do dnia 31 grudnia 1992 r., w którym to okresie zatrudniona była w
pozwanym Sądzie na stanowisku starszego protokólanta. Prezes pozwanego Sądu
odmówił powódce wypłacenia powyższej nagrody decyzją z dnia 6 marca 1993 r.,
utrzymaną w mocy przez Prezesa Sądu Wojewódzkiego w W. decyzją z dnia 2 kwietnia
1993 r., z powodu złego wykonania powierzonych jej zadań.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy we Włocławku wyrokiem z dnia 15 grudnia 1993 r., [...]
oddalił powództwo.
Na podstawie zebranego materiału Sąd ten ustalił, że powódka do końca
czerwca 1992 r. zatrudniona była w Państwowym Biurze Notarialnym w W. w niepełnym
wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika sekretariatu. W związku z likwidacją
państwowych biur notarialnych z dniem 1 lipca 1992 r. na mocy art. 11 § 1 ustawy z
dnia 14 lutego 1991 r. Przepisy wprowadzające ustawę Prawo o notariacie oraz o
zmianie kodeksu postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych (Dz. U. Nr
22, poz. 92) powódka stała się pracownikiem Sądu Rejonowego w W. i została
zatrudniona w sekretariacie wydziału rodzinnego tego Sądu. Przechodząc do pracy w
pozwanym Sądzie powódka otrzymała z PBN w W. nagrodę z zakładowego funduszu
nagród w kwocie 1.827.000 zł za okres od 1 stycznia 1992 r do 30 czerwca 1992 r. Z
powierzonych jej w Sądzie obowiązków pracowniczych powódka nie wywiązywała się
należycie, ponieważ nie nadążała z protokołowaniem, nie reagowała na polecenia
kierownika sekretariatu, była konfliktowa i skłócona z osobami, z którymi dzieliła pokój.
Wprawdzie zlecone jej zadanie wypełniania kart statystycznych wykonywała
prawidłowo, lecz zadanie to decyzją Prezesa Sądu Wojewódzkiego wkrótce przekazano
kuratorom zawodowym. Ponieważ skargi przewodniczącej wydziału i kierownika
sekretariatu na pracę powódki nasilały się postanowiono wypowiedzieć jej umowę o
pracę, do czego nie doszło, ponieważ od 3 listopada 1992 r. powódka przebywała na
zwolnieniu lekarskim.
W tej sytuacji, zdaniem Sądu Rejonowego, strona pozwana miała prawo na
podstawie art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z
zakładowego funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będą-
cych przedsiębiorstwami państwowymi (Dz. U. Nr 32, poz. 141 ze zm.) zmniejszyć
powódce nagrodę za 1992 r. do wysokości kwoty otrzymanej przez nią z tego tytułu w
Państwowym Biurze Notarialnym. Wobec tego bowiem, że powódka po likwidacji
Państwowego Biura Notarialnego w W. stała się z mocy prawa pracownikiem
pozwanego Sądu okres jej pracy w 1992 roku traktować należy jako pracę w jednym
zakładzie. W związku z tym nie można przyjąć, iż powódka została w Sądzie
pozbawiona nagrody z zakładowego funduszu nagród w całości. Nagroda ta wypłacana
jest za pracę w okresie całego roku kalendarzowego. Skoro więc powódka otrzymała
nagrodę w wysokości 50%, to strona pozwana mając na uwadze złą ocenę jej pracy
miała prawo uznać, iż te 50% jest wystarczające, co przesądza o bezzasadności
powództwa.
Rewizja powódki od powyższego orzeczenia została wyrokiem z dnia 10 marca
1994 r., [...] oddalona przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Toruniu, który podzielił ustalenia i ich ocenę prawną przyjęte przez Sąd Rejonowy. W
zachowaniu się powódki wyrażającym się w jej konfliktowości, apodyktyczności, złym
odnoszeniu się do innych pracowników wydziałów, ignorowaniu pracowników
sekretariatu, rzucaniu aktami o biurko i mówieniu, że zrobi porządek w wydziale Sąd
Wojewódzki dopatrzył się naruszenia przez powódkę pracowniczego obowiązku
przestrzegania zasad współżycia społecznego określonego w art. 100 § 1 pkt 7 k.p.
Przedstawiony wyrok Sądu Wojewódzkiego zaskarżył rewizją nadzwyczajną
Minister Pracy i Polityki Socjalnej zarzucając temu wyrokowi rażące naruszenie art. 4
ust. 2 i 3 ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu
nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami
państwowymi, domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go
wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy we Włocławku z dnia 15.12.1993 r. [...] i
zasądzenia na rzecz powódki - Barbary W. od pozwanego Sądu Rejonowego w W.
nagrody z zakładowego funduszu nagród z odsetkami ustawowymi od dnia wypłaty
nagród z zakładowego funduszu nagród w pozwanym Sądzie.
W szczególności skarżący zarzucił, że nietrafny jest pogląd Sądu, iż praca
powódki w 1992 r. była pracą w jednym zakładzie pracy. Państwowe Biuro Notarialne i
Sąd Rejonowy stanowiły bowiem dwa odrębne zakłady pracy w rozumieniu art. 3 k.p.
oraz przepisów ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego
funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących
przedsiębiorstwami państwowymi. Tak też kwestię tę traktowały obydwa zatrudniające
powódkę w 1992 r. zakłady: PBN przez wypłacenie powódce ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop wypoczynkowy oraz wypłatę nagrody z zakładowego funduszu
nagród za 1992 r. oraz pozwany Sąd - przez wydanie świadectwa pracy
stwierdzającego okres jej zatrudnienia jedynie w Sądzie Rejonowym w W. od 1 lipca
1992 r. do 6 maja 1993 r. Określone w art. 4 wymienionej ustawy przesłanki
zmniejszenia nagrody (ust. 2) lub pozbawienia nagrody (ust. 3) odnoszą się do zacho-
wań pracownika w danym zakładzie pracy i rzutują na jego prawo do nagrody lub jej
wysokość tylko w tym zakładzie pracy. Wynika to z brzmienia art. 6 ustawy, który
stanowi o nagrodzie a nie o części nagrody wypłaconej przez zakład, w którym
pracownik nie przepracował całego roku, a także z braku obowiązku wzajemnego
informowania się zakładów pracy o zaistnieniu - w czasie pracy w tym zakładzie -
przesłanek z art. 4 ustawy. W istocie więc niewypłacenie powódce nagrody przez
pozwany Sąd stanowi pozbawienie jej w całości nagrody przez ten zakład pracy.
Postępowanie dowodowe nie wykazało natomiast, aby zachodziły przesłanki z art. 4
ust. 3 ustawy, uzasadniające pozbawienie powódki w całości tego świadczenia.
Ustalenia Sądu, zdaniem skarżącego, nie dają też podstawy do zmniejszenia
przysługującej powódce nagrody, bowiem konflikty ze współpracownikami powodowane
- jak wynika z postępowania dowodowego - nie tylko przez powódkę, czy też zbyt
powolne wykonywanie przez nią czynności pracowniczych nie wyczerpują dyspozycji
art. 4 ust. 2 ustawy, w szczególności nie mogą być oceniane jako zawinione przez
powódkę naruszenie obowiązków pracowniczych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Od wynikającej z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagro-
dach z zakładowego funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie
będących przedsiębiorstwami państwowymi (Dz. U. Nr 32, poz. 141) - zwanej dalej
ustawą - reguły, że nagroda przysługuje pracownikowi po przepracowaniu w jednym
zakładzie pracy całego roku ustawa w art. 6 określa wyjątki, w których nagroda
przysługuje pracownikowi mimo nie przepracowania w jednym zakładzie pracy całego
roku. Dotyczy to m.in. pracownika, który odszedł z zakładu pracy w wyniku likwidacji
zakładu pracy (art. 6 ust. 2 pkt 5 ustawy) oraz pracownika, który został zatrudniony w
wyniku likwidacji poprzedniego zakładu pracy (art. 6 ust. 1 pkt 5) Stosownie do art. 6
ust. 4 ustawy wysokość nagrody w sytuacjach objętych przepisami art. 6 ust. 1 i 2
ustawy ustala się proporcjonalnie do okresu pracy przepracowanego w zakładzie pracy
wypłacającym nagrodę. Oba wskazane wyjątki zachodzą w występującej w niniejszej
sprawie sytuacji prawnej powódki, objętej przepisem art. 11 § 1 ustawy z dnia 14 lutego
1991 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o notariacie oraz o zmianie kodeksu
postępowania cywilnego i ustawy o księgach wieczystych (Dz. U. Nr 22, poz. 92),
zgodnie z którym pracownicy administracyjni i obsługi zatrudnieni w państwowych
biurach notarialnych stają się z dniem zniesienia tych biur pracownikami sądów
rejonowych, na których obszarze właściwości znajdowały się znoszone biura. Cytowany
przepis oznacza, że z dniem zniesienia państwowego biura notarialnego pracownicy
administracyjni i obsługi tego biura stają się z mocy prawa pracownikami właściwego
sądu rejonowego bez potrzeby rozwiązania z nimi stosunku pracy przez państwowe
biuro notarialne i nawiązania nowego stosunku pracy przez sąd. Treść rozważanego
przepisu nie uzasadnia natomiast wniosku, że okresu pracy przed tą datą nie należy
uważać za pracę w państwowym biurze notarialnym, lecz za pracę w sądzie, jak to w
odniesieniu do powódki przyjęły Sądy obu instancji. Jak trafnie podniesiono w rewizji
nadzwyczajnej zarówno państwowe biuro notarialne jak i sąd są odrębnymi zakładami
pracy w rozumieniu art. 3 k.p. Zatem prawo powódki do nagrody z zakładowego
funduszu nagród należy oceniać odrębnie w Państwowym Biurze Notarialnym w W. (na
podstawie powołanego wyżej art. 6 ust. 2 pkt 5 ustawy) oraz w Sądzie Rejonowym w W.
(na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy). Nie budzi bowiem wątpliwości Sądu
Najwyższego, że zniesienie biura notarialnego jest równoznaczne z likwidacją zakładu
pracy w rozumieniu tych przepisów. Odrębnie też w każdym z tych dwu zakładów pracy
oceniać należy, czy zachodzą przesłanki do pozbawienia pracownika nagrody
(przewidziane w art. 4 ust. 3 ustawy), bądź do zmniejszenia nagrody (przewidziane w
art. 4 ust. 2 ustawy). W Państwowym Biurze Notarialnym w W. powódka otrzymała całą
należną jej nagrodę obliczoną proporcjonalnie do okresu pracy (od 1 stycznia do 30
czerwca 1992 r.). W Sądzie Rejonowym w W. nie otrzymała powódka żadnej kwoty z
tytułu nagrody. Zatem nie miało miejsca zmniejszenie nagrody należnej powódce w tym
zakładzie pracy, lecz pozbawienie jej tej nagrody. do czego brak było podstaw. O ile
bowiem zmniejszenie nagrody z zakładowego funduszu nagród stosownie do art. 4 ust.
2 ustawy następuje za zawinione przez pracownika naruszenie obowiązków pracow-
niczych (pkt 1) oraz za nie usprawiedliwioną nieobecność w pracy (pkt 2) o tyle
pozbawienie pracownika prawa do nagrody w świetle art. 4 ust. 3 pkt 1-5 ustawy
następuje wyłącznie w pięciu enumeratywnie wymienionych przypadkach kwalifikowa-
nego naruszenia przez pracownika obowiązków pracowniczych, mianowicie: wyrzą-
dzenia z jego winy szkody zakładowi pracy; zagarnięcia mienia zakładu pracy;
nieuzasadnionego przerwania pracy; przystąpienia do pracy w stanie nietrzeźwym,
spożywania alkoholu w zakładzie pracy lub innego naruszenia ustawy z dnia 26
października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi albo
naruszenia obowiązujących w zakładzie pracy zakazów wynikających z tej ustawy.
Ustalone przez Sądy obu instancji uchybienia powódki nie kwalifikują się do żadnego z
wymienionych wyżej przypadków.
Zatem pozbawienie powódki nagrody z zakładowego funduszu nagród w Sądzie
Rejonowym w W. za okres pracy w II półroczu 1992 r. i akceptacja tego przez Sądy obu
instancji nastąpiło z rażącym naruszeniem przytoczonych wyżej przepisów, co na
podstawie art. 422 § 1 k.p.c. oraz art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy uzasadnia uwzględnienie
rewizji nadzwyczajnej i orzeczenie co do istoty sprawy. Wysokość zasądzonej nagrody
odpowiada wyliczeniu dokonanemu przez głównego księgowego strony pozwanej (k. 37
akt sprawy). Odsetki ustawowe za opóźnienie przyznano od daty wypłacenia nagród za
1992 r. w pozwanym Sądzie, co miało miejsce w dniu 1 lutego 1993 r. skoro z tej daty
pochodzi pierwsza decyzja prezesa pozwanego Sądu odmawiająca powódce nagrody.
W zakresie zarówno roszczenia głównego jak i odsetek Sąd Najwyższy na podstawie
art. 4773 § 1 i art. 4771 § 1 k.p.c. w zw. z art. 423 § 1 i art. 393 § 1 k.p.c. wyszedł ponad
żądanie zawarte w pozwie, gdyż uzasadniały to fakty ustalone w sprawie.

========================================