Wyrok z dnia 3 października 1995 r.
I PRN 67/95

Wydanie przez zakład pracy opinii o pracy bez dopełnienia obowiązku
zapoznania pracownika z projektem opinii i wysłuchania jego uwag oraz bez
uzyskania stanowiska zakładowej organizacji związkowej (art. 98 § 5 k.p.) stanowi
przesłankę żądania wydania nowej opinii o pracy .

Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Maria Mańkowska
(sprawozdawca), Andrzej Kijowski,

Sąd Najwyższy, przy udziale Prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 3 października 1995 r. sprawy z powództwa Marioli D. przeciwko I Liceum Ogól-
nokształcącemu w W. o sprostowanie opinii o pracy, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 16 lutego 1995 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowe-
go-Sądu Pracy w Wałbrzychu z dnia 21 października 1994 r. [...] i przekazał sprawę
temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Mariola D. w pozwie przeciwko I Liceum Ogólnokształcącemu w W.
wniosła o sprostowanie opinii o pracy w związku z rozwiązaniem umowy o pracę na
czas określony z dniem 31 sierpnia 1994 r. Opinia ta została wystawiona w dniu 21
czerwca 1994 r.
Strona pozwana nie uznała powództwa i w odpowiedzi na pozew podała, że
pierwsza opinia z dnia 20 czerwca 1994 r. miała charakter ogólny i nie zawierała stwier-
dzeń o dorobku zawodowym nauczyciela, ani krytycznej oceny pracy. Ponieważ
powódka zwróciła się z prośbą o opinię, w której zawarte byłyby fakty związane ze
zdobyciem trzech czołowych miejsc przez uczniów w Małej Olimpiadzie Matematycznej
oraz wyróżnienia w Konkursie Matematycznym, dyrekcja liceum poinformowała, że
wyda opinię, zgodną z kodeksem pracy, a więc zawierającą również krytyczne uwagi
nadzoru pedagogicznego do pracy powódki podczas rocznego okresu jej zatrudnienia w
pozwanej szkole. Treść skorygowanej opinii o pracy została ustalona z powódką.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Wałbrzychu wyrokiem z dnia 21 października 1994 r.
oddalił powództwo i ustalił, że w czasie pracy powódki od dnia 1 września 1993 r.
pozwane liceum nie miało żadnych zastrzeżeń do pracy dydaktyczno-wychowawczej
powódki. Jednakże na skutek zgłoszonych w początku 1994 r. zastrzeżeń rodziców i
uczniów odnośnie prawidłowości wykonywania przez powódkę obowiązków
nauczycielskich, dyrektor szkoły nie zdecydował o przedłużeniu umowy o pracę po dniu
31 sierpnia 1994 r.
W ocenie Sądu wystawiona opinia o pracy powódki jest zwięzła, konkretna i
obiektywna i nie narusza jej dóbr osobistych, zawiera bowiem zarówno informację o
sukcesach uczniów z klasy prowadzonej przez powódkę, jak i o popełnianiu przez nią
błędów.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem
z dnia 16 lutego 1995 r. oddalił rewizję powódki i w całości podzielił dokonane przez
Sąd I instancji ustalenia i wyciągnięte z nich wnioski.
Powyższy wyrok zaskarżył Minister Sprawiedliwości w drodze rewizji nadzwy-
czajnej zarzucając rażące naruszenie art. 3 § 2 k.p.c. w związku z art. 98 § 5 k.p. oraz
naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wnosił o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Wałbrzychu
i przekazanie sprawy temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania. Zdaniem
rewidującego, Sądy obu instancji całkowicie pominęły wymóg formalny odnośnie
prawidłowości wydania opinii o pracy, przewidziany w art. 98 § 5 k.p. W aktach oso-
bowych powódki brak jest jakiejkolwiek wzmianki, aby była zapoznana z projektem
opinii, wysłuchano jej uwag oraz uzyskano stanowisko zakładowej organizacji
związkowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest w pełni uzasadniona. Trafnie została powołana
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 1992 r. I PZP 53/91 (OSNCP 1992 z. 7-8
poz. 118), w której stwierdzono, że wydanie przez zakład pracy opinii o pracy bez do-
pełnienia obowiązku zapoznania pracownika z projektem opinii i wysłuchania jego uwag
oraz bez uzyskania stanowiska zakładowej organizacji związkowej (art. 98 § 5 k.p.)
stanowi przesłankę żądania zniszczenia opinii i wydania nowej.
Sądy obu instancji, dokonując ustaleń faktycznych mających znaczenie dla
merytorycznego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, rzeczywiście całkowicie pominęły
wymóg formalny, wynikający z art. 98 § 5 k.p., zobowiązujący zakład pracy - przed
wydaniem opinii - do zapoznania pracownika z projektem opinii i wysłuchania jego uwag
oraz zasięgnięcia opinii zakładowej organizacji związkowej.
Wprawdzie w odpowiedzi na pozew z dnia 11 lipca 1994 r.strona pozwana
wskazała, że treść opinii została ustalona z powódką, jednakże po zaprzeczeniu temu
faktowi przez powódkę, dyrektor liceum na rozprawie przed Sądem Rejonowym zeznał:
"zamieściliśmy w opinii informacje, które wynikały z prowadzonego nadzoru
pedagogicznego", wówczas powódka odpowiedziała "czarno-białe".
Powyższej rozmowy na pewno nie można potraktować jako uzgodnienia treści
opinii z dnia 21 czerwca 1994 r. Powódka nie miała bowiem możliwości ustosunkowania
się do konkretnie postawionych jej zarzutów, które zawiera ta opinia. Także w aktach
osobowych powódki brak jest jakiejkolwiek wzmianki o tym, że powódka była
zaznajomiona z projektem opinii, co słusznie podnosi rewizja nadzwyczajna.
Brak jest ustaleń Sądów obu instancji, czy w pozwanej szkole istnieje zakładowa
organizacja związkowa, powódka powoływała się na członkostwo w Związku Nau-
czycielstwa Polskiego.
To wszystko wskazuje, że Sądy rozpoznające niniejszą sprawę, nie zwróciły
uwagi na to, że strona pozwana nie dochowała obowiązku z art. 98 § 5 k.p. i nie umoż-
liwiła powódce zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do projektu opinii, a zakładowej organizacji
związkowej zajęcia stanowiska (o ile powódka jest członkiem związku, który działa na
terenie pozwanej szkoły).
Wyczerpanie przez stronę pozwaną powyższego trybu wydawania opinii o pracy
mogłoby wyeliminować powstały konflikt na tle treści opinii już w fazie jej projektowania i
w ten sposób zapobiec niniejszemu procesowi sądowemu.
Nie można bowiem w tej sprawie pominąć okoliczności, które wskazywałyby na
odmienną ocenę merytorycznej pracy powódki od wskazanej w kwestionowanej opinii i
zaakceptowanej przez oba Sądy. Z jednej strony, dyrekcja strony pozwanej nie miała
zastrzeżeń do fachowości i prowadzonego przez powódkę procesu dydaktycznego.
Jako nauczycielka z niewielkim jeszcze stażem pracy, miała niewątpliwie duże sukcesy
zawodowe, gdy jej uczniowie zdobyli nagrody w Olimpiadzie i Konkursie. Z drugiej
jednak strony, zaistniały incydenty, na które zwrócono powódce uwagę, ale zostały one
wpisane do opinii jedynie w ogólnikowym sformułowaniu: "nieformalności i błędy
popełnione w dokumentacji szkolnej oraz sposób doboru kryteriów oceniania uczniów".
Taki zapis może również sugerować bardzo istotne uchybienia w pracy nauczyciela, o
wiele poważniejsze, niż faktycznie powódka je popełniła, co mogłoby mieć wpływ i
znaczenie dla jej przyszłości zawodowej.
Przy dokonywaniu oceny uchybień powódki nie można bowiem nie zauważyć
okoliczności, które znalazły odbicie w materiale dowodowym zebranym w sprawie,
jednak nie zostały wzięte pod uwagę przez Sądy orzekające.
Dyrektor szkoły zeznał: "nie kazałem powódce wymazywać ocen, ale prosiłem,
żeby coś z tym zrobiła". Zarzut polega na tym, że powódka "wymazała te oceny
płynnym korektorem zamiast je przekreślić i opieczętować jako pomyłkę".
Biorąc pod uwagę 4-letni staż zawodowy powódki, należałoby raczej oczekiwać
od dyrektora szkoły dokładniejszego pouczenia nauczyciela w takiej sytuacji, a dopiero
odmowa wykonania polecania stanowiłaby o naganności postępowania powódki.
Także zarzut postawiony powódce o niewłaściwym doborze kryteriów oceny
uczniów powinien być dokładniej wyjaśniony w kontekście zeznań dyrektora szkoły,
który polecając sprawdzenie tych ocen sugerował, że jeśli to możliwe "mają być wyż-
sze".
Nie powinno też ujść uwadze obu Sądów rozpoznających niniejszą sprawę, że
notatki, na których oparto sporządzenie opinii z zarzutami wobec powódki, zostały
sporządzone w trakcie trwania procesu, (trzy z nich ze wstecznymi datami) i doręczono
je powódce dopiero na polecenie Sądu Rejonowego. Fakt ten potwierdził dyrektor A. S.
zeznając, że "spostrzeżenia co do pracy nauczycieli prowadzi w swoim prywatnym
zeszycie dyrektorskim i w momencie wniesienia pozwu przez powódkę, kopie tych
notatek sporządził sekretariat szkoły. Przepisane były na maszynie przed I rozprawą
sądową".
Powyższe okoliczności przekonują o tym, że naruszona została przez stronę
pozwaną jawność postępowania wobec powódki, co uniemożliwiało podjęcie przez nią
obrony przed stawianymi zarzutami w okresie, o którym mowa w art. 98 § 5 k.p., to jest
przed doręczeniem pracownikowi opinii o pracy,.
Wydanie przez zakład pracy opinii bez dopełnienia obowiązku wynikającego z
art. 98 § 5 k.p. daje podstawę do uznania, że taka opinia nie istnieje i rodzi żądanie
wydania nowej opinii o pracy.
Zaskarżone wyroki, treścią których oba Sądy - bez należytego wyjaśnienia
sprawy - rażąco naruszyły art. 98 § 5 k.p., naruszają także interes Rzeczypospolitej
Polskiej, gdyż pozbawiono nauczycielkę uprawnień przysługujących jej z mocy prze-
pisów prawa.
Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 422 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy
orzekł, jak w sentencji.

========================================