Wyrok z dnia 27 września 1994 r.
I PRN 65/94

Wynagrodzenie prokuratorów za okres od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 9
marca 1992 r. powinno być ustalone na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w
sferze produkcji materialnej w gospodarce narodowej bez wypłat z zysku w I
kwartale 1992 r.

Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kwaśniewski, Andrzej Wróbel,

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Witolda Bryndy, po rozpoznaniu w dniu
27 września 1994 r. sprawy z powództwa Krzysztofa G. przeciwko Skarbowi
Państwa-Prokuraturze Wojewódzkiej w W. o wynagrodzenie, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 22 marca 1994 r., [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego-
-Sądu Pracy dla Wrocławia Śródmieścia z dnia 31 stycznia 1994 r., [...] w części
uwzględniającej powództwo i przekazał sprawę w tym zakresie Sądowi Rejonowemu-
-Sądowi Pracy dla Wrocławia Śródmieścia do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 1994 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Wrocławia-
-Śródmieścia zasądził od pozwanego Skarbu Państwa-Prokuratora Wojewódzkiego w
W. na rzecz powoda Krzysztofa G. kwotę 64.664.850 zł z 54% odsetek od dnia 30
września 1993 r. tytułem wyrównania wynagrodzenia za okres od dnia 1 stycznia 1989
r. do dnia 30 września 1993 r. oraz skapitalizowanych odsetek, umarzając
postępowanie w pozostałym zakresie.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód od dnia 14 maja 1984 r. był zatrudniony na
stanowisku prokuratora w Prokuraturze Wojewódzkiej w W., a od dnia 1 września 1990
r. do dnia 11 października 1993 r. pełnił funkcję prokuratora Prokuratury Rejonowej dla
W.- [...]. Zdaniem tego Sądu roszczenie powoda jest uzasadnione, gdyż strona pozwa-
na wypłacała mu wynagrodzenie w wysokości niższej, niż wynikająca z art. 62 ustawy z
dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 25, poz. 103
ze zm.), uchwały Rady Państwa z dnia 20 lutego 1989 r. w sprawie zasad
wynagradzania prokuratorów oraz asesorów i aplikantów prokuratorskich (M.P. Nr 4,
poz. 37) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 1990 r. w sprawie
wynagrodzeń prokuratorów oraz asesorów i aplikantów prokuratury (Dz. U. Nr 84, poz.
494). W spornym okresie strona pozwana przyjmowała bowiem do ustalenia wysokości
wynagrodzenia powoda podstawę niższą, niż przeciętne wynagrodzenie w sferze
produkcji materialnej w gospodarce narodowej, ogłaszane przez Prezesa Głównego
Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
we Wrocławiu oddalił rewizję strony pozwanej. Zdaniem tego Sądu do ustalania
wynagrodzeń prokuratorów przepisy ustawy o prokuraturze jako lex generalis winny
mieć pierwszeństwo przed ustawami "okołobudżetowymi".
Składając od tego wyroku rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości zarzu-
cił mu rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 4 ust.1 ustawy z dnia 28
września 1991 r. o wynagrodzeniach w sferze budżetowej w 1991 r. (Dz. U. Nr 87, poz.
396), art. 16 pkt 2 ustawy z dnia 25 stycznia 1992 r. o zasadach gospodarki finansowej
państwa w 1992 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 83), art. 28 ustawy budżetowej na 1992 r. (Dz. U.
Nr 50 poz. 229) oraz art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 30 grudnia 1992 r. o kształtowaniu
środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w 1993 r.(Dz. U. z 1993 r.,
Nr 1 poz. 1) i na podstawie art. 417 § 1 k.p.c. [...] wniósł o uchylenie tego wyroku i
poprzedzającego go wyroku Sądu I instancji w części uwzględniającej powództwo oraz
o przekazanie w tym zakresie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Zdaniem rewidującego w sprawie znajdują zastosowanie wyżej wymienione przepisy,
przewidujące okresowe ustalanie wynagrodzeń prokuratorów w oparciu o niższą
podstawę, niż to wynikałoby z art. 62 ustawy o prokuraturze. Sprzeczność między
przepisami różnych ustaw w przypadku, gdy późniejsze nie uchylają w wyraźny sposób
wcześniejszych, podlega usunięciu przy zastosowaniu reguły lex posterior derogat legi
priori. Wynika stąd, że przepisy tych ustaw, jako późniejsze uchylają w okresie ich
obowiązywania przepis art. 62 prawa o prokuraturze. Bez znaczenia przy tym jest, że
regulacje prawne wynagrodzeń prokuratorów zostały zamieszczone w przepisach
dotyczących budżetu państwa, gdyż o znaczeniu przepisu nie decyduje to, w jakim
akcie został on zamieszczony, lecz jego treść i funkcja.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o kształtowaniu środków na
wynagrodzenia w sferze budżetowej (Dz. U. Nr 4, poz. 24 ze zm.) oraz art. 62 ustawy z
dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (cytowanej według jednolitego tekstu: Dz. U. z
1991 r., Nr 25, poz. 103 ze zm.) w okresie od dnia 1 stycznia 1989 r. do dnia 31 grudnia
1990 r. wynagrodzenia prokuratorów podlegały kwartalnym waloryzacjom stosownie do
wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej, obejmującego
także wypłaty z zysku (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 1991 r., I
PZP 34/91 - nie publikowana).
W 1991 r. ustawa z dnia 28 września 1991 r. o wynagrodzeniach w sferze
budżetowej w 1991 r. (Dz. U. Nr 87, poz. 396) zawiesiła waloryzację stanowiąc w art. 4
ust. 1, że w tym roku dla ustalania wynagrodzeń sędziów Sądu Najwyższego, sędziów
sądów powszechnych i prokuratorów stosuje się przeciętne wynagrodzenie w sferze
produkcji materialnej w pierwszym kwartale 1991 r. Przepis ten został uznany przez
Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 29 stycznia 1992 r., K 15/91 (OTK 1992 r.
cz. I poz. 8) za sprzeczny z Konstytucją w zakresie odnoszącym się do czasu przed
dniem jego wejścia w życie (to jest przed dniem 4 października 1991 r.) oraz w zakresie
odnoszącym się do czasu po jego wejściu w życie z powodu nie ustanowienia
odpowiedniego vacatio legis. Sejm uznał to orzeczenie za zasadne, jednakże nie uchylił
ani nie zmienił tego przepisu w trybie określonym w art. 7 ust. 3 ustawy z dnia 29
kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r. Nr 109,
poz. 470). Orzecznictwo sądowe przyjęło więc, że omawiany przepis zachował moc
obowiązującą (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1993 r., I PZP 3/93 - nie
publikowana, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994 r., I PRN 12/94,
OSNAPiUS 1994 nr 4 poz. 61, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29 grudnia
1992 r., OSA 1993 nr 6 poz. 23).
Podzielając poglądy wyrażone w powyższych orzeczeniach należy zatem
stwierdzić, że wysokość należnego powodowi wynagrodzenia w całym 1991 r. powinna
być ustalona na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej
w I kwartale tego roku z tą jednakże różnicą, wynikającą ze zmiany art. 62 ustawy o
prokuraturze wprowadzonej przez art. 3 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o
zmianie ustaw - Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o
prokuraturze. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe
(Dz. U. Nr 100, poz. 443), że poczynając od dnia 6 listopada 1991 r. z podstawy
obliczania wynagrodzeń prokuratorów wyłączono wypłaty z zysku. Wynika stąd, iż od
tego dnia wynagrodzenie powoda uległo stosownemu obniżeniu (por. odnosząca się do
sędziów uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1993 r. I PZP 12/93, nie
publikowaną).
W 1992 r. wysokość wynagrodzenia powoda była różnie ukształtowana w 3
okresach: od dnia 1 stycznia do dnia 9 marca, od dnia 10 marca do dnia 31 maja i od
dnia 1 czerwca do dnia 31 grudnia.
Według art. 16 pkt 2 ustawy z dnia 25 stycznia 1992 r. o zasadach gospodarki
finansowej państwa w 1992 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 83), do czasu uchwalenia ustawy
budżetowej na 1992 r., do ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów Sądu Naj-
wyższego, sędziów sądów powszechnych i prokuratorów stosuje się przeciętne
wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej w pierwszym kwartale 1991 r.
Orzeczeniem z dnia 30 listopada 1993 r., K 18/92 (OTK 1993 cz. II poz. 41) Trybunał
Konstytucyjny uznał ten przepis za sprzeczny z Konstytucją w zakresie odnoszącym się
do czasu przed jego wejściem w życie. W obwieszczeniu z dnia 15 czerwca 1994 r. (Dz.
U. Nr 74, poz. 338) Prezes Trybunału ogłosił utratę mocy obowiązującej omawianego
przepisu w zakresie odnoszącym się do czasu przed jego ogłoszeniem w Dzienniku
Ustaw. Obejmuje to okres od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 9 marca 1992 r., gdyż
ustawa o zasadach gospodarki finansowej państwa w 1992 r. została ogłoszona w
Dzienniku Ustaw nr 21 z dnia 10 marca 1992 r. Oznacza to, że we wskazanym wyżej
okresie powód nabył prawo do wynagrodzenia w wysokości wynikającej z art. 62 ustawy
o prokuraturze. Wynagrodzenie to powinno być ustalone na podstawie przeciętnego
wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej w gospodarce narodowej bez wypłat z
zysku w I kwartale 1992 r. (tak uchwała Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 lutego
1993 r., W 4/92 - Dz. U. Nr 17, poz. 81, OTK 1993 cz. I poz. 15).
W okresie od dnia 10 marca 1992 r. do dnia 31 maja 1992 r. powód nabył prawo
do wynagrodzenia określonego w art. 16 pkt 2 ww ustawy o zasadach gospodarki
finansowej państwa w 1992 r.
Poczynając od dnia 1 czerwca 1992 r. do końca tego roku powód nabywał prawo
do wynagrodzenia określonego w art. 28 ustawy budżetowej na rok 1992 z dnia 5
czerwca 1992 r. (Dz. U. Nr 50, poz. 229), a więc podstawą do ustalenia jego wysokości
powinno być przeciętne wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej w gospodarce
narodowej bez wypłat z zysku w pierwszym kwartale 1992 r.
Wysokość wynagrodzenia powoda w 1993 r. określa ustawa z dnia 30 grudnia
1992 r. o kształtowaniu środków na wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej w
1993 r. oraz o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze
stanowiska państwowe (Dz. U. z 1993 r., Nr 1, poz. 1). Na mocy art. 4 ust. 3 tej ustawy
w okresie do końca marca 1993 r. wynagrodzenie powoda pozostaje na poziomie z
grudnia 1992 r., natomiast poczynając od dnia 1 kwietnia 1993 r. do końca roku
powinno ono być obliczone na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w sferze
produkcji materialnej w gospodarce narodowej. bez wypłat z zysku, w trzecim kwartale
1992 r. (art. 4 ust. 2 tej ustawy).
Z przeprowadzonych rozważań wynika, że w odniesieniu do okresów, w których
ustawy szczególne określały podstawę obliczania wynagrodzenia prokuratorów
odmiennie, niż art. 62 ustawy o prokuraturze, zaskarżony wyrok i poprzedzający go
wyrok Sądu I instancji są sprzeczne z prawem, z wyjątkiem okresu od dnia 1 stycznia
1992 r., do dnia 9 marca 1992 r.
Przy ponownym rozpoznawaniu sprawy Sąd I instancji określi wysokość należ-
nego wynagrodzenia powoda - po odliczeniu kwot już wypłaconych - na podstawie
wyżej wskazanych ustaw szczególnych, z wyjątkiem całego 1991 r. oraz okresu od dnia
1 stycznia 1992 r. do dnia 9 marca 1992 r. Wprawdzie wynagrodzenia prokuratorów za
1991 r. powinny być ustalone w wysokości wynikającej z art. 4 ust. 1 ww ustawy o
wynagrodzeniach w sferze budżetowej w 1991 r., to jednakże pominięcie tego przepisu
przez Sądy orzekające w niniejszej sprawie i zasądzenie na rzecz powoda
wynagrodzenia za ten okres z zastosowaniem kwartalnej waloryzacji wynikającej z art.
62 ustawy o prokuraturze nie stanowi rażącego naruszenia prawa (art. 417 § 1 k.p.c.). Z
reguły nie stanowi bowiem rażącego naruszenia prawa niezastosowanie przez sąd
powszechny przepisu uznanego przez Trybunał Konstytucyjny za sprzeczny z
Konstytucją, zwłaszcza wtedy, gdy Sejm uznał orzeczenie Trybunału za zasadne, jeżeli
skutki wywołane przez zaskarżony wyrok są możliwe do zaakceptowania z punktu
widzenia zasad praworządności.
Zaskarżony wyrok został uchylony w całości tylko z tego względu, że w wyroku
Sądu I instancji nie było szczegółowych wyliczeń dotyczących wynagrodzeń za
poszczególne okresy pracy powoda i dlatego brak było warunków do określenia wobec
jakiej kwoty - obejmującej wynagrodzenia za 1991 r. i za okres od dnia 1 stycznia 1992
r. do dnia 9 marca 1992 r., pochodne od tych wynagrodzeń i odsetki - rewizja
nadzwyczajna nie jest uzasadniona (art. 422 § 2 k.p.c.).

========================================