Wyrok z dnia 16 marca 1994 r.

I PRN 6/94

Pracownikowi odwołanemu ze stanowiska w sposób równo-
znaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę (art. 70 § 2 k.p.), z
naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234), przysługuje - na podstawie
stosowanego odpowiednio przepisu art. 45 k.p. - roszczenie o
odszkodowanie.
Jedynie wówczas, gdy odwołanie nastąpiło z przyczyn łączących
się ze sprawowaniem funkcji związkowej, pracownikowi przysługuje
roszczenie o uznanie odwołania za bezskuteczne lub o przywrócenie
do pracy na poprzednich warunkach.

Przewodniczący SSN: Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Maria Mańkowska, SA: Kazimierz Jaśkowski.

Sąd Najwyższy przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, po
rozpoznaniu w dniu 16 marca 1994 r. sprawy z powództwa Henryka P.
przeciwko Urzędowi Miasta w D. o przywrócenie do pracy, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia
30 września 1993 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Dzierżonowie z dnia 29 maja 1992 r., [...] i
przekazał sprawę temu Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Dzierżonowie wyrokiem z dnia 29 maja
1992 r., [...], oddalił powództwo Henryka P. o przywrócenie do pracy w
Urzędzie Miasta w D. Sąd Rejonowy uznał, że art. 69 k.p. wyłącza
roszczenia powoda, gdyż był on zatrudniony na stanowisku komendanta
Straży Miejskiej na podstawie powołania i został z tego stanowiska
odwołany z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
W rewizji od tego wyroku powód zarzucił, że był członkiem
Zakładowej Komisji NSZZ "Solidarność" Pracowników Samorządowych
Urzędu Miasta w D. i komisja ta nie wyraziła zgody na rozwiązanie z nim
stosunku pracy. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
we Wrocławiu, wyrokiem z dnia 30 września 1992 r., [...], oddalił rewizję
powoda, uznając wprawdzie, że rozwiązanie stosunku pracy z powodem
nastąpiło z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych,
jednakże z uwagi na treść art. 69 k.p. powód nie może domagać się
uznania wypowiedzenia za bezskuteczne. Sąd Wojewódzki przyjął
również, iż wskazane w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 1992
r., I PZP 42/92 roszczenie o uznanie, że odwołanie powoda ze stanowiska
nie stanowiło rozwiązania stosunku pracy nie może zostać uwzględnione,
gdyż powód takiego roszczenia nie zgłosił a nadto prowadzi ono do
obejścia przepisu art. 69 k.p. Powodowałoby bowiem przywrócenie
powoda do pracy na stanowisku komendanta Straży Miejskiej.
Rewizję nadzwyczajną od tego wyroku wniósł Minister Sprawiedli-
wości, zarzucając mu w szczególności rażące naruszenie art. 32 ust. 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55,
poz. 234), a także interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wnosząc o jego
uchylenie wraz z poprzedzającym go wyrokiem Sądu Rejonowego oraz o
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Minister Sprawiedliwości
wywiódł, iż chociaż z treści art. 69 pkt 1 i 2 k.p. wynika, że przedmiotem
roszczenia powoda nie może być żądanie orzeczenia bezskuteczności
wypowiedzenia ani przywrócenie do pracy, ale powód może, zgodnie z
poglądem wyrażonym w cytowanej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 14
lipca 1992 r., dochodzić ustalenia, iż odwołanie nie spowodowało
rozwiązania stosunku pracy. Zdaniem Ministra Sprawiedliwości powód
zgłosił roszczenie o ustalenie, iż odwołanie go ze stanowiska nie
spowodowało rozwiązania stosunku pracy i uwzględnienie tego roszczenia
nie stanowiłoby obejścia art. 69 k.p., gdyż powód nie zostałby przywrócony
na stanowisko kierownicze lecz jedynie zachowałby ciągłość zatrudnienia.
Według Ministra Sprawiedliwości zaskarżony wyrok narusza także interes
Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż pozbawia ochrony trwałości stosunku
pracy członka zarządu zakładowej organizacji związkowej, a więc
pracownika sprawującego szczególną funkcję społeczną

Sąd Najwyższy zważył co następuje :

W uchwale z dnia 14 lipca 1992 r., I PZP 42/92 (Rejent 1993 nr 6 s.
140) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że zakaz rozwiązywania przez
pracodawcę stosunku pracy bez zgody zarządu zakładowej organizacji
związkowej ustanowiony w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234), odnosi się także do
pracowników, których stosunek pracy powstał na podstawie powołania w
rozumieniu art. 68-72 kodeksu pracy, a naruszenie tego zakazu stwarza
roszczenie o uznanie, że odwołanie ze stanowiska nie spowodowało
rozwiązania stosunku pracy. Uchwałę tę analizował Sąd Wojewódzki
wydając zaskarżony wyrok, nie podzielając zawartych w niej poglądów,
zwłaszcza w zakresie przysługującego pracownikowi roszczenia. Wykładni
Sądu Wojewódzkiego, a w szczególności poglądu, że przyznanie
pracownikowi powołanemu roszczeń związanych z rozwiązaniem stosunku
pracy stanowiłoby obejście art. 69 k.p., nie można podzielić. Przede
wszystkim bez znaczenia jest kwestia w jaki sposób pracownik sformułuje
dochodzone roszczenie, gdyż zgodnie z art. 4771 § 1 k.p.c. w sprawach z
zakresu prawa pracy sąd orzeka o roszczeniach wynikających z faktów
przytoczonych przez pracownika także wówczas, gdy roszczenie nie było
objęte żądaniem. Nadto należy uznać, że przepis art. 32 ustawy o
związkach zawodowych jako późniejszy i szczególny w stosunku do art. 69
k.p. wyłącza w stosowaniu część tego przepisu, która ogranicza możliwość
dochodzenia roszczeń w przypadku rozwiązania stosunku pracy bez zgody
zarządu zakładowej organizacji związkowej. Przyznanie pracownikowi
powołanemu, w tej sytuacji, stosownych roszczeń nie oznacza więc
"obejścia" art. 69 k.p., lecz jest wynikiem normalnej wykładni prawa,
wynikającej z uwzględnienia stosunku art. 32 ustawy o związkach
zawodowych do art. 69 k.p.
Kwestia ta była przedmiotem rozważań uchwały składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1992 r., I PZP 55/92
(OSNCP 1993 z. 7-8 poz. 116), w której stwierdzono, że art. 25 ust. 2
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (Dz. U. Nr 16,
poz. 95 ze zm.) ma zastosowanie do pracowników z którymi nawiązano
stosunek pracy na podstawie powołania i pracownikowi - radnemu
odwołanemu ze stanowiska ze skutkiem równoznacznym z wypowiedze-
niem umowy o pracę, bez zgody rady gminy, przysługują odpowiednio
roszczenia przewidziane w art. 45 k.p. Wykładnia zawarta w tej uchwale
ma odpowiednie zastosowanie do odwołania w sposób równoznaczny z
wypowiedzeniem umowy o pracę, pracownika - członka zarządu
zakładowej organizacji związkowej, bez zgody tego zarządu, gdyż
pracownikowi takiemu przysługuje szczególna ochrona trwałości stosunku
pracy o tym samym charakterze co radnemu. Zostało to zresztą wyraźnie
podkreślone w uzasadnieniu tej uchwały. Ochrona trwałości stosunku
pracy działacza związkowego, zgodnie z brzmieniem art. 32 ustawy o
związkach zawodowych obejmuje bowiem wszystkie formy nawiązania
stosunku pracy, a zarówno gramatyczna jak i celowościowa wykładnia tego
przepisu przemawiają za uznaniem, że szczególna ochrona trwałości
stosunku pracy dotyczy także tych działaczy związkowych, których
stosunek pracy powstał na podstawie powołania. Cel i znaczenie
szczególnej ochrony członka zarządu zakładowej organizacji związkowej
stałyby się w tej części iluzoryczne, gdyby przyjąć wyłączenie spod
ochrony działaczy, których stosunek pracy powstał na podstawie
powołania. Tym samym ogólne klauzule zawarte w art. 69 pkt 1 i 2 k.p. o
wyłączeniu trybu postępowania oraz roszczeń związanych z bezprawnym
rozwiązaniem stosunku pracy z pracownikami powołanymi nie mają
zastosowania do pracowników zatrudnionych na podstawie powołania,
będących jednocześnie członkami zarządu zakładowej organizacji
związkowej. Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę
podziela poglądy wynikające z uzasadnienia cyt. uchwały składu siedmiu
sędziów z dnia 24 listopada 1992 r., że skutkujące rozwiązanie stosunku
pracy odwołanie ze stanowiska pracownika powołanego-działacza
związkowego bez zgody zarządu zakładowej organizacji, jako niezgodne z
prawem, dawać będzie pracownikowi odwołanemu prawo dochodzenia
odpowiednio roszczeń określonych w art. 45 k.p. Jednakże istota stosunku
pracy nawiązanego w wyniku powołania sprawia, iż pracownikowi takiemu
powinno przysługiwać w zasadzie tylko roszczenie o odszkodowanie. A
więc należy uznać, że odpowiednie stosowanie do pracownika powołanego
- członka zarządu zakładowej organizacji związkowej, odwołanego w
sposób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę, z naruszeniem
art. 32 ust. 1 ustawy z dniem 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
(Dz. U. Nr 55, poz. 234) t.j. bez zgody tego zarządu, polega na przyznaniu
mu roszczenia o odszkodowanie. Jedynie wyjątkowo, jeżeli odwołanie
nastąpiło z przyczyn dotyczących sprawowania funkcji związkowej,
pracownik może skutecznie dochodzić uznania odwołania za bezskuteczne
lub przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach.
Zaskarżony wyrok narusza więc rażąco prawo t.j. art. 32 ustawy o
związkach zawodowych, a także z przyczyn wskazanych w rewizji
nadzwyczajnej narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej.
Powyższe rozważania prowadzą do uznania zasadności rewizji
nadzwyczajnej, uchylenia zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go
wyroku Sądu Rejonowego i przekazania sprawy do ponownego rozpozna-
nia - art. 422 § 2 k.p.c. Przy tym rozpoznaniu Sąd Rejonowy, uwzglę-
dniając ewentualne wnioski stron, rozszerzy zakres ustaleń faktycznych o
okoliczności stanowiące przyczyny odwołania powoda i stosownie do nich
oraz wyżej wskazanej interpretacji przepisów, orzeknie o jego
roszczeniach.

========================================