Wyrok z dnia 4 sierpnia 1994 r.
I PRN 49/94

1) W wietle art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach
tworzenia zakładowych systemów wynagradzania w brzmieniu podanym w
jednolitym tek cie tej ustawy (opublikowanym w Dz. U. z 1988 r., Nr 28, poz.
196) przepis art. 3 ust. 1 tej ustawy oraz przepisy jej rozdziału 2 majš
zastoso-

wanie do zakładowych systemów wynagradzania w zakładach pracy nie
objętych układem zbiorowym pracy zawartym po tej dacie.
2) W razie istotnej zmiany siły nabywczej pienišdza po powstaniu
zobowišzania, spełnienie wiadczenia przez zapłatę kwoty nominalnej nie
zaspokaja interesu wierzyciela i nie powoduje wyga nięcia zobowišzania,
chyba że wierzyciel przyjmie takie wiadczenie na zaspokojenie swojej
wierzytelno ci. Spełnienie wiadczenia następuje wtedy, gdy zostaje ono
zaofiarowane przez dłużnika i przyjęte przez wierzyciela. O wiadczenie
wierzyciela o przyjęciu zapłaty kwoty nominalnej na zaspokojenie wierzytel-

no ci może zostać złożone przez każde zachowanie ujawniajšce takš wolę w
sposób dostateczny (art. 60 k.c.).
3) Okre lony w art. 4771 § 1 k.p.c. obowišzek orzekania w sprawach z
zakresu prawa pracy o roszczeniach wynikajšcych z faktów przytoczonych
przez pracownika, choćby nie były objęte jego żšdaniem lub zgłoszone w
rozmiarze mniejszym niż usprawiedliwiony wynikiem postępowania dotyczy
także waloryzacji wiadczenia na podstawie art. 3581 § 3 k.c.
4) Od zwaloryzowanego na podstawie art. 3581 § 3 k.c. wiadczenia, w
czę ci przekraczajšcej jego nominalnš wysoko ć, odsetki za opó nienie
należš się dopiero od daty wyroku sšdowego, mocš którego dokonano
waloryzacji.

Przewodniczšcy SSN: Antoni Filcek (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Mańkowska, Walery Masewicz,

Sšd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 sierpnia 1994 r. sprawy z
powództwa Barbary B. przeciwko Przedsiębiorstwu Przemysłu Drzewnego "U." w U.
D. o nagrodę jubileuszowš, na skutek rewizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw
Obywatelskich [...] od wyroku Sšdu Wojewódzkiego-Sšdu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Rzeszowie z dnia 18 lutego 1993 r.[...],

1) u c h y l i ł zaskarżony wyrok w czę ci oddalajšcej rewizję od wyroku
Sšdu
Rejonowego-Sšdu Pracy w Sanoku z dnia 27 listopada 1992 r., [...] oddalajšcego
powództwo z wyjštkiem odsetek za okres do dnia 4 sierpnia 1994 r. i zmieniajšc
wymieniony wyrok Sšdu Rejonowego zasšdził od Przedsiębiorstwa Przemysłu
Drzewnego "U" w U. D. na rzecz Barbary B. 1.309.625 zł. [...] z 54% odsetkami w
stosunku rocznym od dnia 4 sierpnia 1994 r.
2) Rewizję nadzwyczajnš w czę ci dotyczšcej odsetek za okres do dnia 4
sierpnia 1994 r. oddalił.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Barbara B. domagała się zasšdzenia od Przedsiębiorstwa Prze-

mysłu Drzewnego "U." w U.D. kwoty około 1.300.000 zł. wraz z odsetkami tytułem
wyrównania wysoko ci należnej jej nagrody jubileuszowej za 15 lat pracy w
pozwanym Przedsiębiorstwie. Powódce wypłacono bowiem z rocznym opó nieniem
nagrodę jubileuszowš w wysoko ci około 170.000 zł podczas gdy inni szeregowi
pracownicy otrzymali za ten sam okres pracy nagrody 10 razy wyższe.
Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa
twierdzšc, że wypłaciła powódce nagrodę jubileuszowš w wysoko ci obliczonej
zgodnie z § 4 aneksu do protokołu dodatkowego nr 3 z dnia 17 sierpnia 1988 r. do
porozumienia o zakładowym systemie wynagradzania, a także odsetki za opó nienie
w wypłacie tej nagrody.
Spór między stronami dotyczył podstawy wymiaru nagrody jubileuszowej, a
konkretnie, czy podstawš tš powinno być najniższe wynagrodzenie obowišzujšce w
dniu nabycia prawa do nagrody (jak twierdziła strona pozwana), czy wynagrodzenie
powódki z daty wypłaty nagrody (jak chciała powódka powołujšc się na
precedensowe orzeczenie Sšdu Najwyższego wydane w sprawie III PZP 48/89).
Sšd Rejonowy-Sšd Pracy w Sanoku wyrokiem, z dnia 27 listopada 1992 r.,
[...] powództwo oddalił a wyrok swój oparł na następujšcych ustaleniach i
wnioskach:
Powódka pracowała w pozwanym Przedsiębiorstwie do dnia 30 czerwca 1992
r. W dniu 12 pa dziernika 1989 r. powódka nabyła prawo do nagrody jubileuszowej
za 15 lat pracy w wysoko ci 150% podstawy wymiaru, którš stosownie do § 4
aneksu do protokołu dodatkowego nr 3 do porozumienia o zakładowym systemie
wynagradzania stanowi najniższe wynagrodzenie obowišzujšce w dniu nabycia
prawa do nagrody. Na tej podstawie strona pozwana obliczyła i wypłaciła powódce
w
dniu 10 listopada 1990 r. należnš jej nagrodę jubileuszowš w wysoko ci 171.000
zł,
a w dniu 15 maja 1991 r. odsetki za zwłokę w wypłacie nagrody w kwocie 330.000
zł.
uzupełnione już w toku procesu o kwotę 20.750 zł.. Obowišzujšca w pozwanym
Przedsiębiorstwie regulacja prawna w kwestii nagród jubileuszowych, aczkolwiek
mniej korzystna od zasady ogólnej wyrażonej w zarzšdzeniu Ministra Pracy i
Polityki
Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalenia okresów pracy i innych
okresów uprawniajšcych do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i
wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358) jest regulacjš wišżšcš i obowišzujšcš zgodnie
z
zasadš prawnš, iż przepis szczególny wyłšcza możliwo ć stosowania przepisu
ogólnego, co potwierdza § 1 tegoż zarzšdzenia.
Rewizja powódki od powyższego orzeczenia została oddalona wyrokiem
Sšdu Wojewódzkiego-Sšdu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia
18 lutego 1993 r., [...], który podzielił argumentację prawnš Sšdu Rejonowego
opartš na § 4 aneksu do protokołu dodatkowego do obowišzujšcego w pozwanym
Przedsiębiorstwie porozumienia o zakładowym systemie wynagradzania. Podobnie
bowiem jak powołany przez Sšd Rejonowy § 1 zarzšdzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. również § 1 uchwały nr 138 Rady Ministrów z
dnia 22 wrze nia 1978 r.- za rzšdów której powódka nabyła prawo do nagrody
jubileuszowej - stanowił, że zawarte w niej przepisy stosuje się przy obliczaniu
i
wypłacaniu nagród jubileuszowych przysługujšcych pracownikowi na podstawie
układu zbiorowego pracy lub przepisów szczególnych, jeżeli przepisy te nie
zawierajš odmiennych zasad w tym zakresie. Zatem § 4 wspomnianego aneksu
wyłšczył stosowanie § 9 ust. 1 wymienionej uchwały nr 138 Rady Ministrów z dnia
22 wrze nia 1978 r. pozwalajšcego na obliczenie nagrody jubileuszowej według
wynagrodzenia z daty wypłaty bšd z daty nabycia prawa do niej w zależno ci od
tego, co jest dla pracownika korzystniejsze. W tej sytuacji, zdaniem Sšdu
Wojewódzkiego nie zasługuje na uwzględnienie zarzut rewizji o nierespektowaniu
przez Sšd Rejonowy stanowiska Sšdu Najwyższego wyrażonego w sprawie III PZP
48/89 opisanej w nr 25 z 1991 r. tygodnika "Prawo i Życie".
Przedstawiony wyrok Sšdu Wojewódzkiego został zaskarżony rewizjš
nadzwyczajnš przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który zarzucił temu wyrokowi
rażšce naruszenie prawa materialnego i procesowego przez:
- pominięcie przez Sšd Wojewódzki, iż Sšd Rejonowy nienależycie wyja nił
wszystkie istotne okoliczno ci sprawy, naruszajšc art. 3 § 2, 224 § 1 i 316 § 1
k.p.c.;
- mało wnikliwš i powierzchownš ocenę stanu prawnego sprawy przez Sšdy
obu instancji (z naruszeniem art. 233 § 1 i 328 § 2 k.p.c.) mogšcš doprowadzić
do
rażšcego naruszenia przepisów prawa materialnego o obliczaniu i wypłacie nagród
jubileuszowych;
- naruszenie art. 387 k.p.c. przez Sšd Wojewódzki przez oddalenie rewizji
powódki oraz naruszenie art. 388 § 1 w zw. z art. 381 § 1 k.p.c. przez ich nie-

zastosowanie; a także naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej. W zwišzku z
powyższym Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz poprzedzajšcego go wyroku Sšdu Rejonowego-Sšdu Pracy w Sanoku z dnia
27 listopada 1992 r., [...] i przekazanie sprawy temu Sšdowi do ponownego
rozpoznania.
Uzasadniajšc bliżej wymienione zarzuty rażšcego naruszenia prawa Rzecznik
Praw Obywatelskich odniósł je do dwóch uchybień:
Po pierwsze Sšd Wojewódzki przeoczył, że Sšd Rejonowy zastosował w
sprawie postanowienia zakładowego systemu wynagradzania, w szczególno ci § 4
aneksu do protokołu dodatkowego nr 3 z dnia 17 sierpnia 1988 do porozumienia o
zakładowym systemie wynagradzania, chociaż istnieje wštpliwo ć, czy mogły one
mieć w sprawie zastosowanie. Wštpliwo ć ta łšczy się z nie zbadanš przez Sšdy
obu instancji okoliczno ciš, czy w pozwanym Przedsiębiorstwie obowišzywał układ
zbiorowy pracy. A okoliczno ć ta miała dla sprawy istotne znaczenie w wietle
przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych
systemów wynagradzania (Dz. U. z 1988 r., Nr 28, poz. 196 ze zm.). W my l art. 3
ust. 1 tej ustawy szczegółowe zasady tworzenia zakładowych systemów wynagra-

dzania przewidziane w rozdziale 2 majš zastosowanie tylko w zakładach nie
objętych układem zbiorowym pracy. W zakładach pracy objętych takim układem
można tworzyć również zakładowe systemy wynagradzania (art. 3 ust. 2) ale tylko
w
ograniczonym zakresie przewidzianym w rozdziale 3. W tymże rozdziale 3 nie ma
uregulowanej problematyki nagród jubileuszowych, a art. 28 ust. 2 odsyłajšcy do
odpowiedniego stosowania niektórych przepisów rozdziału 2 - nie wymienia art. 20
ust. 4 głoszšcego takš zasadę, jakš przyjęto w § 4 aneksu do protokołu
dodatkowego nr 3 z dnia 17 sierpnia 1988 r. do porozumienia o zakładowym
systemie wynagradzania u strony pozwanej, mianowicie, że podstawę obliczenia
nagrody jubileuszowej stanowi najniższe wynagrodzenie obowišzujšce w dniu
nabycia prawa do nagrody. Jeżeli więc u strony pozwanej obowišzywał układ
zbiorowy pracy, to § 4 przedmiotowego aneksu nie wywierałby skutków prawnych.
Podjšł bowiem problematykę, która nie może być objęta zakładowym systemem
wynagradzania, natomiast powinna być objęta układem zbiorowym pracy. Każdy
układ prawdopodobnie reguluje to zagadnienie tak, jak w przepisach powszechnie
obowišzujšcych, bšd też wprost odsyła do tych przepisów. Przepisami powsze-

chnie obowišzujšcymi do 31 grudnia 1989 r. były postanowienia uchwały nr 138
Rady Ministrów z dnia 22 wrze nia 1978 r. w sprawie ustalania okresów pracy i
innych okresów uprawniajšcych do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania
i
wypłacania (M.P. Nr 35, poz. 132), która w § 8 ust. 1 i 2 głosi zasadę, że
pracownik
nabywa prawo do nagrody w dniu upływu okresu uprawniajšcego do nagrody i że
wypłata jej powinna nastšpić niezwłocznie po nabyciu przez pracownika prawa do
nagrody. Konsekwencjš tego unormowania był § 9 ust. 1 głoszšcy, że podstawę
obliczania nagrody stanowi wynagrodzenie przysługujšce pracownikowi w dniu jej
wypłaty, a jeżeli jest to dla pracownika korzystniejsze - wynagrodzenie
przysługujšce
mu w dniu nabycia prawa do nagrody. Nagrodę oblicza się - jak brzmi zdanie
drugie
- według zasad obowišzujšcych przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop
wypoczynkowy. Od 1 stycznia 1990 r. obowišzuje zarzšdzenie Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i
innych okresów uprawniajšcych do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania
i
wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358), które w § 7 ust. 1 i 2 oraz w § 8 głosi te
same
zasady co uprzednio obowišzujšce §§ 8 ust. 1, 2 i 9 ust. 1 uchwały nr 138.
Analiza
prawna przepisów mogšcych mieć zastosowanie przy rozstrzyganiu sprawy
powódki, gdyby pozwany zakład był objęty układem zbiorowym pracy, prowadzi
zatem do zarzutu, że wbrew zaskarżonym wyrokom, powódka miałaby rację,
żšdajšc nagrody obliczonej na podstawie wynagrodzenia pobieranego przez niš w
dacie wypłaty nagrody jubileuszowej.
Po drugie, jeżeli okazałoby się, że unormowania § 4 aneksu do protokołu
dodatkowego do porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania, nie
przekraczajš zakresu przedmiotowego przewidzianego kodeksem pracy i ustawš o
zakładowych systemach wynagradzania, bo w pozwanym zakładzie nie obowišzywał
układ zbiorowy pracy, to i tak zaskarżone wyroki budzš poważne wštpliwo ci. Sšdy
obu instancji pominęły całkowicie zarzuty powódki, iż pozwane Przedsiębiorstwo
nie
stosowało takich samych zasad, jakie zastosowano do niej, w stosunku do innych
pracowników znajdujšcych się w podobnej lub takiej samej sytuacji faktycznej. W
aktach (k-21) znajduje się kopia listy płacy, z której wprost wynika duże
zróżnicowanie wypłaconych nagród jubileuszowych z niższš wypłatš powódki. W
dołšczonych aktach [...] znajduje się o wiadczenie Aleksandra B., który pracę w
pozwanym Przedsiębiorstwie rozpoczšł w tym samym okresie co powódka. On
otrzymał nagrodę jubileuszowš za 15 lat pracy w wysoko ci 1.800.000 zł,
natomiast
powódka niecałe 10% tej sumy bo tylko 170.000 zł. W takiej sytuacji Sšd
Wojewódzki powinien był uchylić zaskarżony przez powódkę wyrok i przekazać
sprawę do ponownego rozpoznania Sšdowi Rejonowemu. Jeżeli bowiem okazałoby
się, że w stosunku do powódki zastosowano inne przepisy i zasady, rażšco
obniżajšce wysoko ć należnej jej nagrody jubileuszowej, to wymagałoby
rozważenia, czy powoływanie się strony pozwanej na § 4 aneksu w sprawie powódki
nie stanowi nadużycia prawa (art. 8 k.p.), a jako takie nie powinno podlegać
ochronie. Stanowi bowiem naruszenie konstytucyjnej zasady równo ci i
sprawiedliwo ci społecznej, nierówne traktowanie pracowników znajdujšcych się w
takiej samej lub podobnej sytuacji faktycznej w zakresie odnoszšcym się do ich
uhonorowania za długoletniš nienagannš pracę i przyznawanie tylko nielicznym
rażšco niskich nagród jubileuszowych z powołaniem się na zakładowy system
wynagradzania, a stosowanie innych kryteriów i przepisów w stosunku do innych
pracowników. Przy ocenie sprawy w tym aspekcie nie powinien być również
pominięty fakt, że wyłšcznie z winy strony pozwanej nastšpiło rażšce opó nienie
w
wypłaceniu powódce tak niskiej nagrody.

Sšd Najwyższy zważył co następuje:

Oba zarzuty rewizji nadzwyczajnej nie sš zasadne.
Abstrahujšc od tego, że wnoszšcy rewizję nadzwyczajnš mógł we własnym
zakresie ustalić, czy i jaki układ zbiorowy pracy obowišzuje w pozwanym
Przedsię-

biorstwie, to przy analizie przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o
zasadach
tworzenia zakładowych systemów wynagradzania w brzmieniu podanym w jednoli-

tym tek cie tej ustawy (opublikowanym w Dz. U. z 1988 r., Nr 28, poz. 196),
obowišzujšcym w dniu nabycia przez powódkę prawa do nagrody jubileuszowej za
15 lat pracy, nie zwrócił on uwagi na przepis art. 2 pkt. 2 tej ustawy
stanowišcy, że
ilekroć w wym. ustawie jest mowa o "układzie zbiorowym pracy" - rozumie się
przez
to układ zbiorowy pracy zawarty po dniu 31 grudnia 1986 r. co pozostaje w
zwišzku
z nowym brzmieniem działu jedenastego Kodeksu pracy "Układy zbiorowe pracy i
zakładowe umowy zbiorowe " obejmujšcego przepisy art. 238-24117 k.p.
wprowadzonym z dniem 1 stycznia 1987 r. na podstawie art. 1 ustawy z dnia 24
listopada 1986 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 42, poz. 201).
Wcze niej zawarte układy zbiorowe pracy ustawa o zasadach tworzenia zakłado-

wych systemów wynagradzania nazywa "dotychczasowymi układami zbiorowymi
pracy" (art. 2 pkt 3). W rezultacie przepis art. 3 ust. 1 rozważanej ustawy i
przepisy
jej rozdziału 2 majš zastosowanie do zakładowych systemów wynagradzania w
zakładach pracy nie objętych układem zbiorowym pracy zawartym po dniu 31
grudnia 1986 r., za art. 3 ust. 2 ustawy i przepisy jej rozdziału 3 dotyczš
zakładów
pracy, objętych układem zbiorowym pracy zawartym po tej dacie. Regulacja
powyższa pozostała nie zmieniona w przepisach jednolitego tekstu omawianej
ustawy ogłoszonego w Dz. U. z 1990 r. Nr 69, poz. 407. Na podstawie informacji
urzędowej uzyskanej dnia 3 sierpnia 1994 r. w Departamencie Zbiorowych Stosun-

ków Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej Sšd Najwyższy ustalił, że po
dniu
31 grudnia 1986 r. nie został w tym Ministerstwie zarejestrowany nowy układ
zbiorowy pracy dla przemysłu drzewnego, natomiast obowišzuje w tej branży nadal
układ zbiorowy pracy dla przemysłów drzewnych z dnia 30 grudnia 1974 r. W
konsekwencji tego ustalenia pozwane Przedsiębiorstwo uprawnione było do
wprowadzenia zakładowego systemu wynagradzania opracowanego w oparciu o
przepisy zawarte w rozdziale 2 rozważanej ustawy, w ród których znajduje się
wspomniany w rewizji nadzwyczajnej przepis art. 20 ust. 4 stanowišcy, iż
"podstawę
wymiaru nagrody jubileuszowej stanowi najniższe wynagrodzenie obowišzujšce w
dniu nabycia prawa do nagrody" powtórzony w § 4 aneksu do protokołu doda-

tkowego nr 3 z dnia 17 sierpnia 1988 r. do porozumienia o zakładowym systemie
wynagradzania w pozwanym Przedsiębiorstwie. Przepisy tego porozumienia
zastšpiły - w zakresie okre lonym w ustawie - odpowiednie przepisy o wynagra-

dzaniu, w tym także postanowienia dotychczasowego układu zbiorowego pracy (art.
23 ustawy) oraz przepisy powołanej wyżej uchwały nr 138 Rady Ministrów z dnia 22
wrze nia 1978 r. (wyliczenie zawarte w art. 23 nie jest bowiem wyczerpujšce)
niezależnie od trafnej interpretacji § 1 tej uchwały dokonanej przez Sšd
Wojewódzki.
Powołany w rewizji nadzwyczajnej przepis art. 28 ust. 2 ustawy o zasadach
tworzenia zakładowych systemów wynagradzania nie mógł mieć w sprawie
zastosowania, gdyż mie ci się w rozdziale 3 ustawy dotyczšcym zakładowego
systemu wynagradzania w zakładach pracy objętych układem zbiorowym pracy
zawartym po dniu 31 grudnia 1986 r., do których pozwane Przedsiębiorstwo - jak
wyżej ustalono - nie należało.
Próby zatem podważania mocy obowišzujšcej § 4 aneksu do protokołu
dodatkowego nr 3 z dnia 17 sierpnia 1988 r. do porozumienia o zakładowym
systemie wynagradzania w pozwanym Przedsiębiorstwie okazały się chybione.
Sšd Najwyższy w składzie rozpoznajšcym niniejszš sprawę nie podzielił
odmiennego stanowiska zajętego przez Sšd Najwyższy w analogicznej pod
względem faktycznym i prawnym sprawie III PZP 48/89 - I PR 410/89 opisanej w
tygodniku "Prawo i Życie" nr 25 z 1991 r., na które powoływała się powódka w
toku
niniejszego procesu, domagajšc się nagrody jubileuszowej obliczonej na podstawie
wynagrodzenia przysługujšcego w dniu wypłaty nagrody. Stanowisko to bowiem
wyrażone zostało wyłšcznie w oparciu o przytoczony wyżej przepis § 9 ust. 1
uchwały nr 138 Rady Ministrów z dnia 22 wrze nia 1978 r. bez zwrócenia uwagi na
§
1 tejże uchwały oraz art. 23 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach
tworzenia
zakładowych systemów wynagradzania (wg. numeracji jednolitego tekstu tej ustawy
ogłoszonego w Dz. U. z 1988 r. Nr 28, poz. 196). Przyjšł je także Sšd Najwyższy
w
wyroku z dnia 24 lipca 1990 r., I PR 143/90 jednakże dlatego, że orzekajšc
ponownie w tej samej sprawie jako sšd rewizyjny był z mocy art. 389 k.p.c.
zwišzany
ocenš prawnš zawartš w poprzednim wyroku Sšdu Najwyższego. Być może z tego
powodu nie powoływał się na powyższe orzeczenie Sšdu Najwyższego organ
wnoszšcy rewizję nadzwyczajnš w niniejszej sprawie.
Przechodzšc do drugiego zarzutu stwierdzić należy, że z pracowników, którzy
razem z powódkš w dniu 10 listopada 1990 r. pobierali nagrodę jubileuszowš tylko
Aleksander B. otrzymujšcy nagrodę jubileuszowš w kwocie 1.656.000 zł (k. 21) z
ponad rocznym opó nieniem znajdował się w identycznej sytuacji co powódka (15
lat pracy. które upłynęły w dniu 29 wrze nia 1989 r.). Fakt ten przyznało
pozwane
Przedsiębiorstwo w odpowiedzi na rewizję nadzwyczajnš wyja niajšc, że pracownik
ten otrzymał bezpodstawnie zawyżonš nagrodę jubileuszowš wskutek błędnego
przyjęcia w pi mie przyznajšcym mu tę nagrodę, że nabył on do niej prawo w dniu
29 wrze nia 1990 r. zamiast w dniu 29 wrze nia 1989 r. Co do innych pracowników,
to powódka nie wykazała, aby znajdowali się oni w identycznej sytuacji jak ona.
Przeciwnie, w rewizji powódka podała (k. 44), że inni pracownicy, pobierajšcy w
tym
samym okresie nagrody jubileuszowe z tytułu 15 lat pracy w normalnym trybie tzn.
bez opó nienia w wypłacie otrzymali kwoty 10 razy wyższe od nagrody wypłaconej
powódce, czyli w wysoko ci 1.700.000-1.800.000 zł. Oznacza to, że nabyli oni
prawo
do nagród jubileuszowych rok pó niej niż powódka, a konkretnie - jak wynika z
listy
płac - w m-cu pa dzierniku 1990 r., kiedy stanowišce podstawę obliczenia nagrody
najniższe wynagrodzenie wynosiło 368.000 zł. (k. 18), podczas gdy w pa dzierniku
1989 r., kiedy to powódka nabyła prawo do nagrody jubileuszowej za 15 lat pracy,
najniższe wynagrodzenie wynosiło 38.000 zł (k. 20). Skoro więc w odniesieniu do
tych pracowników różnica wysoko ci nagrody była wynikiem nabycia prawa do
nagrody w innym czasie niż termin nabycia prawa do nagrody przez powódkę, w
którym obowišzywała inna wysoko ć najniższego wynagrodzenia stanowišcego
podstawę obliczenia nagrody, to nie może być mowy o nierównym traktowaniu z
nimi powódki. Nierówno ć ta zachodzi tylko w porównaniu z Aleksandrem B. ale i
ona nie uzasadnia zarzutu naruszenia konstytucyjnej zasady równo ci. Zasada ta
dotyczy bowiem równo ci w prawie a nie w bezprawiu, a przecież wypłacono temu
pracownikowi zawyżonš nagrodę jubileuszowš bezpodstawnie czyli wbrew prawu.
Pojedyńcza wypłata nagrody jubileuszowej w zawyżonej wskutek pomyłki wysoko ci
nie stanowi także dostatecznego argumentu dla uznania, że wypłata powódce
nagrody obliczonej zgodnie z obowišzujšcymi przepisami stanowi naruszenie
konstytucyjnej zasady sprawiedliwo ci społecznej. Skoro za nie nastšpiło naru-

szenie wspomnianych zasad konstytucyjnych, to bezzasadny jest oparty na ich
naruszeniu zarzut, że strona pozwana powołujšc się wobec powódki na § 4 aneksu
nadużyła prawa w wietle zasad współżycia społecznego (art. 8 k.p.).
Zarzutu tego nie uzasadnia również ponad roczna zwłoka strony pozwanej w
wypłacie należnej powódce nagrody jubileuszowej. Sama bowiem zwłoka nie była
powodem wypłaty tak niskiej nagrody, a obowišzujšcy w pozwanym zakładzie pracy
sposób obliczania nagrody, oparty na przepisach ustawy o zasadach tworzenia
zakładowych systemów wynagrodzenia i przede wszystkim istotny spadek siły
nabywczej pienišdza na przełomie lat 1989 i 1990, którego strony nie mogły
przewidzieć, co wyklucza ewentualnie odpowiedzialno ć odszkodowawczš strony
pozwanej w wietle art. 361 § 1 k.c. i art. 477 § 1 k.c. Ten ostatni przepis
ogranicza
zresztš odpowiedzialno ć odszkodowawczš dłużnika w razie jego zwłoki w
spełnieniu wiadczenia do naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki.
Mimo bezzasadno ci zarzutów rewizji nadzwyczajnej została ona co do
należno ci głównej przez Sšd Najwyższy uwzględniona, gdyż wyroki Sšdów obu
instancji wydane zostały z rażšcym naruszeniem art. 3581 § 3 k.c. w zw. z art.
12
ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U.
Nr
55, poz. 321) i art. 300 k.p., co Sšd Najwyższy wzišł z urzędu pod rozwagę (art.
420
§ 2 k.p.c.). Art. 3581 § 3 k.c. stanowi, że "w razie istotnej zmiany siły
nabywczej
pienišdza po powstaniu zobowišzania, sšd może po rozważeniu interesów stron,
zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysoko ć lub sposób
spełnienia wiadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub
umowie", za według majšcego charakter przepisu przej ciowego art. 12 ust. 2
ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie kodeksu cywilnego do zobowišzań
pieniężnych powstałych od dnia 30 pa dziernika 1950 r. jeszcze nie
przedawnionych
i nie wykonanych do dnia wej cia w życie tejże ustawy (tj. do dnia 1
pa dziernika
1990 r.) stosuje się art. 3581 § 3 k.c. tylko do wiadczeń w czę ci nie
wykonanej.
Ponieważ dochodzone przez powódkę roszczenie niewštpliwie powstało po dniu 30
pa dziernika 1950 r., a w dniu 1 pa dziernika 1990 r. nie było przedawnione, to
art.
3581 § 3 k.c. - przy istnieniu okre lonych w nim przesłanek - może mieć do niego
zastosowanie, ale pod warunkiem, że wiadczenie nie zostało do tego dnia
wykonane. Jeżeli więc wypłata powódce nagrody nastšpiła w dniu 10 listopada 1990
r., to z punktu widzenia wymienionego przepisu przej ciowego nie ma przeszkód,
aby art. 3581 § 3 k.c. mógł być do tego zobowišzania zastosowany. Powstaje
natomiast zagadnienie, czy wypłacenie powódce nagrody w kwocie nominalnej
stanowiło wykonanie zobowišzania. W tym przedmiocie Sšd Najwyższy w składzie
rozpoznajšcym niniejszš sprawę podziela uchwałę Sšdu Najwyższego z dnia 3
kwietnia 1992 r., I PZP 19/92 (OSNCP 1992 z. 9 poz. 166), w my l której art.
3581 §
3 k.c. w zw. z art. 300 k.p. może być odpowiednio zastosowany w sprawie o
należno ć z zakresu prawa pracy (odprawę rentowš) także wówczas, gdy to
wiadczenie pieniężne zostało spełnione przez zapłatę sumy nominalnej lecz w
okoliczno ciach nie powodujšcych wyga nięcia zobowišzania. W uzasadnieniu
powyższej uchwały Sšd Najwyższy wyja nił m.in. że zgodnie z art. 3581 § 1 k.c.
zapłata kwoty nominalnej stanowi jedynie spełnienie wiadczenia. Nie oznacza ona
jeszcze wykonania zobowišzania, gdyż do tego potrzebne jest ponadto zaspokojenie
wierzyciela. Według art. 354 § 1 k.c. wykonanie zobowišzania przez dłużnika
powinno być zgodne ze społeczno-gospodarczym celem zobowišzania oraz z
zasadami współżycia społecznego, a także ewentualnie ustalonymi zwyczajami.
Zapobiega to sytuacjom, w których spełnienie przez dłużnika wiadczenia w
sposób
formalnie zgodny z tre ciš zobowišzania nie zaspokajałoby uzasadnionego interesu
wierzyciela. Takš sytuację tworzy istotna zmiana siły nabywczej pienišdza po
powstaniu zobowišzania. Spełnienie w tej sytuacji wiadczenia przez zapłatę
kwoty
nominalnej nie zaspokaja interesu wierzyciela i nie powoduje wyga nięcia
zobowišzania, chyba że wierzyciel przyjmie takie wiadczenie na zaspokojenie
swojej wierzytelno ci. O spełnieniu wiadczenia można mówić bowiem dopiero
wtedy,gdy zostaje ono zaofiarowane przez dłużnika i przyjęte przez wierzyciela.
O wiadczenie wierzyciela o przyjęciu zapłaty kwoty nominalnej na zaspokojenie
wierzytelno ci może zostać złożone przez każde zachowanie ujawniajšce takš wolę
w sposób dostateczny (art. 60 k.c.).
Niezwłoczne kwestionowanie przez powódkę w niniejszej sprawie wysoko ci
wypłaconej nagrody (k. 9) wiadczy zdaniem Sšdu Najwyższego, w dostateczny
sposób, że nie traktowała ona wypłaconej jej tytułem nagrody jubileuszowej kwoty
nominalnej jako zaspokojenia swej wierzytelno ci z tego tytułu, a jako wypłatę
na
poczet należnej nagrody jubileuszowej. Umożliwia to zastosowanie w sprawie
waloryzacji wiadczenia okre lonej w art. 3581 § 3 k.c. Wprawdzie w wietle art.
3581
§ 4 k.c. jest ona uzależniona od żšdania wierzyciela, który go w niniejszej
sprawie
nie zgłosił, jednak - jak wyja nił Sšd Najwyższy w uzasadnieniu orzeczenia z
dnia 30
stycznia 1992 r., I PRN 60/91 (PiZS 1992 nr 7 s. 64) - okre lony w art. 4771 § 1
k.p.c. obowišzek orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy o roszczeniach
wynikajšcych z faktów przytoczonych przez pracownika, choćby nie były objęte
jego
żšdaniem lub zgłoszone w rozmiarze mniejszym niż usprawiedliwiony wynikiem
postępowania dotyczy także waloryzacji wiadczenia na podstawie art. 3581 § 3
k.c.
Powódka za w niniejszej sprawie powoływała się na zebrany w sprawie materiał
dowodowy, który wskazywał na spadek siły nabywczej pienišdza w okresie po
nabyciu przez niš prawa do nagrody jubileuszowej a wypłatš tej nagrody w kwocie
nominalnej. Spadek ten w powyższym okresie czyli między dniem 12 pa dziernika
1989 r. a 10 listopada 1990 r. był istotny, co jest faktem powszechnie znanym, a
ponadto wynika z zebranego w sprawie materiału wskazujšcego, jak już podano
wyżej, że najniższe wynagrodzenie pracownicze wynosiło w pa dzierniku 1989 r.
38.000 zł. a w pa dzierniku 1990 r. 368.000 zł. W efekcie opó niona wypłata
powódce nagrody jubileuszowej w kwocie nominalnej obliczonej na podstawie
wynagrodzenia z pa dziernika 1989 r. spowodowała z punktu widzenia zasad
współżycia społecznego i interesu powódki jej pokrzywdzenie. Zdaniem Sšdu
Najwyższego waloryzacja powinna w niniejszej sprawie objšć różnicę wiadczenia
wynikajšcš ze spadku siły nabywczej pienišdza w okresie między nabyciem przez
powódkę prawa do nagrody a jej wypłatš opó nionš z winy strony pozwanej.
Najniższe wynagrodzenie pracownicze jest relatywnš siły nabywczej pienišdza i
dlatego Sšd Najwyższy dla potrzeb niniejszej sprawy przyjšł, że może ono
stanowić
miernik waloryzacji.
Kierujšc się powyższymi przesłankami Sšd Najwyższy uznał, że po walory-

zacji na podstawie art. 3581 § 3 k.c. strona pozwana zapłacić winna powódce
tytułem wysoko ci nagrody jubileuszowej kwotę 1.309.625 zł. obliczonš w następu-

jšcy sposób: Nagroda wyliczona na podstawie najniższego wynagrodzenia obowiš-

zujšcego w m-cu pa dzierniku 1990 r. = 1.656.000 zł (k. 18) pomniejszona o kwotę
wypłaconej nagrody czyli 171.000 zł oraz o połowę wypłaconych odsetek w kwocie
350.750 zł. czyli o 175.375 zł. Odliczenie przy waloryzacji nagrody połowy
wypła-

conych powódce odsetek uzasadnione jest ich czę ciowo waloryzacyjnym charak-

terem, na co wskazuje wysoko ć odsetek ustawowych obowišzujšcych w okresie
między powstaniem prawa powódki do nagrody a jej wypłatš, przekraczajšcš
wysoko ć odsetek kredytowych. Takš też kwotę z 8% od dnia 4 sierpnia 1994 r. Sšd
Najwyższy - uwzględniajšc rewizję nadzwyczajnš i uchylajšc zaskarżony wyrok Sšdu
Wojewódzkiego oraz zmieniajšc poprzedzajšcy go wyrok Sšdu Rejonowego -
zasšdził na rzecz powódki (art. 422 § 1 k.p.c.). Uwzględnieniu rewizji
nadzwyczajnej
w wietle art. 421 § 2 k.p. nie stała na przeszkodzie okoliczno ć, że została
ona
wniesiona po upływie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się zaskarżonego
wyroku, gdyż zaniechajšc waloryzacji dochodzonej należno ci Sšdy obu instancji
nie
tylko rażšco naruszyły wskazane wyżej przepisy, lecz także interes
Rzeczypospolitej
Polskiej, która otacza roszczenia pracownicze wzmożonš ochronš, a w niniejszej
sprawie ochrona ta była szczególnie potrzebna, gdyż chodzi o powódkę pozostajšcš
bez pracy i samotnie wychowujšcš 2 dzieci, na które otrzymuje niewysokie
alimenty.
Sšd Najwyższy oddalił rewizję nadzwyczajnš w czę ci dotyczšcej odsetek za
okres od dnia 4 sierpnia 1994 r. Od zwaloryzowanego na podstawie art. 3581 § 3
k.c. wiadczenia, w czę ci przewyższajšcej jego nominalnš wysoko ć, odsetki za
opó nienie należš się dopiero od daty wyroku sšdowego, mocš którego dokonano
waloryzacji. Samo bowiem istnienie przesłanek z art. 3581 § 3 k.p.c. nie
powoduje z
mocy prawa zmiany wysoko ci wiadczenia. Konieczna jest inicjatywa wierzyciela,
któremu jednak nie przysługuje roszczenie w znaczeniu materialnoprawnym.
Przysługuje mu tylko uprawnienie do żšdania waloryzacji. Dlatego nie można też
przed waloryzacjš mówić o opó nieniu dłużnika w wykonaniu zobowišzania
pieniężnego przekraczajšcego jego nominalnš wysoko ć. Skutek w postaci
waloryzacji następuje dopiero z mocy orzeczenia sšdu, które ma więc charakter
konstytutywny. Nie miał - jak się wydaje - powyższych okoliczno ci na uwadze Sšd
Najwyższy przy wydawaniu wyroku z dnia 16 wrze nia 1993 r. w sprawie I PRN
70/93 (OSNCP 1994 z. 5 poz. 113). Natomiast uchwała Sšdu Najwyższego z dnia 8
lipca 1993 r., III CZP 80/93 (OSP 1994 r., nr. 3, poz. 50) dotyczy wprawdzie
odsetek
lecz nie od sumy zwaloryzowanej na podstawie art. 3581 § 3 k.c., a od
odszkodowania ustalonego na podstawie art. 363 § 2 k.c.
Odsetki od nominalnej kwoty nagrody za okres od dnia nabycia do niej prawa
przez powódkę do dnia zapłaty zostały za przez stronę pozwanš uiszczone.
======================================