Wyrok z dnia 14 lipca 1994 r.
I PRN 43/94

1. Odsetki od nie wypłaconej a wymagalnej odprawy pieniężnej, przypadającej od
upadłego przedsiębiorstwa, nie biegną w stosunku do masy upadłości od daty
ogłoszenia upadłości (art. 33 § 1 Prawa upadłościowego)
2. Postępowanie sądowe dotyczące wierzytelności wchodzącej w skład masy
upadłości ulega zawieszeniu z urzędu, jeżeli w stosunku do dłużnika wszczęte
zostało postępowanie upadłościowe (art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c.).

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Maria Mańkowska
(sprawozdawca), Kazimierz Jaśkowski,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 1994 r. sprawy z powództwa Sylwestra
K. przeciwko "A." [...] Fabryce Maszyn Żniwnych w P. o odprawę pieniężną, na skutek
rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 7 maja
1993 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną

U z a s a d n i e n i e

Sylwester K. w pozwie wniesionym w dniu 9 lipca 1992 r. przeciwko syndykowi masy
upadłości [...] Fabryki Maszyn "A." domagał się zasądzenia odprawy pieniężnej w
związku ze zwolnieniem z pracy z przyczyn ekonomicznych dotyczących zakładu pracy
z dniem 31 marca 1992 r.
Pozwany syndyk masy upadłości wnosił o zawieszenie postępowania sądowego i
oświadczył, że uznał wierzytelność powoda zgłoszoną na ręce sędziego - komisarza i
odsetki od należnej odprawy za okres od 1 kwietnia 1992 r. do dnia 18 maja 1992 r.
Zgodnie bowiem z art. 33 § 1 Prawa upadłościowego odsetki od wierzytelności
przypadających od upadłego nie biegną w stosunku do masy od daty ogłoszenia
upadłości tj. od dnia 19 maja 1992 r.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Poznaniu postanowieniem z dnia 11 września 1992 r.
zawiesił postępowanie w sprawie, następnie podjął je postanowieniem z dnia 28
września 1992 r. i wyrokiem z dnia 26 października 1992 r. zasądził na rzecz powoda
kwotę 8.640.000 zł z odsetkami za okres od 1 kwietnia 1992 r. do dnia 19 maja 1992 r.
W odpowiedzi na rewizję powoda, która dotyczy odsetek do dnia wypłaty zasądzonej
odprawy, strona pozwana wnosiła ponownie o zawieszenie postępowania na podstawie
art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c., albowiem roszczenie powoda dotyczy masy upadłości.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 7
maja 1993 r. zmienił wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że zasądził ustawowe
odsetki od dnia 1 kwietnia 1992 r. do 10 grudnia 1992 r., tj. do dnia całkowitego
zaspokojenia roszczenia głównego. Zdaniem Sądu Wojewódzkiego art. 33 § 1 Prawa
upadłościowego nie ma zastosowania, gdyż wierzytelność powoda wchodzi w skład
masy upadłości w rozumieniu art. 20 § 1 Prawa upadłościowego.
Powyższy wyrok zaskarżył Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego w drodze rewizji
nadzwyczajnej z dnia 27 maja 1994 r. wnosząc o jego uchylenie i oddalenie rewizji
powoda. Rewidujący zarzucił zaskarżonemu wyrokowi rażące naruszenie art. 33 § 1
rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. Prawo
upadłościowe (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 18, poz. 512 ze zm.) oraz interesu
Rzeczypospolitej Polskiej, [...].

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut rażącego naruszenia prawa postawiony wyrokowi Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu jest trafny. Sądy obu instancji wbrew jednoznacznej treści art.
174 § 1 pkt 4 k.p.c., z którego wynika konieczność zawieszenia z urzędu postępowania
sądowego dotyczącego przedmiotu, który wchodzi w skład masy upadłości, jeżeli w
stosunku do strony wszczęte zostało postępowanie upadłościowe - prowadziły
postępowanie i zakończyły je wyrokami zasądzającymi roszczenie powoda.
Słusznie podnosi rewizja nadzwyczajna, że w rozpoznawanej sprawie powinno dojść do
zawieszenia postępowania a rozstrzygnięcie sporu należało do sędziego-komisarza w
postępowaniu upadłościowym. Wierzytelność główna została w tym trybie uznana.
Sąd Najwyższy podziela zarzut rażącego naruszenia art. 33 § 1 Prawa upadłościowego.
Sąd Wojewódzki bezpodstawnie przyjął, że należność powoda z tytułu odprawy
pieniężnej na podstawie art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4 poz. 19 ze zm.)
nie wchodzi w skład masy upadłości, stąd nie ma zastosowania art. 33 § 1 Prawa
upadłościowego. Skutkiem ogłoszenia upadłości przedsiębiorstwa jest, objęcie zarządu
nad całym majątkiem, zwanym masą upadłościową, przez syndyka masy upadłości.
Długi upadłego przedsiębiorstwa są zaspokajane w trybie przepisów prawa
upadłościowego z masy upadłości. Roszczenie powoda związane jest z rozwiązaniem
umowy o pracę, które nastąpiło w dniu 31 marca 1992 r., tj. przed ogłoszeniem
upadłości i stanowi niewątpliwie dług przedsiębiorstwa. Dług ten z chwilą ogłoszenia
upadłości przedsiębiorstwa stał się należny od upadłego, zatem obciąża masę
upadłości i może być spłacony jedynie w trybie przewidzianym przepisami prawa
upadłościowego. W takiej sytuacji odrębna regulacja odsetek od wierzytelności
przypadających od upadłego stanowi lex specialis w stosunku do art. 359 k.c. Zgodnie z
przepisem art. 33 § 1 Prawa upadłościowego odsetki od wierzytelności przypadających
od upadłego nie biegną w stosunku do masy od daty ogłoszenia upadłości. Odmienny
pogląd Sądu Wojewódzkiego rażąco narusza w/w przepis, który jest tak jasny, że
zastosowana jego interpretacja w oparciu o art. 20 i art. 203 Prawa upadłościowego
wydaje się całkowicie niezrozumiała.
Prawidłowa wykładnia art. 33 § 1 Prawa upadłościowego pozwala jedynie na
rozróżnienie, że przepis ten dotyczy wyłącznie odsetek od wierzytelności, przy-
padających od upadłego, które nie biegną w stosunku do masy od daty ogłoszenia
upadłości. Natomiast przepis ten nie ma zastosowania do odsetek od wierzytelności
powstałych od daty ogłoszenia upadłości, które nie są już wierzytelnościami przy-
padającymi od upadłego.
Pogląd taki wyrażony został również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29
czerwca 1993 r., sygn. akt III APr 41/93 (Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych i Sądu
Najwyższego 1994 nr 2 poz. 4) i Sąd Najwyższy w obecnym składzie w pełni go
podziela.
Pomimo wykazanych wyżej rażących naruszeń prawa w zaskarżonym wyroku Sądu
Wojewódzkiego, rewizja nadzwyczajna nie została jednak uwzględniona wobec złożenia
jej po upływie terminu z art. 421 § 2 k.p.c. W ocenie Sądu Najwyższego zaskarżone
orzeczenie nie narusza interesu Rzeczypospolitej Polskiej. Powód został zwolniony z
pracy - po przepracowaniu ponad 40 lat - w ramach tzw. zwolnień grupowych z dniem
31 marca 1992 r. i należną mu z tym dniem odprawę pieniężną otrzymał dopiero w dniu
10 grudnia 1992 r. Pozostawał wówczas bez pełnego zatrudnienia mając na utrzymaniu
chorą żonę i syna. Mając zatem na uwadze, że zatrudniający powoda zakład pracy
pozostawał w opóźnieniu w wypłacie powodowi roszczeń ze stosunku pracy, a
przyznane powodowi sporne odsetki dotyczą stosunkowo krótkiego okresu czasu (od
19 maja 1992 r. do 10 grudnia 1992 r.) - Sąd Najwyższy uznał, że zasądzenie na rzecz
powoda wprawdzie nienależnego, ale niewielkiego i jednorazowego świadczenia nie
naruszyło interesu Rzeczypospolitej Polskiej (por. wyrok SN z dnia 27 lipca 1990 r., I
PRN 28/90, OSNCP 1991 z. 8-9 poz. 112).
Z tych też względów i na podstawie art. 421 § 2 k.p.c. rewizja nadzwyczajna podlegała
oddaleniu.
========================================