Wyrok SN - I PRN 41/95
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PRN 41/95
Typ:Wyrok SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1996/5/74
Data wydania:1995-08-29

Wyrok z dnia 29 sierpnia 1995 r.
I PRN 41/95

Nauczycielowi ośrodka adopcyjno-opiekuńczego, w okresie od 1 kwietnia
1993 r. do 31 maja 1994 r., nie przysługiwał dodatek za trudne warunki pracy
przewidziany w § 16 ust. 2 pkt 4 c zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia
29 kwietnia 1993 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie wynagrodzenia
nauczycieli (M.P. Nr 23, poz. 239).


Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 1995 r. sprawy z powództwa
Urszuli B. przeciwko Wojewódzkiemu Ośrodkowi Adopcyjno-Opiekuńczemu w W. o
wynagrodzenie, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Pracy i Polityki Socjalnej [...]
od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu
z dnia 7 listopada 1994 r. [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Urszula B. żądała zasądzenia od Wojewódzkiego Ośrodka Adop-
cyjno-Opiekuńczego w W. dodatku w wysokości 40% wynagrodzenia zasadniczego z
tytułu trudnych warunków pracy za okres od 1 września 1993 r. do 30 czerwca 1994 r.
podając, że jest w tymże Ośrodku zatrudniona w charakterze psychologa w pełnym
wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nie określony.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Wrocławia Śródmieścia wyrokiem z dnia 27 czer-
wca 1994 r. uwzględnił powództwo wraz z odsetkami i kosztami procesu. Sąd ten
ustalił, że pozwany Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy jest placówką specjalistyczną o
charakterze konsultacyjno-diagnostycznym, co wynika z rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 17 sierpnia 1993 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opie-
kuńczych (Dz. U. Nr 84, poz. 394) oraz ze statutu Ośrodka. Przepis § 14 ust. 2
wymienionego rozporządzenia ustala, że uprawnionymi do dodatku za trudne warunki
pracy są między innymi pracownicy pedagogiczni ośrodków diagnostyczno-konsul-
tacyjnych, a powódka jest takim pracownikiem.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem
z dnia 7 listopada 1994 r., rozpoznając rewizję strony pozwanej, zmienił tylko o tyle
wyrok Sądu I instancji, że oddalił powództwo o zapłatę omawianego dodatku za
czerwiec 1994 r., poza tym rewizję oddalił i zasądził na rzecz powódki koszty postępo-
wania rewizyjnego.
Sąd Wojewódzki podzielił pogląd Sądu Rejonowego co do tego, że za czas
poprzedzający 1 czerwca 1994 r. powódce należy się sporny dodatek, gdyż dopiero
zarządzenie z dnia 11 maja 1994 r. zmieniające zarządzenie z dnia 4 lutego 1994 r. w
sprawie wynagradzania nauczycieli (Dz. U. Nr 10, poz. 80) ograniczyło krąg osób
uprawnionych do dodatku za trudne warunki pracy do pracowników pedagogicznych
rodzinnych ośrodków diagnostyczno- konsultacyjnych, natomiast z przepisów obo-
wiązujących przed wskazaną datą nie można wyprowadzić takiego ograniczenia.
Od powyższego wyroku złożył Minister Sprawiedliwości rewizję nadzwyczajną
opartą na zarzucie rażącego naruszenia § 14 ust. 2 pkt 4 lit. d rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 4 lutego 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (Dz.
U. Nr 10, poz. 80) oraz na zarzucie naruszenia interesu Rzeczypospolitej Polskiej, w
której domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku
Sądu Rejonowego i oddalenia powództwa.
Rewidujący podniósł, że według § 14 ust. 2 lit. d wskazanego rozporządzenia
dodatki za trudne warunki pracy przysługują pracownikom pedagogicznych ośrodków
diagnostyczno-konsultacyjnych. Tymczasem pozwany nie jest takim ośrodkiem, lecz
specjalistyczną placówką o charakterze diagnostyczno-konsultacyjnym (§ 1 ust. 3).
Przede wszystkim jest on ośrodkiem adopcyjno-opiekuńczym resortu edukacji naro-
dowej, podczas gdy ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne są placówkami resortu wy-
miaru sprawiedliwości. Pracownicy ośrodków adopcyjno-wychowawczych nie pracują
bezpośrednio z dziećmi, a warunki ich pracy znacznie różnią się od warunków pracy
pracowników pedagogicznych rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych,
którzy przeprowadzają badania nieletnich oraz udzielają pomocy zakładom poprawczym
i schroniskom dla nieletnich w sprawowaniu specjalistycznej opieki nad nieletnimi.
Również w praktyce przez ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne rozumiało się rodzinne
ośrodki diagnostyczno- konsultacyjne resortu sprawiedliwości. Dlatego zmiana § 14 ust.
1 pkt 4 lit. d zarządzenia z dnia 4 lutego 1994 r., która nastąpiła zarządzeniem Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 11 maja 1994 r., oznacza tylko to, że od dnia 1 czerwca
1994 r. w sposób jednoznaczny zostało określone, że za trudne warunki pracy dodatek
do wynagrodzenia przysługuje tylko pracownikom pedagogicznym rodzinnych ośrodków
diagnostyczno-konsultacyjnych.
Rozszerzająca wykładnia wymienionego wyżej § 14 ust. 2 pkt 4 lit. d zarządzenia
z dnia 4 lutego 1994 r. rażąco narusza prawo, a także narusza interes Rzeczypospolitej
Polskiej, gdyż w jej wyniku zakład pracy, dysponujący jedynie środkami finansowymi
pochodzącymi z budżetu państwa, został zobowiązany do wypłacenia pracownikowi
nienależnego świadczenia wraz z odsetkami.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wnoszący rewizję nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości trafnie zarzucił, że
wyroki obydwu Sądów uznające prawo powódki do 40% dodatku z tytułu trudnych wa-
runków pracy w okresie od 1 września 1993 r. do 31 maja 1994 r. zostały wydane z
rażącym naruszeniem prawa materialnego.
Na podstawie § 16 ust. 1 i 2 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21
lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 29, poz. 222) nauczycielom
i wychowawcom wymienionych w tym przepisie szkół, zakładów, placówek i ośrodków
przysługiwał dodatek za trudne warunki pracy. Przysługiwał on między innymi
nauczycielom ośrodków adopcyjno-opiekuńczych i wynosił 10% wynagrodzenia
zasadniczego (ust. 1 pkt 9).
W spornym czasie prawo do dodatków za trudne warunki pracy pracowników
pedagogicznych regulowały następujące akty prawne: zarządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 29 kwietnia 1993 r. zmieniające zarządzenie w sprawie
wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 23, poz. 239), zarządzenie Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 4 lutego 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 10,
poz. 80) oraz zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 maja 1994 r. zmie-
niające zarządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 29, poz. 239).
Gdy chodzi o zarządzenie z dnia 29 kwietnia 1993 r., to przede wszystkim
wprowadziło ono zmianę § 16 zarządzenia z dnia 21 lipca 1989 r. polegającą na po-
dziale nauczycieli i wychowawców na kategorie (od I do V) i zróżnicowaniu dodatków za
trudne warunki pracy w zależności od zaliczenia nauczyciela - ze względu na charakter
wykonywanej przez niego pracy - do określonej kategorii. Zmiana dotychczasowych
przepisów o wynagrodzeniu polegała również na pominięciu nauczycieli ośrodków
adopcyjno- opiekuńczych jako tych, którym przysługuje dodatek za trudne warunki
pracy. Nie zostali oni bowiem wymienieni w zmienionym § 16, natomiast w przepisie
tym znaleźli się "pracownicy pedagogiczni ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych" (§
16 ust. 2 pkt 4c).
Kolejne zarządzenie z dnia 4 lutego 1994 r. utrzymało w omawianym zakresie
dotychczasowy stan prawny, co oznacza, że pracownicy pedagogiczni ośrodków
adopcyjno-opiekuńczych nie mieli nadal prawa do dodatku za trudne warunki pracy.
Wobec tego jednak, że rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 sierpnia
1993 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych (Dz. U. Nr 84, poz. 394) przyjęło
w § 1 ust. 3, iż ośrodek adopcyjno-opiekuńczy jest specjalistyczną placówką o
charakterze diagnostyczno-konsultacyjnym, zarówno powódka jak i oba Sądy uznały,
że praca w "placówce o charakterze diagnostyczno-konsultacyjnym" jest tożsama z
pracą w "ośrodku diagnostyczno- konsultacyjnym".
Jest to pogląd błędny. Poza różnicami w charakterze pracy, co wynika z akt
sprawy i na co zwrócił uwagę wnoszący rewizję nadzwyczajną, i w nazwach placówek,
które świadczą o ich odrębnościach, ważne jest także to, że rozporządzenie z dnia 17
sierpnia 1993 r. w sprawie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych nie zawiera jakichkolwiek
unormowań płacowych i nie służy określeniu wysokości wynagradzania. Celem jego
wydania było "inicjowanie i wspomaganie zastępczych form opieki i wychowania
rodzinnego" (§ 1 ust. 1). Tak więc zarządzenie z dnia 4 lutego 1994 r. w niczym nie
zmieniło dotychczasowej sytuacji powódki, gdy chodzi o wynagrodzenie. W dalszym
ciągu nie przysługiwał jej dodatek za trudne warunki pracy, gdyż praca na stanowisku
nauczyciela i wychowawcy w ośrodku adopcyjno-opiekuńczym nie uprawniała do tego
dodatku.
Prawo do omawianego dodatku nie wynika również dla powódki z następnego
aktu prawnego, tj. z zarządzenia z dnia 11 maja 1994 r. Zarządzenie to nie przewiduje
bowiem dodatku za trudne warunki pracy w ośrodku adopcyjno-opiekuńczym (w takim
zaś ośrodku powódka pracowała w okresie spornym), a co więcej - wyklucza możliwość
utożsamiania ośrodka adopcyjno-opiekuńczego jako "specjalistycznej placówki o
charakterze diagnostyczno-konsultacyjnym" z ośrodkiem diagnostyczno-
-konsultacyjnym, ponieważ w nazwie tego ośrodka znalazł się jeszcze jeden człon -
"rodzinny". Od tej chwili nie ma już zatem wątpliwości, że prawo do dodatku za trudne
warunki pracy przysługuje od dnia 1 czerwca 1994 r. "pracownikom pedagogicznym
rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych".
W świetle przedstawionych uregulowań trafne jest przeto stanowisko rewi-
dującego, że w spornym czasie powódka nie miała prawa do omawianego dodatku.
Tym samym obydwa wyroki przyznające jej ów składnik wynagrodzenia zostały wydane
z rażącym naruszeniem prawa materialnego, usprawiedliwiającym wniesienie rewizji
nadzwyczajnej.
Mimo powyższej oceny Sąd Najwyższy rewizji tej nie uwzględnił, gdyż w wydaniu
wyroków zasądzających na rzecz powódki kilka milionów złotych jako wynagrodzenia za
pracę nie dopatrzył się naruszenia interesu Rzeczypospolitej Polskiej, zaś rewizja
nadzwyczajna została złożona po upływie terminu przewidzianego w art. 421 § 2 k.p.c.
Dodatkowym argumentem na rzecz tej tezy jest okoliczność, że zarządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 17 sierpnia 1993 r. w sprawie ośrodków adop-
cyjno-opiekuńczych - ze względu na zawarte w nim sformułowania - mogło prowadzić
do mylnej oceny stanu prawnego przez Sądy. Również uściślenie w zarządzeniu tego
Ministra z dnia 11 maja 1994 r., że przez "ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne" należy
rozumieć "rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne" mogło nasunąć wniosek, że
dopiero od daty wejścia w życie tego zarządzenia pracownikom ośrodków
adopcyjno-opiekuńczych nie przysługuje dodatek za trudne warunki pracy.
Z tych względów i stosownie do art. 421 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy oddalił rewizję
nadzwyczajną.

========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PRN 118/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/6/95
1996-08-21 
[IA] I PRN 103/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/6/93
1996-07-11 
[IA] I PRN 101/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/11/190
1996-11-07 
[IA] I PRN 99/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/151 Prawo Pracy 1997/3/34
1996-10-30 
[IA] I PRN 98/96   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1997/9/150
1996-10-30 
  • Adres publikacyjny: