Wyrok z dnia 29 sierpnia 1995 r.
I PRN 38/95

Przejęcie zakładu pracy w rozumieniu art. 231 § 2 k.p. ma miejsce także
wówczas, gdy dotychczasowy i przejmujący pracodawcy nie działali zgodnie dla
osiągnięcia tego celu, natomiast doszło do faktycznego przejęcia majątku i zadań
zakładu pracy.

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Józef Iwulski, Jadwiga Skibińska-Adamowicz,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 1995 r. sprawy z powództwa
Grażyny R., Dominika R., Andrzeja B., Ryszarda H. i Józefa T. przeciwko Przed-
siębiorstwu Wdrożeniowo-Produkcyjnemu "P." Spółka z o.o. w G. o odszkodowanie, na
skutek rewizji nadzwyczajnej Komisji Krajowej Niezależnego Samorządnego Związku
Zawodowego "Solidarność" w Gdańsku [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego w
Gdańsku-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z siedzibą w Gdyni z dnia 18 kwietnia
1995 r., [...]

o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną.

U z a s a d n i e n i e

Dominik R., Andrzej B., Ryszard H., Józef T. i Grażyna R. domagali się ustalenia,
że ich umowy o pracę z pozwanym Przedsiębiorstwem Wdrożeniowo-Produkcyjnym
"P."- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. nie wygasły wskutek porzucenia
pracy, a także zasądzenia na ich rzecz odszkodowania.
Pozwany zakład pracy nie uznał powództwa i wniósł powództwo wzajemne
żądając ustalenia, że powodowie porzucili pracę oraz zasądzenia odszkodowania na
swoją rzecz.
W toku procesu powodowie rozszerzyli powództwo o żądanie wynagrodzenia za
okres przestoju w listopadzie 1993 r. Powodowie Andrzej B. oraz Dominik R. domagali
się też dodatkowo zasądzenia na ich rzecz ekwiwalentu za nie wykorzystany urlop
wypoczynkowy. Żądanie to zostało następnie cofnięte.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gdańsku wyrokiem z 21 września 1994 r. zasądził
od pozwanego na rzecz powodów odszkodowanie na podstawie art. 56 i 58 k.p. w
związku z art. 67 k.p. (bez odsetek), umorzył postępowanie w zakresie cofniętego
powództwa, oddalił powództwo w pozostałym zakresie, orzekł ponadto o rygorze na-
tychmiastowej wykonalności i zwrocie kosztów procesu.
Sąd ten ustalił następujący stan faktyczny:
Powodowie byli zatrudnieni przez pozwany zakład pracy na podstawie umów o
pracę na czas nie określony: Grażyna R. na stanowisku dyrektora Studia [...] Telewizji
Kablowej (STK), Dominik R. i Andrzej B. na stanowisku realizatorów programów sieci
kablowej, Ryszard H. i Józef T. jako pracownicy techniczni studia. Dnia 4 marca 1991 r.
pozwana spółka zawarła z Urzędem Miasta w S.G. umowę na wykonanie usługi
kompletacji, montażu i instalacji urządzeń stanowiących lokalną sieć telewizji kablowej
w S.G. Strony tej umowy zamierzały w przyszłości powołać spółkę - [...] Telewizję
Kablową. Dnia 31 stycznia 1992 r. Zarząd Miasta w S.G. i Spółka "P." zawarły kolejną
umowę, na mocy której pozwana przejęła do eksploatacji studio telewizyjne oraz sieć
kablową [...] Telewizji Kablowej. Zarząd Miejski zobowiązał się przekazywać pozwanej
wszystkie wpływy z opłat abonamentowych, natomiast dochody z reklam i ogłoszeń - po
odliczeniu kosztów - przeznaczano na zakup sprzętu i wyposażenia studia. Nad emisją
programu lokalnego nadzór merytoryczny sprawowała Rada Programowa Zarządu
Miasta. Studio telewizyjne prowadzone było w lokalu spółdzielni mieszkaniowej, którego
najemcą był Zarząd Miasta. Strony opisanych umów, w toku ich realizacji, nie zgadzały
się w kwestii finansowania przedsięwzięcia oraz w kwestii tematyki emitowanych
programów lokalnych. Zarząd Miasta wstrzymał przekazywanie na rzecz pozwanej opłat
abonamentowych.
Na podstawie uchwały Rady Miejskiej z dnia 12 października 1993 r. utworzony
został z dniem 1 listopada 1993 r. zakład budżetowy pod nazwą "[...] Telewizja
Kablowa" w S.G. W związku z tym powodowie otrzymali propozycję zatrudnienia w tym
zakładzie budżetowym. Dnia 28 października zarówno Zarząd Miasta, jak i pozwana
Spółka odstąpili od łączących je - opisanych wyżej - umów. Dnia 29 października 1993
r. powodowie (działający za pośrednictwem dwóch osób spośród siebie) złożyli
prezesowi pozwanej propozycję rozwiązania stosunków pracy na mocy porozumienia
stron w związku z porozumieniem Spółki "P." i zakładu budżetowego "[...] Telewizja
Kablowa". Prezes nie wyraziła na to zgody. Dnia 29 października 1993 r. powodowie
podpisali umowy o pracę z zakładem budżetowym na okres od 1 listopada 1993 r.
Prezydent Miasta S.G. powołał komisję inwentaryzacyjną dla inwentaryzacji i przejęcia
majątku [...] Telewizji Kablowej (STK). Komisja ta w tym samym dniu dokonała spisu z
natury sprzętu znajdującego się w studiu STK oraz faktycznego przejęcia studia. Dnia 5
listopada komisja złożyła sprawozdanie z wykonanych prac. Dnia 12 listopada 1993 r.
powodowie wysłali do pozwanej wnioski o rozwiązanie umowy za porozumieniem stron
z dniem 29 października 1993 r. oraz poinformowali w pismach, że w związku z
przejęciem studia przez zakład budżetowy Gminy Miejskiej nie mogą dalej wykonywać
pracy na rzecz pozwanej z uwagi na brak miejsca pracy. Równocześnie zwrócili się z
prośbą o wydanie dyspozycji co do ich zatrudnienia. Dnia 24 listopada 1993 r. wszyscy
powodowie otrzymali świadectwa pracy oraz pisma pozwanej informujące ich, że
porzucili pracę w związku z zaprzestaniem świadczenia pracy na jej rzecz i
wykonywaniem pracy na rzecz zakładu budżetowego. W świadectwach pracy podano
dzień 22 listopada 1993 r. jako datę porzucenia pracy.
Sąd Rejonowy uznał, że powodowie - wbrew stanowisku zakładu pracy - nie
porzucili pracy. Ze strony powodów nie było bowiem zamiaru zaprzestania faktycznego
świadczenia pracy. Dotknął ich bezpośrednio konflikt między pozwaną a Zarządem
Miasta i zostali postawieni przed faktem dokonanym. Powodowie cały czas stawiali się
do pracy w ich miejscu pracy - studiu STK w S.G. Wobec powyższego Sąd Rejonowy
zasądził odszkodowanie z art. 56 i 58 k.p. w związku z art. 67 k.p.
Od powyższego wyroku rewizję wniosła pozwana.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w
Gdyni wyrokiem z dnia 18 kwietnia 1995 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił
powództwo.
Sąd Wojewódzki podzielił pogląd Sądu I instancji co do tego, że postępowanie
powodów nie może być uznane za porzucenie pracy. Jednakże - zdaniem Sądu
Wojewódzkiego - w rozpoznawanej sprawie, w wyniku odstąpienia od wcześniej za-
wartych umów między pozwaną spółką a Zarządem Miasta S.G., a następnie powołania
zakładu budżetowego pod nazwą "[...] Telewizja Kablowa" w S.G., który przejął
pomieszczenia wraz z urządzeniami oraz funkcje pełnione do dnia przejęcia przez "P.",
doszło do przejęcia przez ten zakład tej części PWP "P." Spółki z o.o. w G., która miała
swą siedzibę w S.G., a w której pracowali wszyscy powodowie. Ma więc zastosowanie
w sprawie przepis art. 231 k.p., co czyni zbędnym rozwiązywanie z pracownikami umów
o pracę przez dotychczasowy zakład pracy, jak też zawieranie nowych umów przez
przejmujący zakład pracy. Wydanie powodom przez pozwaną świadectw pracy wraz z
pismami informującymi o porzuceniu przez nich pracy już po przejęciu zakładu pracy
było czynnością zbędną, nie wywołującą żadnych skutków i nie wpływającą na
ukształtowanie sytuacji prawnej powodów.
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" wniósł rewizję nadz-
wyczajną od omówionego wyroku Sądu Wojewódzkiego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni. Podniósł zarzut naruszenia prawa
materialnego i wniósł o zmianę tego wyroku i oddalenie rewizji od wyroku Sądu
Rejonowego w Gdańsku z dnia 21 września 1994 r. - [...]. Zdaniem wnoszącego rewizję
nadzwyczajną, skoro Sąd Wojewódzki uznał, że pracownikom nie można postawić
zarzutu porzucenia pracy, a otrzymali oni świadectwa pracy z taką klauzulą, to powinien
orzec, iż umowa o pracę nie wygasła wskutek jej porzucenia. Rewidujący nie zgadza
się też z poglądem Sądu Wojewódzkiego co do tego, że w rozpoznawanej sprawie
występują przesłanki z art. 231 § 2 k.p., tzn., że miało miejsce przejęcie zakładu pracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna nie jest uzasadniona.
Przede wszystkim stwierdzić należy, że Sąd Wojewódzki nie naruszył prawa
materialnego w zaskarżonym wyroku poprzez zastosowanie art. 231 § 2 k.p. do stanu
faktycznego sprawy. Przeciwnie, pogląd Sądu Wojewódzkiego zasługuje na aprobatę.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego szeroko dotąd rozumiano pojęcie "przejęcie
zakładu pracy", o którym mowa jest w tym przepisie. Nie ograniczano w szczególności
odniesienia znaczenia tego pojęcia do czynności prawnych, jak to twierdzi się w rewizji
nadzwyczajnej. Sąd Najwyższy wypowiadał się, że przejęcie może nastąpić na skutek
różnorodnych zdarzeń i czynności prawnych (np. zawarcia i rozwiązania umowy
dzierżawy - por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1994 r. I PZP 20/94
OSNAPiUS 1994 nr 9 poz. 141), a także np. na skutek śmierci pracodawcy będącego
osobą fizyczną (por. uchwałę z dnia 22 lutego 1994 r. I PZP 1/94 OSNAPiUS 1994 nr 2
poz. 23), jak również na skutek działania przepisów prawa (uchwała z dnia 16 czerwca
1993 r., I PZP 10/93, Wokanda 1993 nr 11 str. 11).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podzielając te pog-
lądy, nie znajduje również podstaw do ograniczenia, w drodze wykładni, znaczenia
zwrotu użytego przez ustawodawcę w art. 231 § 2 k.p. Taka zwężająca wykładnia nie
byłaby uprawniona, skoro przepis nie zawiera ograniczeń i w myśl zasady lege non
distinguente powinien być tłumaczony tak szeroko, jak pozwala na to jego brzmienie.
Przemawia za tym też ewidentny cel wprowadzenia do kodeksu pracy instytucji
przejęcia zakładu pracy, na co zwrócił uwagę Sąd Wojewódzki w zaskarżonym wyroku.
Chodziło o ustanowienie normy w tym sensie gwarancyjnej, że stabilizującej
zatrudnienie pracowników w przypadku przekształceń po stronie pracodawcy. Pojęcie
przejęcia łączy się z przejściem zakładu pracy rozumianego przedmiotowo (przede
wszystkim jako składniki majątkowe przedsiębiorstwa, w którym świadczona jest praca,
ale też jako ogół zadań - por. wyrok z dnia 14 lipca 1993 r. I PRN 75/93 nie
publikowany) na inną osobę, czyli na innego pracodawcę. Owo przejście - jak ws-
pomniano - może być skutkiem różnorodnych zdarzeń, może być wynikiem zgodnego
działania przejmującego i przejmowanego ("nowego" i "starego" pracodawcy), ale także
nastąpić wbrew woli jednego z nich (lub nawet obu w razie przejęcia z mocy ustawy).
Wbrew twierdzeniom zawartym w rewizji nadzwyczajnej do zaistnienia przejęcia
zakładu pracy nie jest konieczne zgodne współdziałanie obu wchodzących w grę
podmiotów (pracodawców) ani ich zgodny zamiar osiągnięcia celu w postaci przejęcia.
Gdyby przyjąć koncepcję prezentowaną w rewizji nadzwyczajnej, zniweczony zostałby
gwarancyjny charakter omawianej normy prawnej. Los pracownika, jego dalsze
zatrudnienie nie może zależeć od rozwiązania ewentualnych konfliktów między dawnym
a nowym pracodawcą. Sens tej normy prawnej jest taki, że ten, kto faktycznie przejmuje
zakład pracy w znaczeniu przedmiotowym, przejmuje też zatrudnionych w nim
pracowników, stając się ich pracodawcą.
W bezspornym - w tym zakresie - stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy
zakład budżetowy gminy przejął lokal, urządzenia oraz organizację i wykonywanie
zadań [...] Telewizji Kablowej prowadzonej dotąd przez "P.". Stosunki między tymi
dwoma kolejnymi pracodawcami powodów regulowały umowy cywilnoprawne. Konflikty
na tle wykonywania tych umów oraz rozliczenia między Gminą a "P." nie mogą dotyczyć
stosunków zatrudnienia właśnie z mocy przepisu art. 231 § 2 k.p. Skoro więc doszło do
przejęcia zakładu pracy, powodowie stali się pracownikami zakładu budżetowego bez
potrzeby rozwiązywania dotychczasowego stosunku pracy i nawiązywania nowego.
Bezprzedmiotowe były zatem czynności prawne podjęte przez obu pracodawców
(zawiadomienie o wygaśnięciu umów o pracę na skutek porzucenia pracy, wydanie
świadectw pracy oraz zawarcie nowych umów o pracę). Czynności te, a w
szczególności zawiadomienie o wygaśnięciu umów o pracę i wydanie świadectw pracy,
nie mogą odnieść żadnego skutku, skoro stosunek pracy powodów trwa, a został
jedynie zmodyfikowany poprzez zmianę podmiotu zatrudniającego. Jest to jednakże ten
sam stosunek pracy.
Pisma poprzedniego pracodawcy zawierające twierdzenie o porzuceniu pracy są
więc nie tylko prawnie, ale i faktycznie pozbawione znaczenia i to niezależnie od tego,
że istotnie nie zachodziły przesłanki faktyczne z art. 64 k.p. Przypomnieć w tym miejscu
można, że w wyroku z dnia 7 czerwca 1994 r., I PRN 29/94 (OSNAPiUS 1994 nr 12
poz. 189), Sąd Najwyższy stwierdził, że wydanie świadectwa pracy nie oznacza
rozwiązania stosunku pracy w sytuacji, gdy nastąpiło przejęcie pracowników i majątku
przez nowy zakład pracy na podstawie art. 231 § 2 k.p. Gdyby nawet przyjąć, że
powodowie mają interes prawny w ustaleniu, że nie porzucili pracy, to rewizja
nadzwyczajna niesłusznie zarzuca, iż Sąd Wojewódzki władny był dokonać zmiany
wyroku Sądu Rejonowego w tym kierunku. Sąd Rejonowy oddalił powództwo "w po-
zostałym zakresie", a więc i co do zgłoszonego przez powodów żądania ustalenia, że
nie porzucili pracy. Wyrok Sądu I instancji w części oddalającej powództwo uprawo-
mocnił się wobec niezaskarżenia go przez powodów. Sąd Wojewódzki mógł orzekać
jedynie co do tej części wyroku, która objęta została rewizją strony pozwanej.
Wyrok Sądu Rejonowego nie został też zaskarżony w drodze rewizji nadzwy-
czajnej, co wynika zarówno wprost z jej treści (zarzutów i wniosków), jak i z wywodów
uzasadnienia.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 421 § 1
k.p.c.

========================================