-1-


Wyrok z dnia 13 czerwca 1995 r.
I PRN 33/95

Pojęcie "wiek emerytalny" użyte w art. 39 i w art. 40 § 2 k.p. nie obejmuje
osiągnięcia przez dziennikarza wieku emerytalnego przewidzianego w § 13 roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytal-
nego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz.
43 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Adam Józefowicz, Jadwiga Skibińska-Adamowicz,

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 13 czerwca 1995 r. sprawy z powództwa Tadeusza K. przeciwko "Ż.P."-Spółce z
o.o. w W. o przywrócenie do pracy, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Spra-
wiedliwości [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Warszawie z dnia 18 stycznia 1995 r., [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił rewizję strony pozwanej od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy dla Warszawy-Pragi z dnia 9 maja 1994 r., [...].

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy dla Warszawy-Pragi wyrokiem z dnia 9 maja 1994
r., [...] przywrócił powoda Tadeusza K. do pracy w pozwanym "Ż.P." Spółka z o.o. w
W. na poprzednich warunkach i zasądził na jego rzecz kwotę 5.685.100 zł tytułem
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pod warunkiem jej podjęcia w termi-
nie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku. Sąd ten ustalił, że powód zatrudniony
był w pozwanej Spółce na podstawie umowy o pracę w charakterze dziennikarza w
pełnym wymiarze etatu. W dniu 13 grudnia 1993 r. powodowi wypowiedziano umowę

-2-

o pracę ze skutkiem na dzień 31 marca 1994 r. z powodu uzyskania przez niego
uprawnień emerytalnych przewidzianych w § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent in-
walidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szcze-
gólnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Rozporządzenie to zostało wydane
na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982
r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze
zm.) i stanowi lex specialis w stosunku do przepisów ustawy. Zgodnie z uzasadnie-
niem tezy IV Wytycznych Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1985 r. dotyczących
art. 45 k.p., przez wiek emerytalny uprawniający zakład pracy do wypowiedzenia
umowy o pracę, należy rozumieć wiek określony w przepisach emerytalnych zezwa-
lający na uzyskanie uprawnień w normalnym trybie. Nie jest nim natomiast wiek, któ-
ry w świetle szczególnych przepisów daje pracownikowi możliwość przejścia na
wcześniejszą emeryturę. Podobne stanowisko w tej sprawie zajął Sąd Najwyższy w
uchwale z dnia 12 maja 1976 r., I PZP 14/76 (OSNCP 1976 z. 11 poz. 242). W kon-
sekwencji Sąd Pracy uznał, że osiągnięcie przez powoda wieku emerytalnego na
podstawie przepisów szczególnych nie może samo przez się stanowić uzasadnionej
przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę. Natomiast przepis § 13 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. nie daje pracodawcy prawa wypowiedzenia
umowy o pracę, a stanowi jedynie przywilej pracownika, który może, ale nie musi z
niego skorzystać.
Rozpoznający sprawę w wyniku rewizji strony pozwanej Sąd Wojewódzki-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, wyrokiem z dnia 18 stycznia 1995
r., [...] zmienił wyrok Sądu Pracy i powództwo oddalił.
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że w przepisie art. 55 usta-
wy o z.e.p. znajduje się delegacja dla Rady Ministrów, aby w drodze rozporządzenia
określiła rodzaj prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wy-
mienionym w art. 11 ust. 3 oraz art. 53 ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury w
określonym wieku, niższym niż to wynika z art. 26 ust. 1 pkt 1 (tj. 65 lat - mężczyzna,
60 lat - kobieta). W przepisie tym mowa jest zatem o prawie do emerytury w niższym
wymiarze wieku, a nie prawie do wcześniejszej emerytury, co normuje art. 27 ust. 3 i
4 ustawy o z.e.p., który to przepis nie stanowił podstawy wydania rozporządzenia Ra-

-3-

dy Ministrów z 7 lutego 1983 r.
Zgodnie z art. 53 ust. 3 pkt 4 ustawy emerytalnej za pracowników zatrudnio-
nych w szczególnym charakterze uważa się dziennikarzy i dla tej kategorii osób,
zgodnie z § 4 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
ustalono wiek emerytalny (dla mężczyzn) w wysokości 60 lat. Nie można zatem
podzielić stanowiska, że rozporządzenie to dotyczy ustalenia prawa do wcześniejszej
emerytury. W ustawie emerytalnej z dnia 14 grudnia 1982 r. (o z.e.p.) wyraźnie doko-
nano bowiem rozróżnienia między prawem do wcześniejszej emerytury a prawem do
"normalnej" emerytury przy obniżonym wieku wynikającym z pracy w szczególnym
charakterze.
Wyrok Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych został rewizją nadzwyczajną
zaskarżony przez Ministra Sprawiedliwości, który zarzucił mu rażące naruszenie pra-
wa, a w szczególności art. 40 § 2 k.p. i art. 39 k.p. w związku z art. 26 pkt 1 ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. Według rewidującego istota sporu sprowadza się do
kwestii, czy powód, urodzony 4 czerwca 1931 r., osiągnął wiek emerytalny, upraw-
niający stronę pozwaną do wypowiedzenia mu z tego tylko powodu umowy o pracę.
Kodeks pracy odwołuje się do pojęcia wieku emerytalnego w art. 39 i art. 40 § 2 k.p.,
przy czym jednak nie określa granicy tego wieku. Nie ulega jednak wątpliwości, że
wiek emerytalny ustala ustawodawca. Granice tego wieku są różne w zależności od
płci, kategorii zatrudnienia, a także od określonego "rodzaju pracowników".
W dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uzasadnienie IV
tezy uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyż-
szego z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85 i uchwałę SN z dnia 12 maja 1976 r., I
PZP 14/76 - powołane przez Sąd Pracy w uzasadnieniu wyroku) zgodnie przyjmowa-
no, iż przez wiek emerytalny należy rozumieć wiek emerytalny "zezwalający na uzys-
kanie uprawnień w normalnym trybie". Również w doktrynie (por. Kodeks pracy z
komentarzem, Warszawa 1979, s. 85) podkreśla się, że możliwość wcześniejszego
przejścia na emeryturę jest przywilejem niektórych pracowników, który nie powinien
powodować dla pracowników ujemnych następstw w sferze stosunku pracy. Zdaniem
Ministra Sprawiedliwości takim ustawowym wiekiem emerytalnym jest wiek określony
w art. 26 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., który dla mężczyzn wynosi
65 lat życia. Ochrona trwałości stosunku pracy, przewidziana w art. 39 k.p., dotyczy

-4-

wyłącznie tego wieku podstawowego, a nie obniżonego wieku emerytalnego dla
poszczególnych grup zawodowych, w tym dziennikarzy.
Według rewidującego Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z rażącym naru-
szeniem powyższego przepisu uznał, że § 13 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r. - jako przepis szczególny do art. 26 ustawy o z.e.p. - określa inny,
niższy wiek emerytalny dla dziennikarzy - 60 lat życia dla mężczyzn. Można stąd
wnosić, że szczególna ochrona przed wypowiedzeniem dziennikarzowi umowy o pra-
cę obowiązuje w wieku od 58 do 60 roku życia na podstawie art. 39 k.p. Taki wniosek
nie jest jednak trafny, skoro wspomniane rozporządzenie zostało wydane na podsta-
wie delegacji zawartej w art. 55 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., przy
czym ten ostatni przepis został zamieszczony w dziale III dotyczącym "przepisów
szczególnych dotyczących świadczeń dla niektórych grup osób". Skoro zatem jest to
przepis szczególny w stosunku do pozostałych przepisów ustawy regulujących zasa-
dy i wysokość świadczeń emerytalnych, to tym samym przepis ten nie może regulo-
wać "podstawowego (normalnego) wieku emerytalnego".
Poza tym - argumentuje rewidujący - § 13 rozporządzenia z dnia 7 lutego
1983 r. przewiduje, że dziennikarz zatrudniony w redakcji dziennika, objęty układem
zbiorowym pracy dla dziennikarzy nabywa prawo do emerytury jeżeli - między innymi
- osiągnął wiek emerytalny 60 lat (mężczyzna). Użycie w tym przepisie zwrotu "naby-
wa prawo" jest odmienne od określenia w art. 26 ustawy o z.e.p. "emerytura przysłu-
guje". Zatem obniżony wiek emerytalny dla dziennikarzy stwarza jedynie dla nich pra-
wo podmiotowe do przejścia na emeryturę, "a nie zamyka ich aktywności zawodowej
w taki sposób, jak czyni to art. 26 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o z.e.p.".
W zakończeniu rewizji nadzwyczajnej zwraca się ponadto uwagę, że w myśl §
13 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. dziennikarz może przejść na emeryturę po
osiągnięciu obniżonego wieku emerytalnego, jeżeli jest objęty układem zbiorowym
pracy. Tymczasem Sądy obu instancji w swoich ustaleniach i rozważaniach pominęły
to, czy powód w ramach zatrudnienia u strony pozwanej był takim układem faktycznie
objęty.
Układ Zbiorowy Pracy dla Dziennikarzy z dnia 28 lutego 1989 r. został wpro-
wadzony na podstawie zakładowej umowy zbiorowej dla dziennikarzy zatrudnionych
w redakcjach wydawnictw i agencji RSW "Prasa-Książka-Ruch". Ta ostatnia zaś

-5-

agencja i wydawnictwa uległy likwidacji. Strona pozwana przejęła poprzednią Redak-
cję "Ż.W.". W ocenie Ministra Sprawiedliwości, nie wydaje się jednak, aby była nas-
tępcą stron tego układu zbiorowego pracy.Zgodnie zaś z uchwałą składu siedmiu sę-
dziów SN z dnia 25 marca 1993 r., I PZP 65/92 (OSNCAP 1993 z. 10 poz. 168), pos-
tanowienia układu zbiorowego pracy nie wiążą pracodawcy przejmującego zakład lub
jego część, jeżeli nie jest on podmiotem reprezentowanym przez stronę tego układu.
Pracodawcę takiego wiążą natomiast warunki indywidualnych umów o pracę wynika-
jące z układu zbiorowego pracy obowiązującego w przejmowanym zakładzie pracy.
Jest to - według Ministra Sprawiedliwości - istotna okoliczność, albowiem gdyby się
okazało, że powód nie był objęty Układem Zbiorowym Pracy Dziennikarzy, to w spra-
wie w żadnym wypadku nie miałby zastosowania art. 55 ust. 1 ustawy emerytalnej i
wydane na jej podstawie rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r. Wszelakie więc roz-
ważania odnośnie do wieku emerytalnego okazałyby się zbędne, gdyż w sprawie
bezspornie miałby zastosowanie wyłącznie przepis art. 26 pkt 1 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o z.e.p.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty rewizji nadzwyczajnej są przekonujące.
Sąd Najwyższy w niniejszym składzie podziela stanowisko, które znalazło wy-
raz w wytycznych Sądu Najwyższego z 1985 r. dotyczących wykładni art. 45 k.p.
oraz we wcześniejszym i późniejszym orzecznictwie tego Sądu, dotyczącym sposobu
pojmowania wieku emerytalnego na tle przepisu art. 39 i 40 § 2 k.p. W myśl wytycz-
nych Sądu Najwyższego przez wiek emerytalny należy rozumieć wiek określony w
przepisach emerytalnych, zezwalający na uzyskanie uprawnień w normalnym trybie.
Nie jest nim wiek, który w świetle przepisów daje pracownikowi możliwość przejścia
na wcześniejszą emeryturę (np. w odniesieniu do kombatantów). Możliwość ta jest
przywilejem niektórych pracowników, który nie powinien powodować dla nich ujem-
nych następstw w sferze stosunków pracy.
Na tym tle za nieuzasadnione należy uznać przyjęcie przez Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych, że z punktu widzenia unormowania zawartego w art. 39 i 40 §
2 k.p. zasadnicze znaczenie ma to, że w przepisach dotyczących pracowników za-

-6-

trudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w tym także
odnoszących się do dziennikarzy, mowa jest o prawie do emerytury w niższym wy-
miarze wieku, a nie o prawie do wcześniejszej emerytury, ten drugi przypadek uregu-
lowany jest w art. 27 ust. 3 i 4 ustawy zdnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych błędnie przyjął, że rozporządzenie z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracow-
ników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie
dotyczy ustalania prawa do wcześniejszej emerytury, gdyż w ustawie zdnia 14 grud-
nia 1982 r. o z.e.p. ustawodawca wyraźnie dokonał rozróżnienia między prawem do
wcześniejszej emerytury a prawem do "normalnej" emerytury przy obniżonym wieku
wynikającym z pracy w szczególnym charakterze. Z punktu widzenia ogólnych reguł
prawa emerytalnego nie ulega bowiem wątpliwości, iż możliwość skorzystania przez
dziennikarza z przejścia na emeryturę z ukończeniem 60 lat życia jest równoznaczne
z nabyciem prawa do emerytury wcześniejszej, a jednocześnie stanowi ona dla niego
rodzaj szczególnego przywileju. Zasadnicze znaczenie ma tu przy tym sama istota
ustanowionego rozwiązania prawnego, a więc to, czy przewiduje ono możliwość
wcześniejszego nabycia prawa do emerytury niż to wynika z reguły ogólnej (emery-
tury uzyskiwanej w "normalnym" trybie), jak również okoliczność, czy oznacza ona
dla pracownika rodzaj przywileju, nie zaś to, czy w przepisach ustawy z dnia 14 grud-
nia 1982 r. o z.e.p. w danym przypadku ustawodawca posłużył się akurat określe-
niem "wcześniejsze przejście na emeryturę". Zaznaczyć tu przy tym należy, że w wy-
tycznych Sądu Najwyższego z 1985 r. mowa jest o "wcześniejszej emeryturze", co
nie odpowiada ściśle ustawowemu określeniu (art. 27 ust. 2a, 3 i 4 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o z.e.p.) "wcześniejsze przechodzenie na emeryturę" i może pośred-
nio świadczyć o tym, iż w istocie idzie o wszelkie przypadki polegające na uprzywi-
lejowaniu pracownika w zakresie możliwości otrzymania "wcześniejszej emerytury", a
nie tylko te, które w ustawie emerytalnej związane zostały z pojęciem "zasad wcześ-
niejszego przechodzenia na emeryturę". Nie ulega wątpliwości, że emerytura uzyski-
wana przez dziennikarza, przy spełnieniu dodatkowego warunku w zakresie przepra-
cowania określonego czasu w zawodzie dziennikarskim, po ukończeniu 60 lat życia
jest "emeryturą wcześniejszą", jakkolwiek nie przyznawaną na podstawie art. 27 ust.
2a, 3 i 4 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o p.z.e. i w tym sensie nie jest to emerytura

-7-

przysługująca według "zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę".
Dokładniejsza analiza przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p.
wskazuje ponadto, że łączenie pojęcia "zasad wcześniejszego przechodzenia na
emeryturę" tylko z jej przepisami art. 27 ust. 3 i 4 (a także 2a) i utrzymywanie na tej
podstawie, iż czym innym jest prawo do wcześniejszej emerytury, a czym innym pra-
wo do emerytury w niższym wymiarze wieku, nie jest uprawnione nawet wtedy, gdy
się ograniczyć jedynie do wykładni ściśle językowej. W myśl bowiem art. 27 ust. 3 tej
ustawy Rada Ministrów może określić zasady wcześniejszego przechodzenia na
emeryturę "na warunkach innych niż ustalone w ustawie". Oznacza to tym samym, że
ustawa o z.e.p. bezpośrednio w swej treści zawiera regulacje określające zasady
wcześniejszego przechodzenia na emeryturę, a przewidziana w tym przepisie dele-
gacja ustawowa ma na celu jedynie rozszerzenie kręgu tych przypadków. Zaznaczyć
przy tym trzeba, że zwrot "zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę na
warunkach innych niż ustalone w ustawie" nie może być rozumiany w ten sposób, iż
idzie o inne warunki ustalania emerytury, niż te, które zawarte są w ustawie z dnia 14
grudnia 1982 r. o z.e.p., skoro w art. 27 ust. 4 ustawodawca posługuje się terminem
"przepisy określające zasady wcześniejszego przechodzenia na emeryturę" z pomi-
nięciem dodatku "na warunkach innych niż ustalone w ustawie". Prowadzi to do
wniosku, że za przepis określający zasady wcześniejszego przechodzenia na emery-
turę bezpośrednio zamieszczony w ustawie o z.e.p. należy dla przykładu uznać regu-
łę z art. 27 ust. 1 tej ustawy, w myśl której pracownik (mężczyzna) może przejść na
emeryturę po osiągnięciu wieku 60 lat, jeżeli ma 25-letni okres zatrudnienia i zaliczo-
ny został do I lub II grupy inwalidztwa. Jest to regulacja ustanawiająca zasady wcześ-
niejszego przechodzenia na emeryturę, a jednocześnie mamy tu do czynienia z pra-
wem do emerytury "w niższym wymiarze wieku". Potwierdza to jedynie wniosek, iż
nie można przywiązywać nadmiernej wagi do tego, jakich słów ustawodawca używa
w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p. dla określenia unormować prawnych,
których istota sprowadza się do ustanowienia prawa do wcześniejszej emerytury.
Przewidziana w art. 39 k.p. ochrona pracownika przed wypowiedzeniem umo-
wy o pracę, a w konsekwencji także wynikająca, między innymi z art. 40 § 2 k.p.,
możliwość dokonania tej czynności prawnej jako spełniającej wymaganie istnienia dla
niej uzasadnienia (koniecznej i wystarczającej przyczyny), związane zostały z poję-

-8-

ciem wieku emerytalnego. W okresie poprzedzającym jego osiągnięcie (w okresie
dwuletnim poprzedzającym osiągnięcie tego wieku) wypowiedzenie umowy o pracę
nie jest dozwolone, jednocześnie jednak wraz z jego osiągnięciem nie tylko odpada
ochrona przewidziana w art. 39 k.p., ale samo osiągnięcie tego wieku jest uznane za
przyczynę, która może stanowić wystarczającą podstawę wypowiedzenia umowy o
pracę. Tak rozumiana ochrona przed wypowiedzeniem oraz możliwość dokonania tej
czynności nie zostały związane bezpośrednio z uzyskaniem prawa do emerytury, a
jedynie z osiągnięciem określonego wieku (emerytalnego), ktory w przepisie art. 39 i
40 § 2 k.p. został wyraźnie wyeksponowany, co trudno uznać za przypadkowy zbieg
okoliczności. Szczególnie wyraźnie wynika to z art. 40 § 2 k.p. stanowiącego, że
przepisów art. 38 nie stosuje się w razie osiągnięcia przez pracownika wieku eme-
rytalnego, z którego można wyprowadzić pośrednio wniosek, iż osiągnięcie wieku
emerytalnego nie tylko zwalnia zakład pracy z konieczności zawiadamiania zakła-
dowej organizacji związkowej o przyczynie wypowiedzenia umowy o pracę. lecz jed-
nocześnie stanowi samo przez się wystarczające uzasadnienie wypowiedzenia. Z
przepisu tego wynika jednocześnie, że pracownik osiąga wiek emerytalny (uzasad-
niający zastosowanie tego przepisu) tylko jeden raz oraz, że nie jest to wiek "rucho-
my" w tym znaczeniu, iż jest on uzależniony od tego, czy dany pracownik nabył pra-
wo do emerytury czy nie. W myśl § 13 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, dzienni-
karz zatrudniony w redakcji dziennika (w redakcjach czasopism, w radiu, telewizji
oraz w agencjach prasowych, informacyjnych, publicystycznych albo
fotograficznych), objęty układem zbiorowym pracy dziennikarzy, nabywa prawo do
emerytury jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: (1.) osiągnął wiek emerytalny
wynoszący 60 lat (mężczyzna) w czasie wykonywania pracy dziennikarskiej i (2.) ma
wymagany okres zatrudnienia,(3.) w tym co najmniej 15 lat pracy dziennikarskiej.
Stosowanie tego przepisu przy założeniu, iż wiekiem emerytalnym dla dziennikarza
jest 60 lat bez uwzględnienia drugiego warunku oznaczałoby, iż można by mu wypo-
wiedzieć stosunek pracy także przed nabyciem przez niego prawa do emerytury, co z
uwagi na okoliczność, iż celem regulacji jest stworzenie mu sytuacji korzystniejszej,
jest nie do przyjęcia. Uznanie zaś, że wypowiedzenie jest możliwe i uzasadnione po

-9-

przekroczeniu 60 lat dopiero wraz ze spełnieniem się drugiego warunku, w tym zw-
łaszcza wymagania 15 lat pracy dziennikarskiej, prowadzi do tego, że podstawą wy-
powiedzenia w gruncie rzeczy staje się uzyskanie prawa do emerytury, a nie osiąg-
nięcie wieku emerytalnego, co jednakże pozostaje w ewidentnej kolizji z brzmieniem
art. 40 § 2 k.p.
Prowadzi to ponadto do tego, iż tak rozumiany "wiek emerytalny" staje się ka-
tegorią "ruchomą" i relatywną, co oznacza wprowadzenie do unormowań w zakresie
przesłanek wypowiedzenia umowy o pracę stanu niepewności, który niepodobna
zaakceptować.
Należy też zwrócić uwagę, że w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p.,
która ma tu decydujące znaczenie, "wiek emerytalny" (jako termin ustawowy) pojawia
się w art. 26 (także w art. 27) i ustalony został na 65 lat dla mężczyzny (60 lat dla
kobiety). Natomiast wieku, który z mocy delegacji ustawowej ustalany jest w akcie
wykonawczym, nie określa się mianem "wieku emerytalnego ", lecz mówi się o nim
jako o "wieku niższym niż to wynika z art. 26 ust. 1 pkt 1" ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o z.e.p. Inna terminologia została zastosowana w rozporządzeniu z dnia 7
lutego 1983 r., gdzie w kontekście wieku ustalonego na 55 (kobiety) i 60 lat (męż-
czyźni) używa się określenia "wiek emerytalny", lecz nie ma to większego znaczenia
z punktu widzenia terminologii ustawy emerytalnej, a ponadto pojawia się pytanie,
czy jest to dopuszczalne, gdyż akt wykonawczy koliduje w tym zakresie z termino-
logią ustawową. Ściśle więc biorąc - mając na uwadze wnioski wypływające jedynie z
wykładni językowej przytoczonych przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
z.e.p. - należy dojść do wniosku, że wiekiem emerytalnym, także dla dziennikarza,
jest 65 lat, natomiast wiek lat 60 jest w jego wypadku "wiekiem niższym od wieku
emerytalnego", który - przy spełnieniu pozostałego warunku - stanowi przesłankę
nabycia przez niego wcześniejszej emerytury. Oznacza to tym samym, że zarówno
przesłanki językowo-logiczne, jak i względy odwołujące się do wykładni typu syste-
mowego, funkcjonalnego i aksjologicznego, a także dotychczasowe orzecznictwo
Sądu Najwyższego, wyraźnie przemawiają przeciwko poglądowi Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych, że wiek emerytalny dziennikarza, o którym mowa w art. 40 § 2
k.p., jak również w art. 39 k.p., wynosi 60, a nie 65 lat.
Jako zasadny uznać należy także drugi zarzut podniesiony w rewizji nadzwy-

-10-

czajnej Ministra Sprawiedliwości dotyczący tego, że powód nie był objęty układem
zbiorowym pracy dla dziennikarzy. Sąd Najwyższy w niniejszym składzie podziela w
pełni stanowisko wyrażone w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 25 marca 1993 r., I PZP 65/92, w myśl której postanowienia układu zbiorowego
pracy obowiązującego w przejmowanym zakładzie pracy, nie wiążą pracodawcy
przejmującego zakład lub jego część, jeżeli nie jest on podmiotem reprezentowanym
przez stronę tego układu. Pracodawcę takiego wiążą natomiast warunki indywidual-
nych umów o pracę wynikające z układu zbiorowego pracy obowiązującego w przej-
mowanym zakładzie. Z przepisu § 13 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wynika,
że prawo dziennikarza do wcześniejszej emerytury uzależnione jest od tego, by zat-
rudniony był on w redakcji objętej układem zbiorowym pracy dziennikarzy. Układ ten
nie miał zastosowania do powoda w chwili rozwiązywania z nim stosunku pracy, gdyż
z uwagi na podjęcie przez niego pracy w nowym zakładzie pracy, tj. "Ż.P." Spółki z
o.o., znalazł się on u pracodawcy, o którym nie da się powiedzieć, iż jest on podmio-
tem reprezentowanym przez strony układu zbiorowego pracy dziennikarzy, a miano-
wicie, że w jego imieniu i także niejako na jego rzecz układ zbiorowy pracy był swego
czasu (1989 r.) zawierany przez Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Tele-
wizji "Polskie Radio i Telewizja" oraz Zarząd Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej
"Prasa-Książka-Ruch". W konsekwencji też należy uznać, iż powód nie spełniał wa-
runków przewidzianych w § 13 wspomnianego rozporządzenia, a wobec tego nie by-
ło też podstaw do uznania, iż w ogóle mógł on korzystać z przywileju przejścia na
emeryturę w wieku 60 lat, a tym samym, iż w jego przypadku był to jego "normalny"
wiek emerytalny, tj. wiek, o którym mowa w art. 40 § 2 k.p. (a także w art. 39 k.p.).
Powołanie się w § 13 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. na układ zbiorowy pracy
dla dziennikarzy nie oznacza przy tym, że w ten sposób problematyka wcześniej-
szych emerytur dziennikarzy stała się materią układową i w konsekwencji - jako taka
- w myśl ustaleń zawartych w wymienionej wyżej uchwale SN z 25 marca 1993 r.
łączyć powinna się z koniecznością dokonywania wypowiedzeń zmieniających, mimo
tego iż w następstwie zmian natury organizacyjnej (przejęcia części lub całości zak-
ładu pracy) układ zbiorowy pracy dziennikarzy nie ma mocy wiążącej u nowego pra-
codawcy. Odwołanie się przez prawodawcę w tym przepisie do układu zbiorowego
pracy dla dziennikarzy ma bowiem na celu jedynie wyznaczenie zakresu podmioto-

-11-

wego uprawnienia do wcześniejszej emerytury, natomiast nie ustanawia - i nie może
ustanawiać - zasady, że o korzystaniu przez dziennikarzy z tego uprawnienia oraz o
sposobie jego ukształtowania mają rozstrzygać układy zbiorowe pracy zawierane dla
dziennikarzy.
Kierując się powyżej wskazanymi przesłankami i przyjętym na ich tle rozumo-
waniem, Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

========================================