Wyrok z dnia 16 grudnia 1994 r.
I PRN 33/94

Rozpoznanie sprawy bez ustanowienia mimo, wniosku powoda oraz istnienia
przesłanek przewidzianych w art. 143 i 144 k.p.c., kuratora dla nieznanego z
miejsca pobytu pozwanego, powoduje pozbawienia go możliwości obrony swych
praw, co jest przyczyną nieważności postępowania (art. 369 pkt 5 k.p.c.).

Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Antoni Filcek,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 1994 r., sprawy z powództwa
Przedsiębiorstwa Robót Inżynieryjnych w K. przeciwko Zbigniewowi J. o zapłatę kwoty
15.736.600 zł, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Kielcach z dnia 8 czerwca 1993 r. (uzupełnionego
postanowieniem z dnia 16 lipca 1993 r.), [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i znosząc postępowanie sprawę przekazał Sądowi
Rejonowemu-Sądowi Pracy w Kielcach do ponownego rozpoznania.


U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem zaocznym z dnia 8 czerwca 1993 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w
Kielcach zasądził od pozwanego Zbigniewa J. na rzecz powodowego Przedsiębiorstwa
Robót Inżynieryjnych w K. kwotę 15.736.600 zł z ustawowymi odsetkami tytułem
odszkodowania za niedobór oleju napędowego.
Wyrok ten zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości zarzucając
mu rażące naruszenie art. 369 pkt 5 k.p.c., art. 3 § 2 k.p.c. oraz art. 143 i 144 § 1 k.p.c. i
naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej. Rewidujący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpozna-
nia. Zdaniem Ministra Sprawiedliwości pozwany był pozbawiony możliwości obrony
swoich praw, gdyż pomimo stosownego wniosku powoda Sąd nie ustanowił dla
pozwanego kuratora. Dokonywanie przez Sąd doręczeń pism procesowych i wezwań
dla pozwanego na jego adres zamieszkania w kraju i przyjęcie domniemania doręczenia
na podstawie art. 139 k.p.c. rażąco narusza prawo, albowiem powód uprawdopodobnił,
że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane i złożył wniosek o ustanowienie kuratora.
Naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej uzasadniono naruszeniem przez Sąd
zasady prawdy obiektywnej i zasady równości stron.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Sąd I instancji powinien ustanowić dla pozwanego kuratora, ponieważ w stanie
faktycznym sprawy były spełnione przesłanki określone w art. 143 k.p.c. i art. 144 k.p.c.
Z przepisów tych wynika, że jeżeli miejsce pobytu strony nie jest znane - co powinien
uprawdopodobnić wnoszący o ustanowienie kuratora - a stronie ma być doręczony
pozew lub inne pismo procesowe wywołujące potrzebę podjęcia obrony jej praw, to
doręczenie może nastąpić tylko do rąk kuratora, ustanowionego na wniosek osoby
zainteresowanej.
W pozwie zawarto wniosek o ustanowienie kuratora oraz uprawdopodobniono go
odpisem pisma Rejonowej Komendy Policji w K. z dnia 21 grudnia 1992 r.
zawierającego informację, iż pozwany od marca 1992 r. przebywa poza granicami kraju.
Upływ nieznacznego czasu od dnia przekazania tej informacji przez Policję do
wytoczenia powództwa dnia 8 lutego 1993 r. oznacza uprawodopodobnienie przez
powoda, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane.
Pozbawienie strony możliwości obrony swych praw jest przesłanką nieważności
postępowania (art. 369 pkt 5 k.p.c.) skutkującą jego zniesienie (art. 388 § 2 k.p.c.) i
stanowi nie tylko rażące naruszenie wskazanych wyżej przepisów kodeksu
postępowania cywilnego, ale także narusza interes Rzeczypospolitej Polskiej (art. 421 §
2 k.p.c.).
Z powyższych względów na podstawie art. 422 § 2 k.p.c. orzeczono jak w
sentencji.

========================================