Wyrok z dnia 5 lipca 1995 r.
I PRN 30/95

Nauczyciel szkoły podstawowej prowadzący zajęcia wychowania
fizycznego w grupach międzyklasowych ma prawo do dodatku z tytułu
prowadzenia zajęć w klasach łączonych (§ 14 ust. 1 pkt 2 zarządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 4 lutego 1994 r. w sprawie wynagrodzenia nauczycieli -
M.P. Nr 10, poz. 80 ze zm.).
Przewodniczący SSN: Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Walerian Sanetra, Jadwiga Skibińska-Adamowicz,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 1995 r. sprawy z powództwa
Zbigniewa B. przeciwko Urzędowi Gminy w R.W., Szkole Podstawowej w P. i Kura-
torium Oświaty w T. o wynagrodzenie, na skutek rewizji nadzwyczajnej Komisji Krajowej
NSZZ "Solidarność" [...] od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Krakowie z dnia 24 listopada 1994 r. [...]

1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Dębicy z dnia 19 września 1994 r., [...] w stosunku do
pozwanej Szkoły Podstawowej w P. i w tym zakresie sprawę przekazał temu Sądowi
Rejonowemu do ponownego rozpoznania,
2. o d d a l i ł rewizję nadzwyczajną w pozostałej części.

U z a s a d n i e n i e

Powód Zbigniew B. w pozwie z dnia 8 sierpnia 1994 r. domagał się zasądzenia
od Szkoły Podstawowej w P. oraz Urzędu Miasta i Gminy w R.W., a następnie także od
Kuratorium Oświaty w T., dodatku do wynagrodzenia z tytułu prowadzenia zajęć w
klasach łączonych od dnia 1 września 1990 r. wraz z odsetkami.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Dębicy oddalił powództwo. Sąd ten ustalił, że powód
został zatrudniony w pozwanej Szkole dnia 1 września 1990 r. jako nauczyciel
wychowania fizycznego. Powód był jedynym nauczycielem tego przedmiotu w Szkole.
Prowadził zajęcia w grupach międzyklasowych złożonych z dziewczynek z klas V i VI i
oddzielnie z klas VII i VIII oraz z chłopców z klas V i VI i oddzielnie z klas VII i VIII. W
każdej z tych grup powód realizował jeden program, w ramach którego stopniowano
trudność ćwiczeń w zależności od wieku dzieci, ich predyspozycji fizycznych i.t.p. Z
zapisów w dzienniku lekcyjnym nie wynika, aby powód na jednej jednostce lekcyjnej w
grupie międzyklasowej realizował dwa programy. Zdaniem Sądu I instancji do powoda
nie ma zastosowania § 14 ust. 1 pkt. 2 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia
4 lutego 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 10, poz. 80),
przyznający 25% dodatku za trudne warunki pracy w klasach łączonych, gdyż prowadził
on zajęcia w grupach międzyklasowych, a nie w klasach łączonych.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie oddalił
rewizję powoda. Sąd ten wskazał, że cyt. zarządzenie MEN z dnia 4 lutego 1994 r. nie
określa, co należy rozumieć przez klasę łączoną. Natomiast zarządzenie Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 1992 r. w sprawie ramowych planów nauczania w
publicznych szkołach ogólnokształcących i zawodowych (Dz.Urz. MEN nr 2 poz.12 ze
zm.) stanowi w § 9 ust. 4, że zajęcia z wychowania fizycznego prowadzone są w
grupach liczących nie mniej niż 15 i nie więcej niż 30 uczniów od IV klasy szkoły pods-
tawowej oraz w szkołach ponadpodstawowych, oddzielnie z chłopcami i dziewczętami.
W przypadku mniejszej liczby dziewcząt i chłopców należy tworzyć grupy
międzyklasowe lub międzyoddziałowe. Zarządzenie to nie używa w tym przypadku
określenia "klasy łączone", lecz "grupy międzyklasowe lub międzyoddziałowe", podczas
gdy pojęcie "klasa łączona" jest użyte w tym samym zarządzeniu w § 5 ust. 1. Oznacza
to - zdaniem Sądu II instancji - że "klasa łączona" i "grupa międzyklasowa" są różnymi
pojęciami. Przy grupie międzyklasowej mamy do czynienia z prowadzeniem zajęć z
częścią uczniów z kilku klas, podczas gdy w klasie łączonej prowadzone są zajęcia z
całymi klasami. Ponadto z § 5 ust. 1 cyt. zarządzenia MEN z dnia 28 maja 1992 r.
wynika, że zasady tworzenia oddziałów z klas łączonych są określone w ramowym
planie nauczania, stanowiącym załącznik do tego zarządzenia. Dla szkół, w których
liczba uczniów przekracza 100, ramowe plany nauczania nie przewidują tworzenia klas
łączonych, a pozwana Szkoła liczy 159 uczniów. Sąd II instancji odniósł się także do
interpretacji spornych przepisów dokonanej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, w
której przyjęto,że nauczycielowi wychowania fizycznego prowadzącemu zajęcia z grupą
złożoną z klas niższych i wyższych przysługuje 25% dodatku. Sąd II instancji stwierdził,
że nie jest związany tą interpretacją i wysunął wniosek de lege ferenda postulując
bardziej precyzyjne formułowanie aktów prawnych.
Wyrok ten został zaskarżony rewizją nadzwyczajną przez NSZZ "Solidarność".
Skarżący zarzucił wyrokowi rażące naruszenie prawa materialnego i wniósł o jego
zmianę polegającą na zasądzeniu od pozwanej Szkoły Podstawowej w P. na rzecz
powoda Zbigniewa B. 25% dodatku za prowadzenie klas łączonych wraz z ustawowymi
odsetkami względnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania przez Sąd I instancji.
W uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej podniesiono, że zgodnie z § 14 ust. 1
ramowego statutu szkół publicznych podstawową jednostką organizacyjną szkoły jest
oddział złożony z uczniów, którzy w jednorocznym kursie nauki danego roku szkolnego
uczą się wszystkich przedmiotów obowiązkowych określonych planem nauczania, zaś
pojęcie "klasa" oznacza poszczególny rok nauczania, począwszy od klasy I do klasy VIII
w szkole podstawowej. Dla tej samej klasy nauczania może być tworzonych kilka lub
kilkanaście oddziałów w zależności od liczby uczniów w szkole, ale nie odwrotnie, na
każdym poziomie nauczania może być tylko jedna klasa,a w sumie w szkole
podstawowej może być tylko osiem klas. Ponadto, zgodnie z § 17 ust. 1 ramowego
statutu, statut szkoły określa tryb corocznego dokonywania podziału oddziałów na grupy
na zajęciach wymagających specjalnych warunków nauki i bezpieczeństwa, co dotyczy
m.in. prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego. Zgodnie z tym przepisem w § 9 ust.
4 zarządzenia MEN z dnia 28 maja 1992 r. w sprawie ramowych planów nauczania
zostało wprowadzone postanowienie, że zajęcia z wychowania fizycznego prowadzone
są w grupach liczących nie mniej niż 15 i nie więcej niż 30 uczniów od klasy IV szkoły
podstawowej, oddzielnie z chłopcami i oddzielnie z dziewczętami, a w przypadku małej
liczby dziewcząt lub chłopców należy tworzyć grupy międzyklasowe lub
międzyoddziałowe. Oznacza to - zdaniem skarżącego - że jeżeli nauczyciel prowadzi
zajęcia w grupach międzyklasowych, tj. w grupach złożonych z uczniów klas niższych i
wyższych, to spełnia on dyspozycje z § 14 ust. 1 pkt 2 zarządzenia MEN z dnia 4 lutego
1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli i przysługuje mu dodatek w wysokości
25% stawki godzinowej za każdą przepracowaną w tych klasach godzinę nauczania.
Ponadto skarżący postawił zarzut, że Sąd rewizyjny w sposób błędny ustalił w
zaskarżonym wyroku, że tylko w tych wyjątkowych sytuacjach, gdy utworzono w małych
szkołach klasy łączone w trybie § 5 ust. 1 zarządzenia MEN z dnia 28 maja 1992 r. w
sprawie ramowych planów nauczania, można mówić o prowadzeniu zajęć w klasach
łączonych, za które przysługuje nauczycielowi dodatek za trudne warunki pracy w
wysokości 25% stawki godzinowej. Rezultatem tego błędnego rozumowania jest
stwierdzenie w zaskarżonym wyroku, że ponieważ powód pracuje w szkole liczącej 159
uczniów, w której klasy łączone w wyżej opisanym trybie tworzone być nie mogą, to
omawiany dodatek powodowi nie przysługuje.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona w odniesieniu do pozwanej Szkoły
Podstawowej w P.
Przepis § 14 ust. 1 pkt 2 zarządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4
lutego 1994 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P. Nr 10, poz. 80 ze zm.) sta-
nowi, że nauczycielom szkół podstawowych prowadzącym zajęcia w klasach łączonych
przysługuje dodatek w wysokości 25% stawki godzinowej za każdą przepracowaną w
tych klasach godzinę nauczania. Tak samo prawo powoda do spornego dodatku było
uregulowane w poprzednio obowiązującym § 16 ust. 1 pkt 8 zarządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 21 lipca 1989 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M.P.
Nr 29, poz. 222 ze zm.), obowiązującym do dnia 31 grudnia 1993 r.
Pojęcie "klasy" określa art. 61 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (Dz. U. Nr 95, poz. 425 ze zm.). Według tego przepisu struktura organizacyjna
szkoły podstawowej obejmuje klasy I-VIII. Wynika stąd wprost, że klasa oznacza
pewien określony poziom nauczania. Prowadzenie zajęć w klasach łączonych oznacza
zatem pracę z takim zespołem uczniów, który składa się z uczniów będących na
różnym poziomie nauczania. Organizacyjnie te zespoły uczniów tworzą oddziały lub
grupy.
Zgodnie z § 14 ust. 1 zarządzenia Nr 14 Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19
czerwca 1992 r. w sprawie ramowego statutu szkół publicznych dla dzieci i młodzieży
(Dz.Urz. MEN Nr 4, poz. 18) podstawową jednostką organizacyjną jest oddział złożony
z uczniów, którzy w jednorocznym kursie nauki danego roku szkolnego uczą się
wszystkich przedmiotów obowiązkowych, określonych planem nauczania. Natomiast w
odniesieniu do małych szkół, liczących do 100 uczniów, zasady tworzenia oddziałów
określają przepisy w sprawie ramowych planów nauczania (§ 14 ust. 2 tego
zarządzenia). Przepisy te są zawarte w zarządzeniu Nr 13 Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 28 maja 1992 r. w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach
ogólnokształcących i zawodowych (Dz.Urz. MEN Nr 2, poz. 12 ze zm.). Przepis § 5 ust.
2 pkt 1 tego zarządzenia używa pojęcia "klasy łączone" stanowiąc, że w razie trudnych
warunków można w planie nauczania "wprowadzić inne niż w ramowym planie
nauczania zasady tworzenia oddziałów z klas łączonych".
Drugą formę organizacyjną zespołu uczniów stanowią grupy. Według § 17 cyt.
zarządzenia Nr 14 MEN, statut szkoły określa podział oddziału na grupy na zajęciach
wymagających specjalnych warunków nauki i bezpieczeństwa. Przepisy § 18 tego
zarządzenia dopuszczają także tworzenie grup międzyoddziałowych, międzyklasowych i
międzyszkolnych. Szczegółowe warunki tworzenia grup określa zarządzenie Nr 13
MEN. W odniesieniu do zajęć z wychowania fizycznego w § 9 ust. 4 stanowi ono, że te
zajęcia prowadzone są w grupach, liczących nie mniej niż 15 i nie więcej niż 30 uczniów
od klasy IV szkoły podstawowej, oddzielnie z chłopcami i dziewczętami. W przypadku
małej liczby dziewcząt lub chłopców należy tworzyć grupy międzyklasowe lub
międzyoddziałowe.
Interpretacja przepisu § 14 ust. 1 pkt 2 cyt. zarządzenia MEN z dnia 4 lutego
1994 r. dokonana przez Sądy obu instancji nie jest prawidłowa. Przepis ten stanowi o
"prowadzeniu klas łączonych", nie ogranicza on zatem prawa do spornego dodatku
tylko do nauczycieli prowadzących zajęcia w oddziałach (składających się z uczniów
różnych klas). Stąd też pojęcie klasy łączonej z § 5 ust. 2 pkt 1 zarządzenia MEN Nr 13,
mające zastosowanie do tworzenia oddziałów w małych szkołach, nie może przesądzać
o braku prawa powoda do tego dodatku. Prowadzenie zajęć w grupach jest drugą formą
organizacji procesu nauczania, która też może -jak w niniejszej sprawie - polegać na
odbywaniu zajęć z uczniami różnych klas. Nauczyciel nabywa wówczas prawo do
omawianego dodatku.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji powinien ustalić wysokość
należnego powodowi dodatku oraz rozważyć kwestię częściowego przedawnienia
roszczeń powoda (art. 291 § 1 w zw. z art. 292 § 2 k.p.).
Oddalenie powództwa wobec Urzędu Miasta i Gminy w R.W. oraz Kuratorium
Oświaty w T. było zgodne z prawem. Szkoła jest bowiem zakładem pracy w rozumieniu
art. 3 k.p. i ponosi odpowiedzialność wobec pracownika za swoje zobowiązania.
Z powyższych względów na podstawie art. 421 § 1 i art. 422 § 2 k.p.c. orzeczono
jak w sentencji.

========================================