Wyrok z dnia 7 kwietnia 1995 r.
I PRN 3/95

Pracownikowi zatrudnionemu przy pilnowaniu w niepełnym wymiarze
czasu pracy według rozkładu czasu pracy przewidującego pracę codzienną,
przysługuje oprócz normalnego wynagrodzenia - dodatek w wysokości 100%
wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania w sytuacji, gdy w
zamian za pracę w niedzielę zakład pracy nie zapewnił mu innego dnia w tygodniu
wolnego od pracy (§ 4 ust. 1 i § 5 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 20 listopada 1974 r. w sprawie czasu pracy i zasad wynagradzania za pracę
w godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu -
jednolity tekst: Dz. U. z 1986 r., Nr 18, poz. 97 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Adam
Józefowicz, Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu w
dniu 7 kwietnia 1995 r. na posiedzeniu jawnym sprawy z powództwa Stanisława W.
przeciwko [...] Przędzalni Czesankowej "P." w S. o wynagrodzenie, na skutek rewizji
nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego [...] od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 27 lutego 1991
r., [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części oddalającej rewizję od wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Sosnowcu z dnia 31 października 1990 r., [...] w zakresie
nie uwzględniającym powództwa o wypłatę wynagrodzenia z dodatkiem za pracę w
niedziele w wysokości 100% oraz w tymże zakresie wymieniony wyrok Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy w Sosnowcu i w tej części przekazał sprawę temu Sądowi do
ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Powód Stanisław W. żądał zasądzenia od [...] Przędzalni Czesankowej "P." w S.
wynagrodzenia (wraz z odsetkami) za pracę świadczoną w niedziele i święta w okresie
od 6 czerwca 1988 r. do 17 lipca 1990 r. i wyjaśnił, że we wskazanym czasie
zatrudniony był w charakterze dozorcy mienia początkowo w wymiarze 3/4 etatu, a
następnie w 1/2 etatu. Jego praca trwała 7 dni w tygodniu, przy czym za pracę w nie-
dziele nie otrzymywał innych dni wolnych od pracy ani też dodatkowego wynagrodzenia
przewidzianego w § 5 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 listopada
1974 r. w sprawie czasu pracy i zasad wynagradzania za pracę w godzinach nad-
liczbowych pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu (jednolity tekst: Dz. U. z 1986
r., Nr 18, poz. 97 ze zm.). Nie otrzymał również żadnej rekompensaty za pracę w dni
świąteczne.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa twierdząc, że roszczenia
powoda są bezpodstawne.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Sosnowcu wyrokiem z dnia 31 października 1990 r.
oddalił powództwo.
Sąd I instancji ustalił, że ze względu na zatrudnienie w niepełnym wymiarze cza-
su pracy praca powoda odbywała się przez pierwsze dwa tygodnie miesiąca, po czym
korzystał z czasu wolnego. Powód pracował przez 7 dni tygodnia, a także w dni
świąteczne nie będące niedzielami. Za te ostatnie dni otrzymał wynagrodzenie, gdy zaś
chodzi o jego pretensje z tytułu wynagrodzenia za pracę w niedziele, to są one
bezzasadne, gdyż będąc zatrudniony tylko przez pierwsze dwa tygodnie miesiąca, ko-
rzystał z co trzeciej niedzieli wolnej od pracy. Jednocześnie strona pozwana ustalając
czas pracy powoda nie przekroczyła norm czasu pracy określonych w przepisach o
czasie pracy, wobec czego powodowi nie przysługuje wynagrodzenie za pracę w
godzinach nadliczbowych.
W rewizji od powyższego wyroku powód podniósł, że jego pretensje dotyczą
wynagrodzenia z tytułu nieudzielenia mu dni wolnych za pracę wykonywaną w każdą
niedzielę okresu spornego oraz za pracę w dniu 1 listopada 1988 r., a nie z innego
tytułu.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyrokiem
z dnia 27 lutego 1991 r. oddalił rewizję podnosząc, że w świetle niespornych w sprawie
okoliczności faktycznych zastosowanie przez Sąd Rejonowy przepisów § 3, § 4 ust. 1 i
§ 5 ust. 1 i 3 rozporządzenia w sprawie czasu pracy i zasad wynagradzania za pracę w
godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu nie budzi
zastrzeżeń.
Od wyroku Sądu Wojewódzkiego oraz od poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego złożył rewizję nadzwyczajną opartą
na zarzutach rażącego naruszenia przepisów § 4 i § 5 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 20 listopada 1974 r. w sprawie czasu pracy i zasad wynagradzania za
pracę w godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu
(jednolity tekst: Dz. U. z 1986 r., Nr 18, poz. 97 ze zm.) oraz naruszenia interesu
Rzeczypospolitej Polskiej.
Wnoszący rewizję nadzwyczajną podkreślił, że pracownikom zatrudnionym
według rozkładu czasu pracy przewidującego pracę codzienną należy zapewnić za
pracę w niedzielę inny dzień w tygodniu wolny od pracy. Jeżeli zakład pracy tego nie
uczyni, jest obowiązany wypłacić pracownikowi dodatek za pracę codzienną w wy-
sokości 100% wynagrodzenia za pracę w niedzielę. Zatem zasadne pretensje powoda
nie dotyczą ani wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, ani wynagro-
dzenia z tytułu nieudzielenia mu co trzeciej niedzieli w miesiącu wolnej od pracy - jak
przyjęły to obydwa Sądy, lecz wynikają z faktu nieudzielenia mu innego dnia wolnego
od pracy w zamian za pracę w niedziele.
Rewidujący podniósł, że Sądy obu instancji nie uznając powyższych pretensji
powoda naruszyły przepisy o charakterze ochronnym zapewniające pracownikowi
prawo do wypoczynku, a tym samym interes Rzeczypospolitej Polskiej, który to prawo
gwarantuje (art. 69 Konstytucji z 1952 r.).
W konkluzji Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł o uchylenie zaskarżo-
nych wyroków w części oddalającej roszczenie powoda o wypłatę dodatku za pracę w
niedziele w wysokości 100% wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszere-
gowania i o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu-Sądowi Pracy w Sosnowcu do
ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wnoszący rewizję nadzwyczajną Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego trafnie
zarzuca wyrokom obydwu Sądów rażące naruszenie prawa i naruszenie interesu
Rzeczypospolitej Polskiej wyrażające się w oddaleniu powództwa przez Sąd Rejonowy
oraz w oddaleniu rewizji powoda przez Sąd Wojewódzki.
Przede wszystkim należy stwierdzić, że obydwa Sądy pominęły treść § 4 ust. 1
cytowanego wyżej rozporządzenia w sprawie czasu pracy i zasad wynagradzania za
pracę w godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu. Z prze-
pisu tego wynika w sposób jednoznaczny, że pracownicy zatrudnieni według rozkładu
czasu pracy przewidującego pracę codzienną, mają prawo otrzymać za pracę w
niedzielę inny dzień w tygodniu wolny od pracy, przy czym co najmniej raz na trzy
tygodnie tym wolnym dniem powinna być niedziela. Uprawnienie to przysługuje także
pracownikom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Jak widać, wskazany § 4 ust. 1 rozporządzenia należy do grupy tzw. przepisów
ochronnych, gdyż jego celem jest ochrona zdrowia i sił twórczych pracownika,
wyrażająca się w zapewnieniu mu prawa do wypoczynku w innym dniu tygodnia, jeżeli
pracował w niedzielę, tj. w dniu ustawowo wolnym od pracy. Jednocześnie § 4 ust. 1
rozporządzenia jest przepisem bezwzględnie obowiązującym, wywodzącym się z
podstawowych zasad prawa pracy (art. 14 k.p.). Oznacza to, że jego pominięcie jest
rażącym naruszeniem praw pracownika.
Rewidujący trafnie podniósł, że prawo pracownika do innego dnia wolnego od
pracy w tygodniu w zamian za pracę w niedzielę jest niezależne od jego prawa do co
trzeciej niedzieli wolnej od pracy. Tymczasem Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że nieza-
pewnienie pracownikowi zatrudnionemu według rozkładu czasu pracy przewidującego
pracę codzienną innego dnia w tygodniu wolnego od pracy w zamian za pracę w
niedzielę, jest zgodne z przepisami o czasie pracy i nie daje mu żadnych roszczeń.
Wadliwie również Sąd Rejonowy uznał, a Sąd Wojewódzki rozstrzygnięcie to zaakcep-
tował, że dopiero niezapewnienie pracownikowi przynajmniej raz na trzy tygodnie nie-
dzieli wolnej od pracy rodzi prawo do wynagrodzenia wraz z dodatkiem.
Nieścisłe jest jednak sformułowanie zawarte w rewizji nadzwyczajnej, że z tytułu
nieudzielenia innego dnia wolnego od pracy w tygodniu w sytuacji określonej w § 4 ust.
1 rozporządzenia, pracownikowi przysługuje jedynie "dodatek za pracę codzienną w
wysokości 100% wynagrodzenia za pracę w niedzielę". Z § 5 ust. 3 pkt 1
rozporządzenia wynika bowiem wyraźnie, że pracownicy zatrudnieni według rozkładu
czasu pracy przewidującego pracę codzienną mają prawo do "wynagrodzenia z dodat-
kiem, o którym mowa w § 5 ust. 1", czyli do normalnego wynagrodzenia oraz do
dodatku w wysokości 100% wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszerego-
wania.
Podsumowując dotychczasowe rozważania należy zatem stwierdzić, że w myśl §
4 ust. 1 i § 5 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia w sprawie czasu pracy i zasad wynagradzania
za pracę w godzinach nadliczbowych pracowników zatrudnionych przy pilnowaniu
powód, który wykonywał pracę codzienną, miał prawo do dnia wolnego od pracy w
tygodniu w zamian za pracę w niedziele, a ponieważ pozwany zakład pracy nie
realizował tego prawa, powodowi przysługuje za okres sporny wynagrodzenie wraz z
dodatkiem za pracę świadczoną w te dni, które miały być dniami wolnymi od pracy. Tak
więc oddalenie roszczeń powoda, wynikających z niespornego stanu faktycznego i
mających uzasadnienie w przepisach prawa, stanowi rażące naruszenie wymienionych
wyżej przepisów i czyni zasadną rewizję nadzwyczajną. Wprawdzie rewizja ta została
złożona po upływie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się zaskarżonych wyroków,
lecz mimo to nie podlega oddaleniu, gdyż obydwa zaskarżone wyroki naruszają interes
Rzeczypospolitej Polskiej.
Prawo pracownika do wypoczynku ustanowione w kodeksie pracy (art. 14) zos-
tało zamieszczone wśród przepisów stanowiących "Podstawowe zasady prawa pracy"
(art. 10-18). Również art. 69 Przepisów Konstytucyjnych, utrzymanych w mocy na
podstawie art. 77 Ustawy Konstytucyjnej z dnia 17 października 1992 r. (Dz. U. Nr 84,
poz. 426), znalazł się w Rozdziale 8 pod nazwą "Podstawowe prawa i obowiązki
obywateli". Przepis ten gwarantuje obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej prawo do
wypoczynku. Pomijając więc inne akty prawne o charakterze międzynarodowym (np.
przytoczona w rewizji nadzwyczajnej Europejska Karta Socjalna), rażące naruszenie
wskazanych przepisów określających zasady funkcjonowania stosunku pracy i
stanowiących gwarancję realizacji praw pracownika wynikających z tego stosunku,
narusza obowiązujący w Polsce porządek prawny, a tym samym interes Rzeczy-
pospolitej Polskiej. Okoliczność ta sprawia, że rewizja nadzwyczajna podlega
uwzględnieniu mimo upływu terminu określonego w art. 421 § 2 k.p.c.
Z tego względu i stosownie do art. 422 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy uchylił wyrok
Sądu Wojewódzkiego w Katowicach i poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego w
Sosnowcu w części orzekającej o wynagrodzeniu powoda za pracę w niedziele wraz ze
100% dodatkiem w okresie od 6 czerwca 1988 r. do 17 lipca 1990 r. i w tym zakresie
przekazał sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Brak jest bowiem
ustaleń za ile niedziel należy się powodowi wynagrodzenie i ile ono wynosi. Przed-
miotem żądania powoda są także odsetki, co do których niezbędne jest też poczynienie
odpowiednich ustaleń.

========================================