Wyrok z dnia 12 kwietnia 1994 r.I PRN 13/94


Pracownikowi zatrudnionemu i przebywającemu za granicą przysługuje
wynagrodzenie w walucie obcej za czas nieobecności w pracy wskutek
choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną (§ 7 rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowi-
ązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji bu-
downictwa eksportowego i usług związanych z eksportem - jednolity tekst: Dz.
U. z 1990 r., Nr 44, poz. 259 ze zm.). Wynagrodzenie to wypłaca się w wy-
sokości i na zasadach ustalonych dla zasiłku chorobowego przepisami ustawy
z dnia 17 października 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r.,
Nr 30, poz. 143 ze zm.).


Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), SA: Kazimierz Jaśkowski,


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu w
dniu 12 kwietnia 1994 r. sprawy z powództwa Zbigniewa R. przeciwko Regionalnemu
Towarzystwu Handlu Zagranicznego "P" w O. Spółka z o.o. o wynagrodzenie za ok-
res leczenia, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wy-
roku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia
18 marca 1993 r. [...],


u c h y l i ł zaskarżony wyrok i o d d a l i ł rewizję strony pozwanej od wy-
roku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Opolu z dnia 14 stycznia 1993 r., [...] w części
zasądzającej od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 11. 993.800 zł [...] z usta-
wowymi odsetkami do dnia zapłaty (pkt I).

U z a s a d n i e n i e


Powód Zbigniew R. w pozwie przeciwko "P" Regionalnemu Towarzystwu
Handlu Zagranicznego w O. Spółka z.o.o. żądał zasądzenia kwoty 14.240.000 zł
jako równowartości wynagrodzenia należnego w markach (DM) za okres leczenia
szpitalnego od 30 marca do 26 kwietnia 1992 r. na terenie Niemiec, gdzie przebywał
w związku z zatrudnieniem na budowie eksportowej.

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Opolu wyrokiem z dnia 14 stycznia 1993 r.
zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 11.993.800 zł z ustawowymi
odsetkami. Sąd ten ustalił, że na podstawie umowy o pracę zawartej na czas ok-
reślony od 13 stycznia do 3 sierpnia 1992 r. powód został skierowany na budowę
eksportową do Niemiec. W okresie od 30 marca do 26 kwietnia 1992 r. w związku z
chorobą przebywał na leczeniu szpitalnym w Niemczech, po czym dnia 27 kwietnia
1992 r. wrócił do kraju i od tego dnia do dnia 25 września 1992 r. korzystał z zasiłku
chorobowego, a następnie otrzymał rentę inwalidzką. Za czas pobytu w szpitalu w
Niemczech strona pozwana wypłaciła powodowi kwotę 2.112.600 zł tytułem zasiłku
chorobowego, a powinna zapłacić 14.106.402 zł, gdyż powód posiadał już wówczas
10 letni staż pracy, w związku z czym, zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia
1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143) i § 7 rozpor-
ządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i
obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji bu-
downictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (jednolity tekst: Dz. U. z
1990 r., Nr 44, poz. 259 ze zm.), przysługuje mu 100% wynagrodzenia. Ponieważ
miesięczne wynagrodzenie powoda wynosiło 1523 DM, za okres sporny należało mu
się 1421,30 DM, a w złotych polskich - 14.106.402 zł licząc według kursu walut z
dnia orzekania. Skoro strona pozwana wypłaciła mu 2.112.600 zł, zasądzeniu
podlega reszta wynosząca 11.933.802 zł.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu rozpoznając
rewizję strony pozwanej wyrokiem z dnia 18 marca 1993 r. zmienił powyższe
rozstrzygnięcie w ten sposób, że oddalił powództwo.

Sąd Wojewódzki uznał, że wyrok Sądu I instancji nie uwzględnia § 7 ust. 2
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 1983 r. w sprawie zasad obliczanie
zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz pokrywania wydatków na te zasiłki (Dz.
U. Nr 33, poz. 157 ze zm.), według którego przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku
chorobowego przysługującego z tytułu zatrudnienia w zakładach pracy nie będących
zakładami uspołecznionymi, uwzględnia się wynagrodzenie, od którego ustalono
składki na ubezpieczenie społeczne. Z kolei w myśl § 9 rozporządzenia Rady Minis-
trów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne zgłaszania do ubezpieczenia oraz rozliczania składek i
świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. Nr 7, poz. 141 ze zm.) podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne pracowników zatrudnionych za
granicą w polskich zakładach pracy stanowi kwota zadeklarowana - za zgodą pra-
cownika - przez zakład pracy, nie niższa od przeciętnego wynagrodzenia. Tak więc
powodowi nie przysługuje wynagrodzenie z zastosowaniem przelicznika walutowego
za czas choroby za granicą, lecz zasiłek chorobowy, którego podstawę stanowi
kwota zadeklarowana przez stronę pozwaną, od której odprowadzone były składki
na ubezpieczenie społeczne. Jest to kwota 2.112.600 zł wypłacona przez stronę
pozwaną, która nie jest wprawdzie zasiłkiem chorobowym, lecz wynagrodzeniem, ale
jest ustalana według tych samych zasad co zasiłek.

Od powyższego wyroku Minister Sprawiedliwości złożył rewizję nadzwyczaj-
ną, w której zarzucił rażące naruszenie § 7 ust. 1-5 cytowanego wyżej rozporzą-
dzenia z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracow-
ników skierowanych do pracy za granicę [...] oraz naruszenie interesu Rzeczy-
pospolitej Polskiej i na podstawie art. 417 § 1 k.p.c. wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i oddalenie rewizji strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy
w Opolu z dnia 14 stycznia 1993 r.

Zdaniem rewidującego rażące naruszenie wymienionego § 7 polega na
nieuwzględnieniu okoliczności, że szczególnym uprawnieniem pracownika skiero-
wanego do pracy za granicą jest jego prawo do wynagrodzenia za czas niezdolności
do pracy z powodu choroby przez okres pobytu za granicą nie dłuższy niż 30 dni
kalendarzowych. Dopiero po tym terminie i po powrocie do kraju za dalszy okres
niezdolności do pracy przysługuje mu zasiłek chorobowy w złotych, obliczony według
zasad obowiązujących w kraju. Oznacza to, że wyrok Sądu Rejonowego zasądza-
jący na rzecz powoda wynagrodzenie za czas od 30 marca do 26 kwietnia 1992 r.
jest prawidłowy, zaś rewizja strony pozwanej jako niezasadna powinna ulec oddale-
niu.

Naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej polega na pozbawieniu pra-
cownika należnego mu wynagrodzenia, mimo że zasady praworządności wymagają
przyznania pracownikowi świadczeń przewidzianych w obowiązujących przepisach.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna jest zasadna, gdyż wydanie zaskarżonego wyroku
nastąpiło z rażącym naruszeniem § 7 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie
niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicę w
celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (jednolity
tekst: Dz. U. z 1990 r., Nr 44, poz. 259). Jednak przed wskazaniem, na czym polega
rażące naruszenie prawa, należy zwrócić uwagę na to, że wymienione rozpor-
ządzenie zostało wydane na podstawie art. 298 k.p., ten zaś przepis w § 1 stanowi,
że Rada Ministrów po porozumieniu z ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową
może określić w drodze rozporządzenia w sposób szczególny niektóre prawa i
obowiązki pracowników zatrudnionych w niektórych działach służby państwowej, w
jednostkach wojskowych, w zakładach służby zdrowia, a także pracowników zatrud-
nionych za granicą przez polskie przedsiębiorstwa. Przypomnienie to jest celowe
dlatego, że fakt wydania wskazanego rozporządzenia na podstawie art. 298 k.p.
oznacza wyłączenie w stosunku do pracowników skierowanych do pracy za granicą
objętych rozporządzeniem, przepisów kodeksu pracy (bądź innych ustaw) w
sprawach uregulowanych tym rozporządzeniem, chyba że rozporządzenie odsyła
wyraźnie do ich stosowania w określonym zakresie (np. § 8 ust. 1, § 15 ust. 1). Nie
ma więc tu zastosowania zasada z art. 5 k.p. w myśl której, jeżeli stosunek pracy
określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu
pracy stosuje się w zakresie nie uregulowanym tymi przepisami. Przepisy wydane na
podstawie delegacji ustawowej z art. 298 k.p. stanowią w przedmiocie, którego doty-
czą, unormowania całościowe, pełne, w związku z czym fakt nieobjęcia nimi niek-
tórych instytucji i zasad przewidzianych w kodeksie pracy, jako zamierzony przez
ustawodawcę, nie uzasadnia "uzupełnienia" przez stosowanie przepisów kodeksu
pracy bądź innych ustaw. Jak to wynika z art. 298 § 3 k.p. - określenie w sposób
szczególny niektórych praw i obowiązków może bowiem polegać na wyłączeniu sto-
sowania niektórych przepisów kodeksu pracy bądź na ich zastosowaniu w szerszym
zakresie.

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. jednym z przyk-
ładów szczególnego unormowania praw pracowników skierowanych do pracy za
granicę i zatrudnionych tam przez polskie przedsiębiorstwa jest § 7. Przepis ten ok-
reśla sytuację prawną i roszczenia pracownika niezdolnego do pracy wskutek
choroby albo odosobnienia w związku z chorobą zakaźną w czasie jego pobytu za
granicą i po powrocie do kraju, gdy niezdolność do pracy nadal trwa.

Przede wszystkim z § 7 ust. 1 rozporządzenia wynika, że pracownikowi
zatrudnionemu za granicą za czas nieobecności w pracy z powodu niezdolności do
pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną przysługuje
wynagrodzenie, a nie zasiłek chorobowy. Wynagrodzenie to wypłaca się w wysokoś-
ci i na zasadach ustalonych dla zasiłku chorobowego przepisami ustawy z dnia 17
października 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w
razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 30, poz. 143 ze
zm.), co w rozpoznawanej sprawie prowadzi do stosowania art. 11 ust. 1 pkt 1 tej
ustawy przewidującego, że dla pracowników mających - tak jak powód - okres
zatrudnienia dłuższy niż 8 lat, miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100 % wyna-
grodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Jednak wymieniony § 7 rozpor-
ządzenia w dalszej swej części (ust. 2-5) różnicuje sytuację pracowników niezdol-
nych do pracy według kryterium, czy w czasie choroby przebywają za granicą, czy
też wrócili do kraju.

Zgodnie z § 7 ust. 2 pracownikowi niezdolnemu do pracy z powodu choroby,
przebywającemu za granicą, wypłaca się wynagrodzenie przez okres nie dłuższy niż
30 dni kalendarzowych. Jeżeli jednak niezdolność do pracy trwa dłużej niż 30 dni, a
stan pracownika nie pozwala na przewiezienie go do kraju, ma on prawo do wyna-
grodzenia za dalszy okres choroby, aż do chwili, gdy jego wyjazd do kraju stanie się
możliwy. Wynagrodzenie to - w myśl § 7 ust. 3 - zmniejsza się o kwotę zasiłku walu-
towego otrzymywanego przez pracownika z tytułu ubezpieczenia w kraju, w którym
jest realizowana budowa (usługa) eksportowa.

Jak wynika z tekstu analizowanych do tej pory przepisów, w odniesieniu do
pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby, a przebywającego za granicą,
ustawodawca używa konsekwentnie pojęcia "wynagrodzenia" w celu określenia
świadczenia przysługującego mu z tytułu niezdolności do pracy. Nie może więc być
wątpliwości, że kilkakrotne powtórzenie wyrażenia "wynagrodzenie" oznacza ten
właśnie rodzaj świadczenia na rzecz pracownika, a nie zasiłek chorobowy. Co
więcej, w § 7 ust. 3 rozporządzenia pojęciu "wynagrodzenie" zostało przeciwsta-
wiony "zasiłek walutowy", a więc świadczenie jakościowo odmienne. Wyklucza to
wniosek, iż pojęć "wynagrodzenie" i "zasiłek" ustawodawca używa przemiennie.

Przedstawione argumenty nie są jedynymi argumentami przemawiającymi na
rzecz wymienionego stanowiska.

Omawiany § 7 w ust. 4 stanowi, że w okresie dalszej niezdolności do pracy po
powrocie do kraju pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy w złotych, a w ust. 5
określa podstawę ustalenia wysokości zasiłku. Porównanie zatem ust. 4 i 5 z ust. 2 §
7 prowadzi do wniosku, że świadczeniem, które przysługuje pracownikowi w okresie
niezdolności do pracy po powrocie do kraju, jest zasiłek chorobowy.

Błędne i nie mające podstawy w analizowanych przepisach jest więc orzec-
zenie Sądu Wojewódzkiego nie rozróżniające sytuacji pracownika niezdolnego do
pracy przebywającego za granicą, od sytuacji pracownika niezdolnego do pracy,
który został przewieziony do kraju. O ile bowiem drugi z nich za okres niezdolności
do pracy wskutek choroby ma rzeczywiście prawo do zasiłku chorobowego, o tyle
pierwszemu z nich przysługuje wynagrodzenie.

Porównanie treści ust. 2 i ust. 3 § 7 wskazanego wyżej rozporządzenia
unaocznia jeszcze jedną różnicę występującą w sytuacji prawnej tychże pracowni-
ków. Mianowicie § 7 ust. 4 wyraźnie postanawia, że zasiłek chorobowy za okres
niezdolności do pracy po powrocie do kraju przysługuje w złotych, natomiast § 7 w
ust. 1-3 stanowiących o wynagrodzeniu - nie zawiera takiej wzmianki. Już ta okolic-
zność nasuwa spostrzeżenie, że gdyby wynagrodzenie za czas niezdolności do
pracy podczas pobytu pracownika za granicą miało mieć postać złotową, to ustawo-
dawca dałby niewątpliwie temu wyraz przez odpowiednią redakcję przepisu. Jednak
rozstrzygające znaczenia w tej kwestii ma § 3 ust. 1 uchwały Nr 71 Rady Ministrów z
dnia 3 maja 1989 r. w sprawie zasad wynagradzania oraz przyznawania innych
świadczeń związanych z pracą pracownikom skierowanym do pracy za granicą w
celu realizacji budownictwa eksportowego i usług eksportowych (M. P. Nr 14, poz.
106), który przewiduje, że wynagrodzenie przysługujące pracownikowi w czasie
zatrudnienia za granicą, ma postać walutową.

Podsumowując dotychczasowe rozważania należy przeto stwierdzić, że
zaskarżony wyrok rażąco narusza § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27
grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych
do pracy za granicą [...], a także § 3 ust. 1 wymienionej wyżej uchwały Nr 71 Rady
Ministrów z dnia 3 maja 1989 r. w sprawie zasad wynagradzania oraz przyznawania
innych świadczeń [...] (M.P. Nr 14, poz. 106).

Wyrok ten narusza także interes Rzeczypospolitej Polskiej, gdyż pozbawia
pracownika zatrudnionego za granicą świadczenia gwarantowanego mu przepisami
w razie niezdolności do pracy spowodowanej chorobą podczas pobytu za granicą.

Z tych przyczyn i zważywszy na to, że stan faktyczny sprawy został należycie
ustalony, a wysokość roszczenia powoda w kwocie 11.993.800 zł nie jest sporna,
Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i oddalił
rewizję strony pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Opolu z dnia
14 stycznia 1993 r. w części zasądzającej kwotę 11.993.800 zł wraz z ustawowymi
odsetkami do dnia zapłaty.
========================================