Wyrok z dnia 30 marca 1994 r.

I PRN 10/94

Na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze zm.)
pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej także wtedy, gdy
złożył on wniosek o przejście na emeryturę w czasie nieprzerwanego
pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy, a prawo
do emerytury nabył bezpośrednio po wyczerpaniu okresu
zasiłkowego.

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN:
Antoni Filcek, SA: Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy przy udziale prokuratora Witolda Bryndy, po
rozpoznaniu w dniu 30 marca 1994 r., sprawy z powództwa Honoraty B.
przeciwko Urzędowi Wojewódzkiemu w E., o odprawę emerytalną, na
skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości [...] od wyroku Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
siedzibą w Gdyni z dnia 28 stycznia 1993 r. [...],

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i zmieniając wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Elblągu z dnia 31 lipca 1991 r. [...], zasądził od Urzędu
Wojewódzkiego w E. na rzecz Honoraty B. kwotę 4.867.920 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia 9 stycznia 1991 r. do dnia zapłaty.


U z a s a d n i e n i e

Powódka Honorata B. wniosła o zasądzenie części odprawy
emerytalnej od pozwanego Urzędu Wojewódzkiego w E.
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.
Sąd I instancji - Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Elblągu oddalił
powództwo. Sąd ten ustalił, że powódka była zatrudniona u pozwanego od
dnia 30 grudnia 1988 r. do dnia 30 listopada 1990 r. na stanowisku
starszego inspektora. Stosunek pracy powódki został rozwiązany w drodze
wypowiedzenia z przyczyn dotyczących zakładu pracy. W dacie
rozwiązania stosunku pracy powódka spełniała przesłanki do nabycia
prawa do wcześniejszej emerytury. Powódka złożyła dnia 10 sierpnia 1990
r. oświadczenie o zamiarze przejścia na emeryturę z dniem 1 grudnia 1990
r. lecz oświadczenie to cofnęła dnia 30 listopada 1990 r. Do dnia 8 stycznia
1991 r. powódka pobierała nieprzerwanie zasiłek chorobowy, a z dniem 9
stycznia 1991 r. przeszła na emeryturę. Zdaniem Sądu I instancji powódka
nie nabyła prawa do odprawy przewidzianej w art. 28 ust. 1 ustawy z dnia
16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31,
poz. 214 ze zm.), gdyż w dacie rozwiązania stosunku pracy nie miała ona
zamiaru przejścia na emeryturę.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku
z siedzibą w Gdyni wyrokiem z dnia 28 stycznia 1993 r. oddalił rewizję
powódki, gdyż przyczyną jej zwolnienia z pracy była reorganizacja
pozwanego Urzędu, a więc stosunek pracy nie uległ rozwiązaniu w
związku z przejściem na emeryturę.
Wyrok ten zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości,
zarzucając mu rażące naruszenie art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach
urzędów państwowych, art. 3 § 2 k.p.c. oraz interesu Rzeczypospolitej
Polskiej, wniósł o uchylenie tego wyroku i poprzedzającego go wyroku
Sądu I instancji i o przekazanie sprawy temu ostatniemu Sądowi do
ponownego rozpoznania. Skarżący twierdzi, z powołaniem się na
orzecznictwo Sądu Najwyższego (uchwałę z dnia 4 czerwca 1991 r., I PZP
17/91- OSNCP 1992 z. 3 poz. 37, uchwałę z dnia 11 maja 1989 r., III PZP
52/88 - OSNCP 1989 z. 12 poz. 190, wyrok z dnia 25 czerwca 1993 r., I
PZP 27/93 - I PR 5/93 - nie publikowany oraz wyrok z dnia 6 grudnia 1993
r., I PRN 111/93 - nie publikowany), że przyczyny rozwiązania stosunku
pracy oraz istnienie po stronie pracownika zamiaru przejścia na emeryturę
nie mają wpływu na prawo do odprawy określonej w art. 28 ust. 1 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych. Do nabycia prawa do tego
świadczenia istotne jest natomiast przejście na emeryturę po ustaniu
stosunku pracy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Rewizja nadzwyczajna jest uzasadniona.
Według art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. (Dz. U Nr 31,
poz. 214 ze zm.) urzędnikowi państwowemu przechodzącemu na
emeryturę lub rentę inwalidzką przysługuje jednorazowa odprawa:
1) po dziesięciu latach pracy w urzędach - w wysokości dwumiesię-
cznego wynagrodzenia
2) po piętnastu latach pracy w urzędach - w wysokości trzymie-
sięcznego wynagrodzenia
3) po dwudziestu latach pracy w urzędach - w wysokości sześciomie-
sięcznego wynagrodzenia.
W pojęciu "przejścia na emeryturę lub rentę inwalidzką" nie mieszczą
się okoliczności wskazane w wyrokach Sądów I i II instancji jako przesłanki
pozbawiające powódkę prawa do spornej odprawy. Z brzmienia tego
przepisu nie wynika, aby nabycie prawa do odprawy emerytalnej
uwarunkowane było istnieniem po stronie pracownika w dacie rozwiązania
stosunku pracy zamiaru przejścia na emeryturę lub rozwiązania stosunku
pracy z powodu uzyskania przez pracownika uprawnień emerytalnych.
W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego analizowa-
nego pojęcia warunek przejścia na emeryturę lub rentę spełniony jest
wtedy, gdy między uzyskaniem prawa do jednego z tych świadczeń a
rozwiązaniem stosunku pracy istnieje ścisły związek czasowy lub gdy
pracownik uzyskuje powyższe prawo po wyczerpaniu okresu pobierania
zasiłku chorobowego z tytułu choroby, która rozpoczęła się w czasie
trwania zatrudnienia.
Tytułem przykładu można przytoczyć uchwałę z dnia 31 maja 1989 r.
III PZP 52/88 (OSNCP 1989 z. 12 poz. 190), w której uzasadnieniu Sąd
Najwyższy stwierdził, że w myśl art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214)
warunek przejścia na emeryturę lub rentę inwalidzką nie jest spełniony, gdy
następuje tylko samo zaprzestanie pracy w urzędzie państwowym, a nie
wiążą się z tym skutki w sferze zaopatrzenia emrytalno-rentowego. Jeżeli z
zakończeniem stosunku pracy nie łączy się nabycie uprawnień emerytalno-
rentowych, to nawet
wieloletnie zatrudnienie nie daje uprawnień do odprawy. Odprawa
emerytalna ma bowiem charakter świadczenia socjalnego związanego z
przejściem pracownika na emeryturę lub rentę inwalidzką i ma na celu
ułatwienie mu przystosowania się do nowych warunków.
W innym orzeczeniu - uchwale z dnia 29 maja 1989 r. III PZP 19/89
(OSNCP 1990 z. 4-5 poz. 61) Sąd Najwyższy wskazał, że gdy z powodu
choroby rozpoczętej w czasie istnienia stosunku pracy i trwającej
nieprzerwanie po jego zakończeniu, przyznano pracownikowi rentę
inwalidzką w dacie późniejszej od daty rozwiązania stosunku pracy,
zwłaszcza z upływem okresu pobierania przez tego pracownika zasiłku
chorobowego, nie traci on uprawnień do renty inwalidzkiej, gdyż w istocie
rzeczy przeszedł na rentę inwalidzką w sposób bezpośredni po ustaniu
zatrudnienia. Podzielając powyższe stanowisko Sąd Najwyższy w uchwale
z dnia 4 czerwca 1991 r., I PZP 17/91 (OSNCP 1992 z. 3 poz. 37) wyraził
pogląd, że pojęcie "przejście pracownika na emeryturę lub rentę" powinno
być interpretowane w kategoriach obiektywnych, to znaczy decydujące jest
to, czy pracownik korzysta z emerytury lub renty inwalidzkiej po
zaprzestaniu zatrudnienia, a nie zamiar pracownika bądź chęć jego
"odesłania" na emeryturę lub rentę przez zakład pracy. Z tego ostatniego
orzeczenia wynika jednocześnie, że wymagane następstwo omawianych
zdarzeń w czasie zachodzi wtedy, gdy "pracownik korzysta z renty lub
emerytury po zaprzestaniu zatrudnienia".
Jeszcze wyraźniej Sąd Najwyższy zaakcentował tę ostatnią myśl w
wyroku z dnia 25 czerwca 1993 r. I PR 5/93 (dotąd nie publikowanym), w
którym wyjaśnił, że "przejście pracownika na emeryturę lub rentę
inwalidzką" oznacza łączność z rozwiązaniem stosunku pracy polegającą
na tym, że wymienione przejście "następuje równocześnie lub też po
czasie rozwiązania stosunku pracy", gdy pracownik przed uzyskaniem
prawa do renty pobiera zasiłek chorobowy. Niedopuszczalne jest natomiast
odwrotne następstwo tych zdarzeń w czasie, to znaczy przejście na
emeryturę lub rentę inwalidzką nie może wyprzedzać rozwiązania stosunku
pracy.
Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela wymienione wyżej
poglądy.
W niniejszej sprawie powódka uzyskała prawo do emerytury w dniu
następującym po zaprzestaniu pobierania zasiłku chorobowego, przysłu-
gującego jej z tytułu choroby powstałej w okresie zatrudnienia co oznacza,
iż spełnia ona określoną w art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów
państwowych przesłankę przejścia na emeryturę. Dokumentacja zawarta w
aktach osobowych powódki pozwala na dokonanie ustaleń, iż na podstawie
art. 28 ust. 1 i 2 powyższej ustawy powódka nabyła prawo do odprawy w
wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.
Ponadto biorąc pod uwagę, iż wypłacono powódce odprawę w
wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia na podstawie ustawy z dnia
28 grudnia 1989 o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 1, poz.19 ze zm.) zasądzić należało -
zgodnie z art. 8 ust. 4 tejże ustawy i żądaniem pozwu - kwotę stanowiącą
różnicę między tymi dwiema odprawami w wysokości trzymiesięcznego
wynagrodzenia z odsetkami ustawowymi od dnia wymagalności roszczenia
(art. 481 k.c. w zw. art. 300 k.p.).
Zaskarżony wyrok nie tylko rażąco naruszył art. 28 ust. 1 i 2 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych, ale także interes Rzeczypospolitej
Polskiej, która otacza szczególną troską pracowników zaprzestających
wykonywania pracy z przyczyn od nich niezależnych i będących z tego
powodu w trudnej sytuacji materialnej.
Z powyższych względów na podstawie art. 422 § 1 k.p.c. orzeczono
jak w sentencji.

========================================