- 1 -



Wyrok z dnia 24 maja 1994 r.

I PO 7/94

1. Rada izby notarialnej nie może skutecznie uchylić się od obowiązku
opiniowania kandydata na notariusza (art. 10 i 35 ust. 1 ustawy z dnia 14 lutego
1991 r. Prawo o notariacie - Dz. U. Nr 20, poz. 91).
2. Skargę Ministra Sprawiedliwości na uchwałę organu samorządu
notarialnego, odmawiającą opiniowanie kandydatów na notariuszy, Sąd
Najwyższy rozpoznaje z zastosowaniem przepisów kodeksu postępowania
cywilnego o procesie.

Przewodniczący SSN: Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz (sprawozdawca), SA: Kazimierz Jaśkowski,

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 maja 1994 r. sprawy ze skargi
Ministra Sprawiedliwości [...] na uchwałę Rady Izby Notarialnej we W. z dnia 25
września 1993 r. w części dotyczącej odmowy opiniowania w trybie art. 10 ustawy -
Prawo o notariacie wniosków o powołanie na notariuszy [...],

u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę w punkcie trzecim (3).


U z a s a d n i e n i e

Rada Izby Notarialnej we W., powołując się na art. 35 pkt 7 ustawy z dnia 14
lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91), podjęła dnia 25 września
1993 r. uchwałę, w której zatwierdziła plan rozmieszczenia kancelarii notarialnych w
okręgu Izby Notarialnej we W. (pkt 1) oraz postanowiła nie wydawać opinii w trybie
art. 10 Prawa o notariacie odnośnie do kandydatów na notariuszy w tymże okręgu
do czasu wydania przez Ministra Sprawiedliwości planu sieci kancelarii notarialnych
w Okręgu Izby Notarialnej we W. (pkt 3).
Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej we W. w dniu 6 listopada

- 2 -

1993 r. podjęło uchwałę zatwierdzającą wymienioną wyżej uchwałę Rady Izby
Notarialnej we W., ustalającą plan sieci kancelarii notarialnych w Okręgu.
Uchwałę Rady Izby Notarialnej we W. z dnia 25 września 1993 r. w części
dotyczącej odmowy opiniowania w trybie art. 10 Prawa o notariacie wniosków
kandydatów na notariuszy (pkt 3) zaskarżył Minister Sprawiedliwości wnosząc o jej
uchylenie w zaskarżonej części jako sprzecznej z prawem i przekazanie sprawy
Radzie Izby Notarialnej we W. do ponownego rozpoznania wraz z wytycznymi co do
sposobu jej załatwienia.
Zdaniem skarżącego wymieniona uchwała nie uwzględnia faktu, że zgodnie z
art. 10 w związku z art. 35 pkt 1 ustawy Prawo o notariacie rada izby notarialnej ma
obowiązek opiniowania wniosków o powołanie na stanowisko notariusza, bez
względu na to, czy jest to opinia negatywna, czy pozytywna. Nieistnienie zaś planu
rozmieszczenia siedzib kancelarii notarialnych nie zwalnia rady od obowiązku
wydania opinii, może być jedynie argumentem w przedmiocie celowości utworzenia
w danym okręgu nowej kancelarii notarialnej.
Rada Izby Notarialnej we W. w odpowiedzi na skargę podniosła, że w 1993 r.
na żądanie Ministra Sprawiedliwości opracowała plan rozmieszczenia kancelarii
notarialnych na rok 1994, który nie został zakwestionowany. Ponieważ według tego
planu limit kancelarii notarialnych w okręgu W. został wyczerpany, podjęła uchwałę
zawieszającą opiniowanie kandydatów, gdyż skoro nie ma możliwości uruchomienia
nowej kancelarii notarialnej, niecelowe jest wdrożenie trybu opiniowania kandydatów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie (Dz. U. Nr 22, poz. 91)
jest aktem prawnym, który nie tylko określa rodzaj czynności notarialnych i tryb ich
dokonywania (art. 79-112), ale także reguluje prawa i obowiązki notariuszy, sposób
ich powoływania i odwoływania, ich odpowiedzialność dyscyplinarną oraz kwestie
związane z nadzorem nad notariatem (art. 1-78). Z art. 10 tej ustawy wynika, że
notariusza powołuje i wyznacza siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości, na
wniosek osoby zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby nota-
rialnej, zaś art. 11 i następne formułują wymagania stawiane notariuszowi oraz

- 3 -

warunki, od których zależy uruchomienie kancelarii notarialnej.
Z art. 10 przewidującym zasięgnięcie przez Ministra Sprawiedliwości opinii o
kandydacie na notariusza koresponduje art. 35 Prawa o notariacie, który wskazuje
zakres działania rady izby notarialnej. Stanowi on w pkt 1, że do zakresu działania
rady izby notarialnej należy opiniowanie wniosków w przedmiocie powoływania i
odwoływania notariuszy i asesorów notarialnych. Powyższy przepis należy więc
rozumieć w ten sposób, że Minister Sprawiedliwości przed załatwieniem wniosku
kandydata na notariusza - w sposób pozytywny lub negatywny - musi znać i ro-
zważyć stanowisko organu samorządu notarialnego działającego w okręgu, w
którym ma powstać kancelaria notarialna. Jednocześnie przyjęcie w ustawie opinii
jako formy wyrażenia stanowiska przez organ samorządu świadczy o tym, że także
wtedy, gdy organ ten jest przeciwny uwzględnieniu przez Ministra Sprawiedliwości
wniosku kandydata na notariusza, ma obowiązek wyrazić swoje stanowisko w
sprawie. Opinia bowiem ze swej istoty może być zarówno pozytywna, jak i nega-
tywna.
Przede wszystkim jednak trzeba stwierdzić, że art. 35 pkt 1 Prawa o no-
tariacie, ustanawiający obowiązek opiniowania przez radę izby notarialnej wniosków,
o których mowa w art. 10 wymienionej ustawy, nie przewiduje żadnych zwolnień od
tego obowiązku. Oznacza to, że ilekroć wpłynie wniosek osoby zainteresowanej
powołaniem na notariusza, tylekroć rada izby notarialnej ma obowiązek wydać opinię
w tej sprawie. Podjęcie zaś uchwały zawieszającej wykonywanie tego obowiązku
bądź odmawiającej jego wykonania, np. do czasu wydania przez Ministra Spra-
wiedliwości planu siedzib kancelarii notarialnych w okręgu Izby Notarialnej we W. -
jak to miało miejsce w rozpoznawanej sprawie - jest sprzeczne z wymienionymi
wyżej przepisami Prawa o notariacie.
Przytoczona analiza przepisów Prawa o notariacie i porównanie jej wyników z
zaskarżoną uchwałą Rady Izby Notarialnej we W. z dnia 25 września 1993 r.
uzasadniają zatem skargę Ministra Sprawiedliwości na tę uchwałę (art. 47 § 1 Prawa
o notariacie), gdyż trafny jest zarzut, że odmowa opiniowania kandydatów - bez
względu na przyczynę - jest sprzeczna z przepisami ustawy mającymi charakter
norm ustrojowych dla notariatu.
Art. 42 Prawa o notariacie stanowi, że nadzór nad działalnością notariuszy i

- 4 -

organów samorządu notarialnego sprawuje Minister Sprawiedliwości osobiście, za
pośrednictwem prezesów sądów apelacyjnych lub sądów wojewódzkich albo przez
wyznaczone osoby oraz że w drodze rozporządzenia określa on szczegółowo tryb
wykonywania tego nadzoru. Na podstawie § 2 tego artykułu Minister Sprawiedliwości
wydał rozporządzenie z dnia 30 kwietnia 1991 r. w sprawie trybu wykonywania
nadzoru nad działalnością notariuszy i organów samorządu notarialnego (Dz. U. Nr
42, poz. 188), które w § 11 pkt 4 postanawia, że w Ministerstwie Sprawiedliwości
czynności z zakresu nadzoru nad notariatem (w szczególności) polegają na
ustalaniu planu siedzib kancelarii notarialnych.
Rada Izby Notarialnej we W. jest zdania, że istnienie planu kancelarii
notarialnych w danym okręgu - z jednej strony i wyczerpanie limitu kancelarii
notarialnych przewidzianego w tym planie - z drugiej strony uzasadniają podjęcie
uchwały odmawiającej wydawanie opinii w trybie art. 10 Prawa o notariacie. Jest to
pogląd nietrafny.
Z rozważań nad art. 10 i art. 35 wymienionej ustawy wynika, że wydanie opinii
przez organy samorządu notarialnego jest warunkiem podjęcia przez Ministra
Sprawiedliwości decyzji w przedmiocie powołania na notariusza oraz że przepisy
Prawa o notariacie nie zwalniają tych organów od opiniowania kandydatów na
notariuszy w wypadku, gdy istniejąca liczba kancelarii notarialnych wyczerpała
ustalony limit, co więcej : przepisy te w ogóle nic nie stanowią o planach rozmiesz-
czania kancelarii notarialnych. Zgodnie więc ze stanowiskiem wyrażonym w skardze
należy przyjąć, że przedmiotowe plany są elementami nadzoru Ministra
Sprawiedliwości nad działaniem notariatu i wynikiem oceny przede wszystkim
potrzeb społecznych na danym terenie. Ustalenie przez Ministra Sprawiedliwości
planu siedzib kancelarii notarialnych w okręgu określonej izby notarialnej (§ 11 pkt 4
rozporządzenia) wywołuje ten skutek, że Minister Sprawiedliwości przy podejmo-
waniu decyzji w przedmiocie powołania na notariusza jest związany tym planem i nie
może - bez zmiany planu - dokonać takiego powołania, które spowodowałoby
przekroczenie limitu kancelarii notarialnych w poszczególnych miejscowościach
danego okręgu. Tak więc istnienie wymienionego planu nie znosi obowiązku
przewidzianego w art. 10 pkt 1 Prawa o notariacie.
Z art. 47 § 2 omawianej ustawy wynika, że po rozpoznaniu skargi Ministra

- 5 -

Sprawiedliwości Sąd Najwyższy oddala tę skargę lub uchyla zaskarżoną uchwałę
organu samorządu notarialnego i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania
właściwemu organowi samorządu, z ustaleniem wytycznych co do sposobu jej
załatwienia. Przepis ten, jak i poprzedni § 1 art. 47 ustanawiający dla Ministra
Sprawiedliwości prawo do zaskarżenia uchwały organu samorządu notarialnego
sprzecznej z prawem, są jedynymi przepisami dotyczącymi postępowania w
omawianym zakresie. Zauważalny jest więc w ustawie brak zarówno własnych,
niezbędnych unormowań z zakresu postępowania (np. formy orzeczenia, zasad
postępowania przed Sądem Najwyższym itp), jak i odesłania do stosowania
przepisów określonej procedury. W tej sytuacji, zgodnie z zasadą z art. 13 § 1 k.p.c.,
iż sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej - Sąd
Najwyższy przyjął, że do postępowania ze skargi Ministra Sprawiedliwości na
uchwałę organu samorządu notarialnego należy stosować przepisy kodeksu
postępowania cywilnego o procesie. W związku z tym rozstrzygnięcie o skardze
nastąpiło w formie wyroku. Ponadto, ponieważ skarga Ministra Sprawiedliwości
zasługuje na uwzględnienie, zaskarżona w punkcie 3 uchwała Rady Izby Notarialnej
we W. podlega uchyleniu, jednak sprzeczność z prawem tej uchwały sprawia, że
zbędne stało się przekazanie sprawy tejże Radzie do ponownego rozpoznania wraz
z odpowiednimi wskazaniami.
Z tych względów i stosownie do powołanych przepisów Sąd Najwyższy uchylił
zaskarżoną uchwałę w punkcie 3, orzekając jak w sentencji.

========================================