Wyrok z dnia 23 stycznia 2002 r.
I PKN 821/00

Przepis art. 32 ust. 4 w związku z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854
ze zm.) wymaga uzyskania przez pracodawcę zgody ponadzakładowej organi-
zacji związkowej na rozwiązanie albo zmianę treści stosunku pracy członka jej
zarządu. Pracodawca nie może więc ograniczyć się do zawiadomienia o zamia-
rze dokonania takiej czynności, a tym bardziej niedopuszczalne jest zawiado-
mienie zastępcze (analogia z art. 139 § 3 k.p.c.), polegające na pozostawieniu w
aktach osobowych pracownika przesyłki zwróconej przez pocztę, mimo wysła-
nia jej na adres wskazany przez przewodniczącego organizacji zakładowej.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski (spra-
wozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2002 r. sprawy z po-
wództwa Piotra N. i Lechosława W. przeciwko Prasowym Zakładom Graficznym
Przedsiębiorstwu Państwowemu w B. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji
powodów od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Bydgoszczy z dnia 1 czerwca 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Sądowi
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 21 grudnia 1999 r.
[...] oddalił powództwo Piotra N. i Lechosława W. o przywrócenie do pracy w pozwa-
nych Prasowych Zakładach Graficznych w B. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd
Rejonowy powołał się na poniższe ustalenia faktyczne.
Powód Piotr N. był u strony pozwanej zatrudniony od dnia 9 listopada 1993 r.
w introligatorni jako pomocnik introligatora, zaś powód Lechosław W. od dnia 17
grudnia 1985 r. jako konserwator elektryk. Powodowie byli działaczami Związku Za-
wodowego ,,L.P." - Piotr N. sekretarzem, a Lechosław W. przewodniczącym organi-
zacji zakładowej i zarazem członkiem zarządu komisji krajowej. Ze względu na pono-
szone straty i planowaną prywatyzację strona pozwana podjęła decyzję o redukcji
zatrudnienia i likwidacji niektórych stanowisk pracy. Likwidacja objęła cztery stanowi-
ska elektryków konserwatorów oraz dwadzieścia sześć stanowisk pomocników intro-
ligatora. Do zwolnienia z tych stanowisk przełożeni wytypowali między innymi powo-
dów. W odniesieniu do Lechosława W. przyczyną wyboru była ,,niska ocena jego
predyspozycji, przy konieczności redukcji zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych".
Co się natomiast tyczy Piotra N., to przyczyną wypowiedzenia mu warunków pracy
była zmiana profilu produkcyjnego introligatorni, likwidacja dwudziestu sześciu sta-
nowisk pracy pomocników introligatorskich, mała samodzielność oraz wytypowanie
przez bezpośredniego przełożonego, który był niezadowolony z jakości i tempa pracy
tego powoda. Ponieważ powodowie, jako działacze związkowi, podlegali szczególnej
ochronie trwałości stosunku pracy, to pozwany pracodawca utworzył dla nich i im po-
dobnych osób ,,dział insertowni i sortowania druków". Pracodawca powiadomił o tym
fakcie zakładową organizację związkową, a następnie wysłał powiadomienie do Ko-
misji Krajowej na adres wskazany przez Lechosława W., lecz przesyłka wróciła do
nadawcy z adnotacją o jej niepodjęciu w terminie, a następnie o zmianie adresu. Po-
zwany uznał, że tym sposobem wykonał ciążący na nim obowiązek współdziałania
ze związkami i dokonał powodom wypowiedzenia zmieniającego ich warunki pracy.
W świetle tych faktów Sąd Rejonowy uznał, że wypowiedzenie powodom wa-
runków pracy było zgodne z przepisami ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.). Decyzja o zmniejszeniu zatrudnienia przez likwidację niektórych stanowisk
pracy była rzeczywista i merytorycznie uzasadniona, czego nie są w stanie zmienić
subiektywne wyobrażenia powodów o wysokiej jakości ich pracy. Pozwany praco-
dawca prawidłowo przeprowadził też związkową konsultację zamiaru wypowiedzenia
zmieniającego, w tym konsultację drugiego stopnia, gdyż po zwrocie korespondencji
wysłanej na adres wskazany przez przewodniczącego organizacji zakładowej nie był
obowiązany do poszukiwania Komisji Krajowej Związku Zawodowego ,,L.P.".
Apelację wniesioną przez powodów oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 1 czerwca 2000 r. [...]. Sąd
Okręgowy przejął ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, a
także zaaprobował ich prawną kwalifikację. Sąd Okręgowy zauważył ponadto, że
wprawdzie w zakresie związkowej konsultacji zamiaru wypowiedzenia brak podstaw
do bezpośredniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o dorę-
czeniach, to w drodze analogii z art. 139 k.p.c. uznać można, iż pozostawienie w ak-
tach osobowych powodów zawiadomienia skierowanego do Komisji Krajowej nastą-
piło ze skutkami doręczenia.
Kasację od powyższego wyroku wnieśli powodowie, zarzucając ,,naruszenie
prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, a w szczególności przez przyjęcie,
że strona pozwana dochowała warunków określonych w przepisach ustawy z dnia
29. (powinno być ,,23") 05. 1991 r. o związkach zawodowych oraz ustawy z dnia 28.
12. 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (...), co w konsekwencji skutkowało
skutecznym rozwiązaniem stosunku pracy z powodami", a także ,,naruszenie przepi-
sów postępowania mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy przez błędne
przyjęcie, że strona pozwana skutecznie doręczyła Komisji Krajowej Związku Zawo-
dowego ,,L.P." pismo zawierające swoje stanowisko w zakresie warunków rozwiąza-
nia stosunku pracy z powodami". Na tej podstawie strona skarżąca domagała się
uchylenia kwestionowanego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sadu Rejono-
wego i przekazania mu sprawy do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu
kosztów postępowania kasacyjnego. Powyższe zarzuty zostały w treści uzasadnienia
kasacji zrelatywizowane do art. 32 ust.1, 2 i 4 ustawy o związkach zawodowych oraz
do art. 139 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja wykazuje wprawdzie wyraźne uchybienia w zakresie prawniczego
warsztatu zawodowego (podstawy kasacyjne mają ogólnikowe i jedynie częściowe
uzasadnienie - nie rozciąga się ono na petitum i w ogóle nie obejmuje konkretyzacji
przepisów tzw. ustawy o grupowych zwolnieniach, a poza tym jest napisana niesta-
rannym językiem ), lecz mimo to musi być uwzględniona, gdyż jej podstawy są
usprawiedliwione, a ściślej rzecz ujmując - ich zasadności nie można wykluczyć w
świetle niejasnych motywów zaskarżonego rozstrzygnięcia. Sąd drugiej instancji
ustalił i ocenił bowiem, że dalsze zatrudnianie powodów na dotychczasowych stano-
wiskach przestało być możliwe wskutek ich likwidacji i z tej przyczyny pracodawca
dokonał wypowiedzeń zmieniających na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Sąd
Okręgowy nie dostrzegł jednak, iż powołany przepis dotyczy zwolnień grupowych i z
wyraźną niekonsekwencją stwierdził równocześnie, że wspomniane wypowiedzenia
zmieniające ,,dla swej ważności wymagały przeprowadzenia konsultacji związkowej o
której mowa w art. 38 k. p., przy czym po negatywnej odpowiedzi organizacji związ-
kowej pozwany obowiązany był do zwrócenia się do organizacji ogólnokrajowej w
której skład wchodziła organizacja związkowa". Współdziałanie pracodawcy z pra-
cowniczym przedstawicielstwem związkowym odbywa się jednak przy zwolnieniach
grupowych na zasadach porozumienia (regulaminu) z art. 4 ustawy.
Natomiast osobom wymienionym w art. 6 ust. 1 ustawy, a więc między innymi
członkom zarządu zakładowej organizacji związkowej, do grona których należeli
także powodowie, nie wolno w razie zwolnień indywidualnych dokonać nie tylko wy-
powiedzenia, ale również wypowiedzenia zmieniającego. W tym zakresie zastoso-
wanie ma zatem przepis art. 32 ust.2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (jednolity tekst: Dz.U z 2001 r. Nr 79, poz. 854), który stanowi, że praco-
dawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może jednostron-
nie zmienić warunków pracy lub płacy na niekorzyść pracownika będącego człon-
kiem zarządu (lub komisji rewizyjnej) zakładowej organizacji związkowej w czasie
trwania mandatu oraz w okresie roku po jego wygaśnięciu. Powołany przepis wyma-
ga od pracodawcy uzyskania zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, któ-
rego to wymagania nie można identyfikować ze złożeniem wniosku o udzielenie ta-
kiej zgody, niezależnie od tego, czy wniosek rzeczywiście został adresatowi dorę-
czony.
Bezprzedmiotowe są więc wszelkie rozważania na temat dopuszczalności po-
sługiwania się analogią z art. 139 § 3 k.p.c. i uznawania, że jeżeli pismo w sprawie
wypowiedzenia (wypowiedzenia zmieniającego) pracodawca wysłał do ogólnokrajo-
wej organizacji związkowej na adres podany przez przewodniczącego organizacji za-
kładowej, po czym korespondencja wróciła z adnotacją o niepodjęciu przesyłki lub o
zmianie siedziby przez adresata, to przesyłkę pozostawia się w aktach osobowych
pracownika ze skutkami doręczenia. Należy jednak lojalnie podkreślić, że wspomnia-
nej analogii Sąd Okręgowy szukał dla zawiadomienia o zamiarze wypowiedzenia
(wypowiedzenia zmieniającego), czyli w okolicznościach określonych w art. 38 § 3
k.p., a nie dla wniosku o wyrażenie zgody na dokonanie podobnego wypowiedzenia.
Tymczasem w okolicznościach sprawy konieczna prima facie była zgoda organizacji
związkowej i to organizacji zakładowej, a nie ogólnokrajowej. Co prawda, powód Le-
chosław W. był członkiem zarządu organizacji ogólnokrajowej, lecz ochrona z tego
tytułu ulegała pochłonięciu w zbiegu z ochroną należną z racji członkostwa w zarzą-
dzie organizacji zakładowej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 § 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji, przy czym o kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art.
39319 w związku z art. 108 § 2 k.p.c.
========================================