Wyrok z dnia 23 stycznia 2002 r.
I PKN 816/00

Zasada równych praw z tytułu jednakowego wypełniania takich samych
obowiązków pracowniczych (art. 112 k.p.) dotyczy warunków nabycia prawa do
nagrody jubileuszowej określonych w zakładowym układzie zbiorowym pracy.

Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN Andrzej
Kijowski, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2002 r. sprawy z powódz-
twa Jerzego K. przeciwko Spółce Akcyjnej ,,K.P." w K. o nagrodę jubileuszową, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 19 kwietnia 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Powód Jerzy K. wniósł o zasądzenie od pozwanej Spółki Akcyjnej ,,K.P." w K.
kwoty 12.783,80 zł tytułem nagrody jubileuszowej za 30 lat pracy. Sąd Rejonowy-Sąd
Pracy w Słubicach ustalił następujący stan faktyczny. Powód był zatrudniony od dnia
1 lipca 1969 r. Od 24 listopada 1994 r. obowiązuje w pozwanej spółce regulamin wy-
nagradzania określający również zasady przyznawania nagród jubileuszowych. W
dniu 30 maja 1999 r. powodowi upłynął okres 30 lat pracy i zgodnie z § 13 regula-
minu wynagradzania przysługiwało mu prawo do nagrody.
Wyrokiem z dnia 2 lutego 2000 r. [...] Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powoda
kwotę 12.783,80 zł z ustawowymi odsetkami. Sąd wskazał, że z dniem 31 grudnia
1990 r. nastąpiło przejęcie pracowników w trybie art. 231 § 1 k.p. Zgodnie z art. 24113
k.p. postanowienia układu zbiorowego pracy mniej korzystne dla pracowników wpro-
wadza się w drodze wypowiedzenia warunków pracy i płacy. Powód wypowiedzenia
zmieniającego nie otrzymał i dlatego należało do niego zastosować zasady przyzna-
wania nagród jubileuszowych w brzmieniu sprzed zmiany zasad ich przyznawania.
Sąd Pracy powołał się także na naruszenie zakazu dyskryminacji z art. 113 k.p.
Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2000 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji
i powództwo oddalił. Sąd drugiej instancji przeprowadził dowód z porozumienia po-
między zarządem strony pozwanej, a komisją zakładową NSZZ ,,Solidarność" i
Związkiem Zawodowym Papierników w K., dotyczącego wprowadzenia zakładowego
systemu wynagradzania. Zostały nim uregulowane zasady przyznawania nagród ju-
bileuszowych pracownikom spółki, poczynając od dnia 24 listopada 1994 r. Przepis
art. 24113 k.p. wszedł w życie z dniem 25 listopada 1994 r. Wobec tego nie miał za-
stosowania do zakładowego porozumienia płacowego. W dacie jego wejścia w życie
(24 listopad 1994 r.) obowiązywała ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach
tworzenia zakładowych systemów wynagradzania (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr
69, poz. 407). Regulamin nabywania uprawnień i zasad wypłacania nagród jubile-
uszowych ustalający zasadę, iż nagroda jubileuszowa przysługuje pracownikowi za
okres pracy w spółce , został wprowadzony zgodnie z art. 23 ust. 1 tej ustawy i nie
wymagał dokonania wypowiedzeń warunków pracy i płacy, także w zakresie zmian
na niekorzyść pracowników. Zmiana zasad nabywania prawa do nagrody jubileuszo-
wej była dla powoda niekorzystna, gdyż niejako pozbawiała go części nagrody za
okres pracy poza spółką. Zmiana ta została jednak dokonana skutecznie i nietrafne
jest powoływanie się przez powoda na art. 42 k.p. Pod rządami ustawy z dnia 26
stycznia 1984 r. (do dnia 26 listopada 1994 r.), art. 42 k.p. nie miał zastosowania w
zakresie uregulowanym w zakładowym porozumieniu płacowym. Dopiero od 26 listo-
pada 1994 r. miał zastosowanie art. 42 k.p. w związku z art. 24113 § 2 k.p.
Niezasadne jest także powoływanie się przez powoda na art. 11 ustawy z dnia 29
września 1994 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. Nr 113, poz. 547 ze zm.), który stanowi, że postanowienia regulaminu mniej
korzystne dla pracowników niż przepisy prawa pracy obowiązujące w dniu wejścia w
życie ustawy przestają obowiązywać. Zamiast tych postanowień stosuje się
odpowiednio przepisy prawa pracy. Przepis ten uznawał za nieobowiązujące te
postanowienia porozumień o wprowadzeniu zakładowych systemów wynagradzania i
regulaminów wydanych w oparciu o nie, które były mniej korzystne dla pracowników
niż przepisy prawa pracy. Powód nie wskazuje, jaki przepis prawa pracy był w dniu
26 listopada 1994 r. korzystniejszy dla jego uprawnień w zakresie prawa do nagrody
jubileuszowej. Nie uczynił tego, bowiem jedynym aktem prawnym w zakresie nagród
jubileuszowych w 1994 r. było zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów
uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania
(M.P. Nr 44, poz. 358). Jego przepisy nie mogły być stosowane w miejsce zasad
określonych w regulaminie przyznawania naród jubileuszowych w pozwanej spółce,
bowiem miało ono zastosowanie tylko, gdy przepisy szczególne nie zawierały
odmiennych zasad w tym zakresie.
Sąd Okręgowy wywiódł, że art. 112 i art. 113 k.p. formułują zasadę równego
traktowania oraz zakaz dyskryminacji pracowników. Słusznie Sąd pierwszej instancji
sprecyzował te zasady jako odnoszące się do pracowników będących w tej samej
sytuacji faktycznej i prawnej. Natomiast wnioski wyciągnięte przez Sąd Rejonowy w
tym zakresie nie są uzasadnione. Powód przed podjęciem pracy w pozwanej spółce
świadczył ją u innego pracodawcy. Ten okres nie jest powodowi zaliczany do stażu
uprawniającego do nagrody jubileuszowej i stąd Sąd Rejonowy wywiódł wniosek o
dyskryminacji powoda. Tymczasem należy porównać sytuację innego pracownika,
który ,,przepracowawszy w spółce 30 lat, wcześniej otrzymał nagrodę jubileuszową
za 25 lat pracy w spółce, a do stażu pracy zaliczono mu także okres poprzedniego
zatrudnienia u innego pracodawcy". Takiego przypadku nie było. Brak było zatem
podstaw do uznania, iż doszło w przypadku powoda do nierówności w stosowaniu
zasad przyznawania nagród jubileuszowych.
Według § 6 regulaminu pracownicy, którzy otrzymali u strony pozwanej nagro-
dę jubileuszową za 25, 30, 35, 40 i 45 lat nabywają prawo do nagrody wyższej niż
otrzymali. Przepis ten stanowił podstawę prawną odmowy wypłaty powodowi nagrody
jubileuszowej za 30 lat pracy w pozwanej spółce. Brzmienie tego przepisu wskazuje,
że okresy 25, 30, 35, 40 i 45 lat, to okresy liczone według zasad obowiązujących do
23 listopada 1994 r. Powód otrzymał już nagrodę za 30 lat pracy zgodnie z poprzed-
nimi zasadami. Na mocy § 6 regulaminu przysługuje mu prawo do nagrody jubile-
uszowej za 35 lat według nowych zasad.
Kasację od tego wyroku wniósł powód, który zarzucił naruszenie art. 42 k.p.
przez jego niezastosowanie i przyjęcie, że nie miał on zastosowania pod rządami
ustawy o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania w zakresie
uregulowanym w porozumieniu o zakładowym systemie wynagradzania z 24 listopa-
da 1994 r.; naruszenie art. 112 i 113 k.p. przez ich błędną wykładnię polegającą na
przyjęciu braku podstaw do uznania, że w przypadku powoda doszło do nierówności
w stosowaniu zasad przyznawania nagród jubileuszowych; naruszenie art. 233 § 1
k.p.c. wskutek nierozważenia w sposób wszechstronny zebranego materiału. W uza-
sadnieniu kasacji powód wywiódł w szczególności, że wprowadzenie w dniu 23 listo-
pada 1994 r. porozumienia określającego, że nagrody jubileuszowe nabywa się w
zależności od okresu przepracowanego w spółce, było niewątpliwie zmianą tego
elementu stosunku pracy. Była to zmiana na niekorzyść pracowników. Wymagała
więc dokonania wypowiedzenia warunków płacy na podstawie art. 42 k.p. Taka sytu-
acja istniała zarówno przed, jak i po wejściu w życie art. 24113 k.p. Skoro stosunek
pracy powoda nie został w sposób prawidłowy zmieniony przy wprowadzaniu poro-
zumienia zakładowego, to w dniu 30 czerwca 1999 r. wystąpiły przesłanki nabycia
prawa do żądanej przez powoda nagrody jubileuszowej.
Obowiązujące u pozwanego porozumienie płacowe, zawarte w dniu 23 listo-
pada 1994 r. jeszcze pod rządami ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach two-
rzenia zakładowych systemów wynagradzania, przekształciło się w zakładowy układ
zbiorowy pracy z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o zmianie
ustawy Kodeks pracy na podstawie jej art. 5. Zgodnie z jej art. 11 ustalenia regula-
minu wydanego na podstawie ustawy o zasadach tworzenia zakładowych systemów
wynagradzania, mniej korzystne dla pracowników niż przepisy prawa pracy obowią-
zujące w dniu wejścia w życie ustawy, przestały obowiązywać. Zamiast nich stosuje
się odpowiednio przepisy prawa pracy. Regulamin jest dla skarżącego mniej korzyst-
ny, niż obowiązujące przepisy prawa pracy dotyczące wypłaty nagrody jubileuszowej,
w oparciu o które wypłacono mu nagrodę w roku 1994. Uzależnia bowiem prawo do
nagrody od okresu pracy u pozwanego, a nie od łącznego okresu zatrudnienia.
Przepis § 6 regulaminu przestał więc obowiązywać z dniem 26 listopada 1994 r., a
zamiast niego należało zastosować obowiązujące przepisy prawa pracy, a zatem
wypowiedzieć powodowi warunki pracy lub wypłacić mu w dniu 30 czerwca 1999 r.
nagrodę jubileuszową.
W przypadku powoda doszło do nierówności w stosowaniu zasad przyznawa-
nia nagród jubileuszowych. Dyskryminacją jest bezprawne pozbawienie lub ograni-
czenie praw wynikających ze stosunku pracy, a także przyznanie pracownikowi
mniejszych praw niż te, z których korzystają inni pracownicy, znajdujący się w tej sa-
mej sytuacji faktycznej i prawnej. W dniu 30 czerwca 1999 r. strony łączył stosunek
pracy, w oparciu o który powodowi przysługiwała nagroda jubileuszowa. Odmawiając
mu prawa do jej wypłaty, pozwany bezprawnie pozbawił powoda prawa. Naruszenie
zasad równego traktowania i niedyskryminacji polega, na tym, iż pracownikom znaj-
dującym się w tej samej sytuacji przyznano różne prawa. Inni pracownicy, przepra-
cowawszy u pozwanego 30 lat, nie pracując jednak wcześniej w innym zakładzie,
otrzymali nagrodę za taki sam jak powód staż pracy i otrzymują ją co 5 lat, podczas
gdy powód na kolejną nagrodę musiałby czekać 10 lat. Sąd drugiej instancji błędnie
przyjął, iż o tej samej sytuacji faktycznej i prawnej można mówić tylko jeśli ,,porówna
się sytuację innego pracownika, który przepracowawszy w spółce 30 lat, wcześniej
otrzymał nagrodę jubileuszową za 25 lat pracy w spółce a do stażu pracy zaliczono
mu także okres poprzedniego zatrudnienia u innego pracodawcy; takiego przypadku
nie było." Z tą samą sytuacją faktyczną i prawną mamy w przedmiotowej sprawie do
czynienia także wtedy, gdy porównamy sytuację powoda i pracowników, którzy prze-
pracowali u pozwanej określoną liczbę lat, potrzebną do nabycia prawa do nagrody
jubileuszowej i w 1994 r. nagrodę tę otrzymali. Po upływie kolejnych 5 lat pracownicy
ci uzyskują prawo do kolejnej nagrody, natomiast powód prawa tego zdaniem Sądu
drugiej instancji nie nabywa. W obu przypadkach punkt wyjścia jest taki sam - pra-
cownicy otrzymali w 1994 r. nagrodę jubileuszową, a po przepracowaniu kolejnych 5
lat nabywają prawo do kolejnej nagrody.
Zdaniem powoda naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. polega na tym, że Sąd Okrę-
gowy błędnie wskazał, iż powód wniósł o zasądzenie kwoty 12.783,80 zł tytułem na-
grody jubileuszowej za 30 lat pracy. Powód tymczasem nie wniósł o zasądzenie na-
grody jubileuszowej za 30 lat pracy, lecz za 30 lat pracy w pozwanej spółce. W mo-
mencie wystąpienia o nagrodę jubileuszową powód miał łącznie 35 letni staż pracy.
Sąd drugiej instancji mylnie określił, za jaki okres powód dochodzi nagrody, pomimo
jego obszernych wyjaśnień. Powód nigdy nie otrzymał nagrody za 30 lat pracy u po-
zwanego. W 1994 r. nie mógł otrzymać takiej nagrody, bo nie funkcjonował zakłado-
wy przepis o liczeniu tego okresu tylko jako dotyczącego spółki. W roku 1994 powód
przepracował w spółce tylko 25 lat. Powód nie domaga się od pozwanej spółki wy-
płaty dodatkowej nagrody za 30 lat pracy w spółce, ponieważ takiej nagrody nie
otrzymał. Wcześniej otrzymał nagrodę za 5 lat pracy poza spółką i za 25 lat u poz-
wanego. Strona pozwana odmawia powodowi wypłaty nagrody, powołując się na § 6
regulaminu dotyczącego trybu nabywania uprawnień i zasad wypłacania nagród ju-
bileuszowych, twierdząc że powód już otrzymał nagrodę za 30 lat pracy. Stanowisko
to jest niezgodne z prawdą.
Strona pozwana wniosła o oddalenie kasacji i zasądzenie kosztów postępo-
wania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. polega na nieporozumieniu. Przepis ten
dotyczy swobodnej oceny dowodów dokonywanej w celu ustalenia stanu faktycznego
sprawy. Tymczasem powód odnosi go do oceny charakteru żądania, które było jed-
noznacznie określone na kwotę 12.783,80 zł tytułem nagrody jubileuszowej za 30 lat
pracy w pozwanej spółce. Takie też żądanie było przedmiotem rozstrzygnięć Sądów,
a że przez Sąd drugiej instancji nieco inaczej potraktowane niż chce tego powód, to
już inna sprawa, która z pewnością nie dotyczy stosowania art. 233 § 1 k.p.c.
Nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 42 k.p. U strony pozwanej nagrody ju-
bileuszowe były uregulowane protokołem dodatkowym nr 3a z dnia 1 października
1988 r. do regulaminu wynagradzania. Nowe zasady w tym zakresie zostały wprowa-
dzone porozumieniem z dnia 23 listopada 1994 r. zawartym pomiędzy zarządem
strony pozwanej, a komisją zakładową NSZZ ,,Solidarność" i Związkiem Zawodowym
Papierników w K., dotyczącym wprowadzenia zakładowego systemu wynagradzania.
Zostały nim uregulowane zasady przyznawania nagród jubileuszowych pracownikom
spółki, poczynając od dnia 24 listopada 1994 r. Słusznie Sąd drugiej instancji oceniał
wejście w życie tych regulacji i ich skutek według stanu prawnego obowiązującego w
tym dniu (24 listopad 1994 r.). Obowiązywała wówczas ustawa z dnia 26 stycznia
1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania (jednolity tekst:
Dz.U. z 1990 r. Nr 69, poz. 407), gdyż została ona uchylona z dniem 26 listopada
1994 r. (art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o zmianie ustawy - Ko-
deks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz.U. Nr 113, poz. 547 ze zm.). Skutek
wejścia w życie nowych zasad nabywania prawa do nagród jubileuszowych w po-
zwanej spółce należy więc oceniać według stanu prawnego z dnia 24 listopada 1994
r., czyli według przepisów ustawy z dnia 6 stycznia 1984 r. i wówczas obowiązują-
cych przepisów Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r.
(oznaczenie według jednolitego tekstu: Dz.U. z 1990 r. Nr 69, poz. 407; Sąd drugiej
instancji powołuje go jako art. 23 ust. 1, a powinno być art. 21 według tekstu pierwot-
nego lub art. 24 według oznaczenia z jednolitego tekstu: Dz.U. z 1988 r. Nr 28, poz.
196 ze zm.; nie ma wątpliwości, że o ten przepis chodzi) porozumienie płacowe za-
stępowało z dniem jego wejścia w życie wynikające z dotychczasowych przepisów
odpowiednie warunki umów o pracę i innych aktów stanowiących podstawę nawiąza-
nia stosunku pracy. W dniu 24 listopada 1994 r. nie obowiązywał jeszcze (wszedł w
życie z dniem 26 listopada 1994 r., czyli równocześnie z uchyleniem ustawy z dnia 26
stycznia 1984 r.) art. 24113 k.p. w brzmieniu nadanym wskazaną ustawą z dnia 29
września 1994 r. o zmianie Kodeksu pracy, według którego korzystniejsze postano-
wienia układu zbiorowego pracy, z dniem jego wejścia w życie, zastępują z mocy
prawa wynikające z dotychczasowych przepisów prawa pracy warunki umowy o
pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy (§ 1), po-
stanowienia układu mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze wy-
powiedzenia pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego
aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy (§ 2). Słusznie więc Sąd
drugiej instancji uznał, że art. 24113 k.p. we wskazanym brzmieniu nie mógł mieć za-
stosowania do oceny zmiany warunków płacy dokonanej wskutek wejścia w dniu 24
listopada 1994 r. nowego porozumienia płacowego u strony pozwanej. Zmianę tę
należy oceniać według art. 21 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r., który był przepisem
szczególnym względem art. 42 k.p., a więc go wyłączał. Inaczej mówiąc, zmiana wa-
runków płacy, także na niekorzyść pracownika, wskutek wejścia w życie nowego po-
rozumienia płacowego na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r., w dniu 24
listopada 1994 r. nie wymagała dokonania wypowiedzeń zmieniających. W tym za-
kresie konieczne jest jednak uzupełnienie argumentacji Sądu drugiej instancji zwią-
zane z tym, że w dniu 31 grudnia 1990 r. strona pozwana przejęła pracowników od
poprzedniego pracodawcy na podstawie art. 231 k.p., co spowodowało, że ich
warunki płacowe (wynikające z porozumienia z dnia 1 października 1988 r.) stały się
częścią indywidualnych stosunków pracy (por. np. wyrok z dnia 21 września 1995 r., I
PRN 60/95, OSNAPiUS 1996 r. nr 7, poz. 100). Zgodnie bowiem z utrwalonym
orzecznictwem zakładowe porozumienie płacowe nie zastępowało warunków płacy
wynikających z umowy o pracę lub innych czynności kształtujących treść stosunku
pracy (a nie z przepisów; art. 21 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r.), dla zmiany
których konieczne było dokonanie wypowiedzenia zmieniającego (wyrok z dnia 11
maja 1999 r., I PKN 26/99, OSNAPiUS 2000 r. nr 14, poz. 543). Zasada ta dotyczyła
jednak tylko zastępowania z mocy prawa warunków umowy o pracę, które nie zostały
odrębnie określone w umowie o pracę i nie stanowiły jedynie przytoczenia
(powtórzenia) treści wcześniej obowiązujących przepisów prawa pracy (wyrok z dnia
5 maja 1999 r., I PKN 675/98, OSNAPiUS 2000 r. nr 13, poz. 511; OSP 2001 r. z. 2,
poz. 32 z glosą I. Sierockiej). Inaczej mówiąc warunki płacowe wynikające z
indywidualnych umów (a nie z przepisów), które były jedynie powtórzeniem
przepisów wcześniej obowiązujących (w przypadku powoda warunki umowy
powtarzające przepisy porozumienia z dnia 1 października 1988 r.) były
automatycznie zastępowane (bez konieczności dokonywania wypowiedzenia
zmieniającego) przez nowe porozumienie płacowe, także na niekorzyść pracownika.
Dopiero zmiana zasad nabycia prawa do nagrody jubileuszowej wynikająca z
zakładowego układu zbiorowego pracy (zakładowego regulaminu wynagradzania) na
niekorzyść pracownika, po wejściu w życie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o
zmianie Kodeksu pracy wymagała dokonania wypowiedzenia warunków płacy (wyrok
z dnia 6 sierpnia 1998 r., I PKN 227/98, OSNAPiUS 1999 r. nr 17, poz. 543).
Nie ma też racji powód, o ile zarzuca naruszenie art. 11 wskazanej ustawy z
dnia 29 września 1994 r. o zmianie Kodeksu pracy. Według art. 5 ust. 1 pkt 2 tej
ustawy, porozumienie o wprowadzeniu zakładowego systemu wynagradzania na
podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r., przekształcało się z mocy prawa w za-
kładowy układ zbiorowy pracy. Zgodnie natomiast z art. 11 ustawy zmieniającej Ko-
deks pracy postanowienia tych zakładowych układów zbiorowych, mniej korzystne
dla pracowników niż przepisy prawa pracy obowiązujące w dniu wejścia w życie
ustawy przestawały obowiązywać. Zamiast tych postanowień i ustaleń stosowało się
odpowiednie przepisy prawa pracy. W dniu 24 listopada 1994 r. u strony pozwanej
weszło w życie nowe porozumienie płacowe, które z dniem 25 listopada 1994 r. prze-
kształciło się w zakładowy układ zbiorowy pracy. Aby więc uznać, że postanowienia
tego układu zakładowego w dniu 25 listopada 1994 r. utraciły moc, to trzeba by
wskazać przepisy prawa pracy obowiązujące w tym dniu, korzystniejsze dla pracow-
ników. Konkretnie chodzi o przepisy dotyczące nagród jubileuszowych. Słusznie Sąd
drugiej instancji uznał, że takich przepisów nie było (i nie ma). Nagrody jubileuszowe
nie są bowiem świadczeniami powszechnymi. Przysługują one u strony pozwanej
dlatego, że wprowadzało je porozumienie płacowe, później przekształcone w zakła-
dowy układ zbiorowy pracy. Względem tego układu nie można wskazać żadnych
przepisów prawa pracy regulujących warunki nabywania u strony pozwanej nagród
jubileuszowych. W szczególności słusznie Sąd drugiej instancji stwierdził, że za takie
przepisy nie może być uznane zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniają-
cych do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44,
poz. 358). Zgodnie z jego § 1 było ono bowiem stosowane tylko wówczas, gdy prze-
pisy zakładowe nie zawierały odmiennych zasad. Skoro więc obowiązujący u strony
pozwanej układ zakładowy przewidywał odmienne zasady niż zarządzenie, to nie
miało ono zastosowania, a więc nie można go było traktować jako przepisów prawa
pracy przewidujących korzystniejsze warunki nabycia nagród jubileuszowych (por.
wyrok z dnia 22 kwietnia 1998 r., I PKN 62/98, OSNAPiUS 1999 r. nr 9, poz. 297).
Powód chce, aby jako korzystniejsze przepisy prawa pracy traktować przepisy
uprzednio obowiązujące u strony pozwanej w tym zakresie (porozumienie z dnia 1
października 1988 r.). Jest to niemożliwe w sposób oczywisty, skoro to poprzednie
porozumienie przestało obowiązywać z dniem 24 listopada 1994 r. (wejście w życie
nowego porozumienia), a więc nie obowiązywało w dniu 25 listopada 1994 r. (nie
mógł więc ze względu na nie mieć zastosowania art. 11 ustawy o zmianie Kodeksu
pracy).
Nie jest też zasadny zarzut naruszenia art. 113 k.p., ustanawiającego zakaz
dyskryminacji w stosunkach pracy. Zgodnie z tym przepisem (w brzmieniu dotyczą-
cym stanu faktycznego sprawy), jakakolwiek dyskryminacja w stosunkach pracy, w
szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość,
przekonania, zwłaszcza polityczne lub religijne, oraz przynależność związkową - jest
niedopuszczalna. Powód nie jest bowiem traktowany dyskryminująco ze względu na
cechę dotyczącą go osobiście. U strony pozwanej po prostu wprowadzono nowe za-
sady nabywania nagród jubileuszowych, w których nie zalicza się stażu pozazakła-
dowego, a to jest dopuszczalne (por. wyrok z dnia 24 listopada 1998 r., I PKN
343/98, OSNAPiUS 2000 r. nr 1, poz. 16) i nie ma charakteru dyskryminującego ze
względu na cechy dotyczące osoby pracownika, przykładowo wskazane w art. 113
k.p.
Za zasadny natomiast uznał Sąd Najwyższy zarzut naruszenia art. 112 k.p.
Przepis ten w brzmieniu mającym zastosowanie w sprawie (w 1999 r.) stanowił, że
pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych
obowiązków. Powstaje pytanie, czy dotyczy on w ogóle nagród jubileuszowych, na
które należy odpowiedzieć w przypadku powoda twierdząco. Charakter prawny na-
gród jubileuszowych nie jest jednolity. Nagroda jubileuszowa może stanowić składnik
wynagrodzenia za pracę, jeżeli odpowiada cechom pojęciowym premii, a więc pod-
daje się kontroli co do przesłanek przyznawania i ustalenia jej wysokości. Może być
także świadczeniem pozbawionym cech wynagrodzenia za pracę w ścisłym tego
słowa znaczeniu, w sytuacji, gdy prawo do niej zależy nie od spełnienia obiektywnie
określonych przepisami płacowymi warunków, lecz od jej przyznania; w takim razie
jest nagrodą (por. np. uzasadnienie wyroku z dnia 13 października 1999 r., I PKN
159/99, OSNAPiUS 2001 r. nr 4, poz. 109; wyrok z dnia 24 marca 1999 r., I PKN
634/98, OSNAPiUS 2000 r. nr 10, poz. 383; OSP 2000 r. z. 12, poz. 178 z glosą J.
Wratnego). Ponieważ kryteria otrzymania przez powoda nagrody jubileuszowej były
określone obiektywnie, to ma ona charakter premii, a więc stanowi element wynagro-
dzenia za pracę, czyli niewątpliwie jest związana z wykonywaniem obowiązków pra-
cowniczych, których wyrazem jest staż pracy.
W obowiązującym u strony pozwanej (przejętym zakładzie pracy) do listopada
1994 r. zakładowym systemie wynagradzania (protokół dodatkowy z dnia 1 paździer-
nika 1988 r.) przysługiwały pracownikom nagrody jubileuszowe za ogólny staż pracy,
gdyż w tym zakresie odsyłano do przepisów powszechnie obowiązujących (zarzą-
dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r.). W zależności od
rodzaju stażu pracy zróżnicowany był sposób obliczania nagród jubileuszowych.
Mianowicie, za staż zakładowy nagrodę obliczano od podstawy, którą stanowił ekwi-
walent za niewykorzystany urlop, a za inny staż pracy (pozazakładowy), od najniż-
szego wynagrodzenia. Posiadanie stażu zakładowego było więc preferowane, gdyż
wyższa była podstawa obliczenia od niego nagrody jubileuszowej. Staż pozazakła-
dowy wpływał jednak w ogólności na wymiar nagrody, gdyż był zaliczany do stażu,
od którego zależało jej nabycie, a oczywiście im wyższy staż pracy, tym wyższa była
nagroda. Za 30 lat ogólnego stażu pracy przysługiwała wówczas nagroda jubileu-
szowa w wysokości 400% podstawy wymiaru, według wskazanych zasad. Powód
otrzymał taką nagrodę w dniu 26 lipca 1994 r. Legitymował się wówczas 25-letnim
stażem zakładowym (u poprzednika strony pozwanej został zatrudniony w dniu 1
lipca 1969 r.) oraz 5-letnim stażem pozazakładowym.
Po zmianie zakładowego systemu wynagradzania (od 24 listopada 1994 r., a
właściwie od 1 stycznia 1995 r., gdyż takie było postanowienie porozumienia) do
stażu pracy, od którego zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej wlicza się
tylko staż zakładowy, przy traktowaniu za taki także stażu w przejętym przez stronę
pozwaną zakładzie pracy. W ogóle nie podlega uwzględnieniu staż pozazakładowy.
Za 30 lat pracy u strony pozwanej przysługuje nagroda jubileuszowa w wysokości
500% podstawy wymiaru, którą stanowi ekwiwalent za niewykorzystany urlop. Powód
spełnił warunki do tej nagrody w dniu 1 lipca 1999 r., gdyż wówczas jego staż zakła-
dowy osiągnął granicę 30 lat. Strona pozwana odmówiła jej wypłaty ze względu na §
6 regulaminu, który jest przepisem przejściowym, regulującym zasady wejścia w ży-
cie nowych zakładowych zasad nabywania prawa do nagród jubileuszowych. Przepis
ten stanowi, że pracownicy, którzy otrzymali nagrodę jubileuszową za 25, 30, 35, 40 i
45 lat nabywają prawo do nagrody wyższej, niż już otrzymali. Wymaga on interpreta-
cji, która w toku postępowania nie została dokładnie przeprowadzona. Niewątpliwie
chodzi w nim o to, że pracownicy, którzy w okresie obowiązywania poprzednich za-
sad zakładowych nabyli prawo do nagród, mają zmodyfikowane zasady ich nabywa-
nia na podstawie nowego systemu. Można też podzielić pogląd, że przepis pozwala
na wykładnię a contrario, czyli istotna jego treść sprowadza się do wyłączenia naby-
cia prawa do nagrody takiej samej lub niższej, względem nagrody już wypłaconej w
poprzednim systemie. Taką wykładnię prezentuje strona pozwana, a przede wszyst-
kim Sąd drugiej instancji. Względem powoda prowadzi ona do wniosku, że skoro na-
był on w poprzednim systemie nagrodę za 30 lat pracy, to nie nabywa w nowym
systemie nagrody za taki sam staż (za 30 lat) i nabędzie dopiero nagrodę za staż 35-
letni (1 lipca 2004 r.). Nie jest to jednak jedyny sposób wykładni wynikający z treści
tego przepisu. Problem polega na interpretacji pojęcia ,,nabywają prawo do nagrody
wyższej". Sąd drugiej instancji (strona pozwana) sprowadza pojęcie ,,nagrody wyż-
szej" do nagrody za dłuższy staż pracy. W tym rozumieniu przykładowo nagroda za
30 lat pracy jest wyższa od nagrody za 25 lat. Tymczasem można uważać, że ,,na-
groda wyższa" to nagroda w wyższej wysokości kwotowej lub wyższej wysokości
określonej w procentach podstawy wymiaru. Takie rozumienie jest nawet bardziej
uzasadnione brzmieniem przepisu. Gdyby tak rozumieć ten przepis to powód w dniu
1 lipca 1999 r. spełniłby warunki do nabycia prawa do nagrody, którego nie wyłączy-
łby § 6 regulaminu. Z pewnością nagroda w kwocie ponad 12.000 zł jest wyższa
kwotowo od nagrody, którą otrzymał w 1994 r. Jest również wyższa w wymiarze od-
niesionym do podstawy wymiaru (w 1994 r. powód otrzymał nagrodę w wysokości
400% podstawy, a w 1999 r. spełnił przesłanki do nabycia nagrody w wysokości
500% podstawy wymiaru). Sąd drugiej instancji nie rozważał takiej możliwości, a jest
to konieczne, gdyż dopiero po jej wyeliminowaniu powstaje problem ewentualnego
naruszenia zasady równego traktowania pracowników.
Zarzut naruszenia art. 112 k.p. należy odnieść do założenia, że wykładnia ana-
lizowanego § 6 regulaminu oznacza, iż pracownik, który w poprzednim zakładowym
systemie otrzymał nagrodę jubileuszową za 30 lat pracy (staż ogólny) nie nabywa w
nowym systemie, prawa do nagrody za 30 lat stażu zakładowego. Zwrócić trzeba
uwagę, że chodzi o nierówne traktowanie pracowników przez przepis prawa zakła-
dowego. Analizy sytuacji powoda nie należy więc odnosić do innego konkretnego
pracownika traktowanego inaczej, lecz do abstrakcyjnej sytuacji pracownika, będącej
w istotnych elementach taką samą, jak powoda. Rację ma bowiem Sąd drugiej in-
stancji, że zasada równych praw oznacza takie samo traktowanie pracowników bę-
dących w takiej samej sytuacji faktycznej i prawnej w zakresie jej istotnych elemen-
tów (relewantnych). Konieczne jest więc określenie, które to elementy sytuacji powo-
da są istotne z punktu widzenia nabycia prawa do nagrody jubileuszowej w nowym
systemie zakładowym. Kwestia ta nie powinna budzić większych wątpliwości, że tym
istotnym elementem jest staż zakładowy pracy. Słuszny jest w tym zakresie zarzut
powoda, że takie porównanie prowadzi do oceny naruszenia zasady równego trakto-
wania. Pracownik (hipotetyczny) zatrudniony w tym samym dniu co powód (1 lipca
1969 r.), legitymujący się wyłącznie stażem zakładowym otrzymałby bowiem w dniu 1
lipca 1999 r. nagrodę za 30 lat stażu zakładowego, a następnie w dniu 1 lipca 2004 r.
nagrodę za 35 lat stażu. Tymczasem powód, legitymując się takim stażem zakłado-
wym otrzymałby w tym czasie tylko jedną nagrodę za 35 lat stażu zakładowego.
Jednakże nie przesądza to jeszcze o zasadności zarzutu naruszenia art. 112
k.p. Istota problemu tkwi w ocenie, czy przepis § 6 regulaminu w sposób
uzasadniony (racjonalny) zróżnicował analizowane sytuacje. Należy stwierdzić, że
istnieją racje przemawiające za różnym potraktowaniem analizowanych stanów.
Powodowi bowiem w 1994 r. zaliczono staż pozazakładowy do stażu pracy, od
którego zależało nabycie prawa do nagrody jubileuszowej. Jego uprawnienia były
więc lepsze, niż pracownika legitymującego się wyłącznie stażem zakładowym, takim
samym jak powód. Czy jednak ta różnica była na tyle istotna, aby prowadziła do
oceny, że racjonalne i uzasadnione jest pozbawienie powoda w całości nagrody za
30 lat stażu zakładowego? Na to pytanie należy odpowiedzieć przecząco. Powód w
1994 r. otrzymał nagrodę za 30 lat stażu ogólnego, liczoną od 25 lat stażu
zakładowego od wyższej podstawy, a od 5 lat stażu pozazakładowego, od niższej
podstawy. W tym momencie pracownik zatrudniony w tym samym dniu co powód w
zakładzie przejętym przez stronę pozwaną, otrzymałby nagrodę za 25 lat stażu, a
więc niższą w wymiarze procentowym, choć liczoną od wyższej podstawy. Różnica
między nimi sprowadza się więc w istocie do otrzymania przez powoda pewnego
zwiększenia nagrody jubileuszowej z tytułu stażu pozazakładowego. Racjonalnym i
uzasadnionym byłoby w tej sytuacji tylko obniżenie powodowi nagrody jubileuszowej
za 30 lat stażu zakładowego, a nie całkowite pozbawianie go tej nagrody. Taka
regulacja przepisu przejściowego mogłaby być uznana za realizację zasady równego
traktowania, rozumianej także jako zróżnicowanie sytuacji odmiennych. Inna
wykładnia prowadzi do nieuzasadnionego, nierównego potraktowania powoda.
Otrzymałby on bowiem w 1994 r. nagrodę jubileuszową za 30 lat stażu ogólnego (w
tym 25 lat stażu zakładowego), następnie w ogóle nie otrzymałby nagrody w 1999 r.
za 30 lat stażu zakładowego i uzyskałby dopiero w 2004 r. prawo do nagrody za 35
lat stażu zakładowego (na przestrzeni tych lat otrzymałby dwie nagrody). Tymczasem
pracownik zatrudniony w tym samym dniu co powód, legitymujący się wyłącznie
stażem zakładowym, otrzymałby w tym okresie trzy nagrody: w 1994 r. za 25 lat
stażu zakładowego (nieco niższą niż powód w tym momencie), a następnie za 30 lat
stażu zakładowego w 1999 r. (której powód w ogóle by nie otrzymał) oraz w 2004 r.
za 35 lat stażu zakładowego. W tym stanie rzeczy należało uznać, że przepis § 6
regulaminu narusza zasadę równego traktowania z art. 112 k.p., gdyż całkowite
pozbawienie powoda nagrody za 30 lat stażu zakładowego nie jest racjonalnym
zróżnicowaniem jego sytuacji ze względu na uprzednie otrzymanie w 1994 r. nagrody
za 30 lat stażu ogólnego.
Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 i art. 108 § 2 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.
========================================