Wyrok z dnia 18 grudnia 2001 r.
I PKN 753/00


Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Władysława P. przeciwko Szkole Podstawowej w Z. o przywrócenie do pracy, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi z dnia 16 maja 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bełchatowie wyrokiem z dnia 19 stycznia 2000 r.
uznał za bezskuteczne wypowiedzenie umowy o pracę z dnia 29 października 1999
r. dokonane powodowi Władysławowi P. przez pozwaną Szkołę Podstawową w Z.
Sąd ten ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej Szkole od 21 sierpnia
1995 r. w charakterze woźnego szkolnego, początkowo na podstawie umów o pracę
na czas określony, a następnie - od 1 lipca 1996 r. na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony. Strona pozwana dokonała wypowiedzenia tej umowy, składając
oświadczenie w piśmie z 29 października 1999 r. , doręczonym powodowi tego sa-
mego dnia. Okres wypowiedzenia miał upłynąć 31 stycznia 2000 r. Jako przyczyny
wypowiedzenia wskazano ,,nieprzestrzeganie dyscypliny pracy, niewykonywanie po-
leceń służbowych, niedyspozycyjność i łamanie regulaminu pracy". Powód nie jest
członkiem związku zawodowego. Zakres jego obowiązków pracodawca określił na
piśmie. Powód był 8 marca 1999 r. nietrzeźwy w pracy. Z tego powodu dyrektor
Szkoły zwolnił go od świadczenia pracy. Tego dnia dyrektor nie częstował pracowni-
ków szampanem. Zdarzało się, że powód (nie tylko tego dnia) był nietrzeźwy w miej-
scu pracy. W lipcu 1999 r. powód korzystał z urlopu wypoczynkowego. Dyrektor od-
wołał go z urlopu z uwagi na smołowanie dachu. Powód zgodził się na odwołanie.
Powód przyszedł rano do pracy, a następnie oddalił się z miejsca pracy. Po powrocie
był pod wpływem alkoholu. Z tej przyczyny dyrektor nie pozwolił mu wejść na dach i
nakazał opuszczenie terenu szkoły. Powód nie uskarżał się, że jest chory. Zdarzało
się, że inni pracownicy wykonywali za powoda jego obowiązki. W maju 1999 r. po-
wód nie wykonał polecenia dyrektora pobielenia krawężników przed Szkołą. Pod ko-
niec listopada Jacek S. miał wraz z powodem malować okna, ale wykonywał tę czyn-
ność sam, gdyż powód był tego dnia nietrzeźwy. Z uwagi na nietrzeźwość dyrektor
nakazał mu opuszczenie Szkoły. W grudniu 1999 r. powód był po raz kolejny nie-
trzeźwy w pracy. Powód pracował przy budowie domu dyrektora Szkoły Henryka K.
w godzinach pracy w Szkole, jak i po tych godzinach. W 1999 roku powód korzystał
ze zwolnień lekarskich przez 58 dni. W okresie od 4 do 23 sierpnia 1999 r. przebywał
w szpitalu na oddziale zakaźnym. Inni pracownicy, spośród 15 osób zatrudnianych
przez Szkołę, również korzystali ze zwolnień lekarskich w 1999 r.
Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że określenia użyte przez pracodawcę
w jego piśmie zawierającym oświadczenie o wypowiedzeniu są zbyt ogólne, aby
można było uznać, że spełniają przewidziane w art. 30 § 4 KP wymaganie wskazania
przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie. Sąd nie ograniczył się do stwierdzenia
naruszenia przez pracodawcę przepisów o wypowiadaniu umów o pracę lecz zbadał
też merytoryczną zasadność wypowiedzenia. Za niezasadny uznał zarzut niedyspo-
zycyjności, pod którym pracodawca rozumiał korzystanie ze zwolnień lekarskich. Z
drugiej strony Sąd stwierdził, że powód naruszał swe podstawowe obowiązki prze-
bywając w miejscu pracy w stanie nietrzeźwości. Wobec tego okoliczności dotyczące
jego sytuacji życiowej, niezwiązane ze stosunkiem pracy nie mogą wskazywać na
sprzeczność wypowiedzenia z zasadami współżycia społecznego. Za przyczynę
uzasadniającą wypowiedzenie nie może być - zdaniem Sądu Rejonowego - uznane
niewykonanie polecenia malowania krawężników z uwagi na upływ czasu między
tym zdarzeniem a wypowiedzeniem. Sąd rozważał też zgodność żądania pozwu z
zasadami współżycia społecznego. Powód naruszył zasady współżycia społecznego
przez przebywanie w pracy w stanie nietrzeźwym. Dyrektor Szkoły również naruszył
zasady współżycia społecznego przez to, że zatrudniał powoda na budowie swego
domu w czasie, gdy powód miał świadczyć pracę woźnego w Szkole. Stwierdzenie,
że obie strony stosunku pracy przekroczyły swe uprawnienia i obowiązki z tego sto-
sunku, doprowadziło Sąd pierwszej instancji do konkluzji, że ,,naganna postawa po-
woda nie może z uwagi na także niewłaściwe zachowanie pracodawcy stanowić
podstawy do uznania, że pomimo naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów po-
wrót powoda do pracy byłby sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i spo-
łeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa".
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, po rozpozna-
niu apelacji strony pozwanej, zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od pozwanej
Szkoły Podstawowej w Z. na rzecz Władysława P. kwotę 2.374,56 zł z odsetkami
tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o pracę dokonane z naruszeniem
przepisów prawa. Sąd drugiej instancji nie podzielił poglądu Sądu Rejonowego, jako-
by zachowanie powoda naruszającego obowiązki pracownicze i zachowanie dyrekto-
ra zatrudniającego powoda prywatnie wzajemnie równoważyły się. Częste przypadki
spożywania przez powoda alkoholu w czasie i miejscu pracy nie mogą być niczym
usprawiedliwione. Ustalone przez Sąd Rejonowy naruszenie przez pozwaną Szkołę
przepisu art. 30 § 4 KP może być co najwyżej podstawą zasądzenia na rzecz powo-
da odszkodowania. W ocenie Sądu drugiej instancji, przywrócenie do pracy w szkole
woźnego, któremu zdarza się przebywać w miejscu i czasie pracy w stanie nietrzeź-
wym i takim może go widzieć młodzież szkolna, byłoby demoralizujące i jest niecelo-
we w rozumieniu art. 45 § 2 KP.
Powód wniósł kasację od tego wyroku, podnosząc zarzut naruszenia prawa
materialnego: art. 45 § 1 i 45 § 2 KP przez ,,przyjęcie niecelowości przywrócenia do
pracy powoda i zasądzenie odszkodowania na podstawie powołanego art. 45 § 2
KP" oraz (w zakresie drugiej podstawy kasacyjnej) naruszenia art. 233 § 1 KPC
,,przez przekroczenie granic w swobodnej ocenie dowodów przy ocenie postępowa-
nia powoda i pozwanego jako pracodawcy i wysnucie błędnych w tym zakresie wnio-
sków z dokonanych przez Sąd Rejonowy ustaleń".

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Zarzuty kasacji nie są usprawiedliwione. W jej uzasadnieniu powołuje się ar-
gumenty nieodpowiednie do wskazanych podstaw. I tak zarzut naruszenia przepisu
art. 233 § 1 KPC nie został uzasadniony przez wskazanie, jakim dowodom Sąd dru-
giej instancji bezpodstawnie dał wiarę, a jakie niesłusznie pozbawił mocy dowodowej.
Sąd drugiej instancji nie prowadził postępowania dowodowego, a zatem dla skon-
struowania prawidłowej podstawy kasacyjnej konieczne byłoby powiązanie tego za-
rzutu z przepisem (przepisami) odnoszącym się do postępowania apelacyjnego.
Tymczasem w kasacji z tym zarzutem wiąże się rzekomo błędną ocenę proporcji na-
ruszeń zasad współżycia społecznego i niewłaściwego zachowania stron stosunku
pracy. Jest to płaszczyzna stosowania prawa materialnego. Tak przedstawiony pro-
blem sprowadza się do oceny prawidłowości subsumcji ustalonych faktów do hipote-
zy przepisu art. 45 § 2. Zdaniem Sądu Najwyższego, słusznie uznał Sąd Okręgowy w
zaskarżonym orzeczeniu, że powtarzające się przypadki nietrzeźwości powoda w
miejscu pracy czynią niecelowym (w rozumieniu art. 45 § 2 KP) przywrócenie go do
pracy, zważywszy, że wykonywał pracę w szkole, gdzie jego nietrzeźwość tym bar-
dziej była naganna jako mogąca wywołać zgorszenie i demoralizację młodzieży.
Wbrew zapatrywaniom autora kasacji, nie jest potrzebne udowodnienie złego wpływu
powoda na młodzież. Taka ocena jest uprawniona przez sam charakter placówki za-
trudniającej powoda. Natomiast dla uzasadnienia zarzutu naruszenia prawa mate-
rialnego skarżący powołuje się na brak dowodów ,,rzeczowych" na nietrzeźwość po-
woda w miejscu pracy. Niezależnie od tego mankamentu konstrukcyjnego, zarzut ten
jest niesłuszny. Dla ustalenia nietrzeźwości pracownika w pracy nie jest niezbędne
przeprowadzenie dowodów ,,rzeczowych". Okoliczność ta może być udowodniona
wszelkimi środkami dowodowymi. W kasacji nie wskazuje się zresztą z jakiego prze-
pisu miałyby wynikać ograniczenia dowodowe w tym zakresie. Na uzasadnienie za-
rzutu naruszenia art. 45 § 1 i art. 45 § 2 KP powołuje się też w kasacji trudną sytua-
cję życiową powoda, nie podając żadnych konkretów. Nie wiadomo więc, jakie oko-
liczności życiowe dotyczące powoda mogłyby podważyć pogląd o niecelowości
przywrócenia go do pracy.
Kasacja jako pozbawiona usprawiedliwionych podstaw podlegała zatem od-
daleniu (art. 39312 KPC).
========================================