- 1 -

Sygn. akt I PKN 75/96


W Y R O K
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 lutego 1997 r.

Sąd Najwyższy - Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - w
składzie następującym:

Przewodniczący SSN - Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca)
Sędziowie SN - Kazimierz Jaśkowski
- Walerian Sanetra
Protokolant: Zofia Zakrzewska
z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Witolda Bryndy

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 1997 r.
sprawy z powództwa Donaty Rodeckiej-Ratajczak
przeciwko Sądowi Rejonowemu w Kaliszu
o zapłatę
na skutek kasacji Ministra Sprawiedliwości S/C VII P 5320/927/95
od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Poznaniu
z dnia 19 października 1994 r., sygn. akt VI Pr 293/94
1. u c h y l a zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go
wyrok Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Środzie
Wielkopolskiej z dnia 27 września 1994 r., sygn. akt P
157/94 w punkcie I i III w częściach dotyczących
wynagrodzenia za okres od dnia 10 marca 1992 r. do dnia
31 maja 1992 r. i w tym zakresie przekazuje sprawę

- 2 -

Sądowi Rejonowemu-Sądowi Pracy w Środzie
Wielkopolskiej do ponownego rozpoznania.
2) o d d a l a kasację w pozostałej części.

U z a s a d n i e n i e
Donata Rodecka-Ratajczak wniosła pozew przeciwko Sądowi Rejonowemu w
Kaliszu o zasądzenie kwoty 11.021.490 zł (przed denominacją) w tym kwoty 4.891.200
zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za I kwartał 1992 r., 5.206.800 zł tytułem
wyrównania wynagrodzenia za kwiecień i maj 1992 r. i kwoty 863.430 zł tytułem
wyrównania nagrody z zakładowego funduszu nagród za 1992 r.
Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości.
Sąd Rejonowy w Środzie Wielkopolskiej wyrokiem z dnia 27 kwietnia 1994 r.
(sygnatura akt IV P 157/94) zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 10.907.430
zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za okres od 1 stycznia do 31 maja 1992
r. z odsetkami, oddalił powództwo w pozostałej części i orzekł o rygorze
natychmiastowej wykonalności.
W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że wynagrodzenie powódki - sędziego
Sądu Rejonowego w Kaliszu określa ustawa z 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju
sądów powszechnych oraz rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25
września 1990 r. w sprawie wynagrodzenia sędziów sądów powszechnych oraz
asesorów i aplikantów sądowych (Dz. U. Nr 66, poz. 392) oraz obwieszczenia Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego ogłaszające wysokość przeciętnego wynagrodzenia
w sferze produkcji materialnej w gospodarce narodowej w poszczególnych kwartałach.
Sąd Rejonowy uznał za niezgodny z Konstytucją przepis art. 16 ust. 2 ustawy z
dnia 25 stycznia 1992 r. o zasadach gospodarki finansowej państwa w 1992 r. (Dz. U. Nr
21, poz. 83) odwołując się do argumentacji zawartej w orzeczeniu Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 29 stycznia 1992 r. (K 15/91) dotyczącym art. 4 ust. 1 ustawy z
dnia 16 października 1991 r. o wynagrodzeniach w sferze budżetowej w 1991 r.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 19 października 1994 r. oddalił rewizję pozwanego od omówionego wyroku. Sąd
ten uznał, że przepis art. 71 § 1 i § 2 u.s.p. oraz jego wykładnia dokonana przez
Trybunał Konstytucyjny muszą prowadzić do wniosku, iż niedopuszczalne jest ustalenie

- 3 -

odmiennych zasad wynagradzania niż określone w art. 71 usp, albowiem prowadzi to do
naruszenia ochrony wynagrodzenia sędziego.
Przepis art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 25 stycznia 1992 r. o zasadach gospodarki
finansowej państwa w 1992 r.jako sprzeczny z art. 71 usp nie może wywierać skutków
prawnych, albowiem narusza prawo sędziego do wynagrodzenia, które zostało ustalone
w ustawie kreującej jego stosunek pracy. Sąd Wojewódzki powołał się przy tym
dodatkowo na przepis art. 18 k.p.
Minister Sprawiedliwości wniósł kasację od omówionego wyroku powołując się
na art. 12 ust. 1i 2 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i Prawo o
postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43,
poz. 189). Podniósł zarzuty rażącego naruszenia art. 3 § 2 k.p.c. (w brzmieniu sprzed 1
lipca 1996 r.), art. 16 pkt 6 ustawy z dnia 25 stycznia 1992 r. o zasadach gospodarki
finansowej państwa w 1992 r., art. 28 i 37 pkt 1 ustawy budżetowej na rok 1992 oraz
naruszenia interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Środzie
Wielkopolskiej z dnia 27 kwietnia 1994 r. sygn. akt IV P 157/94 w części uwzględniającej
powództwo w pkt I oraz pkt III i przekazanie sprawy w tym zakresie temu ostatniemu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja wniesiona na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie K.p.c. (czyli na podstawach i w terminach przewidzianych dla rewizji
nadzwyczajnej) podlega rozpoznaniu zgodnie z przepisami o kasacji.
W rozpoznawanej sprawie kasację należało uznać za uzasadnioną w znacznej
części.
W 1992 r. wysokość wynagrodzenia powódki była różnie ukształtowana w
okresach: od dnia 1 stycznia do dnia 9 marca i od dnia 10 marca do dnia 31 maja.
Według art. 16 pkt 2 ustawy z dnia 25 stycznia 1992 r. o zasadach gospodarki
finansowej państwa w 1992 r. (Dz. U. Nr 21, poz. 83), do czasu uchwalenia ustawy
budżetowej na 1992 r. do ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów Sądu
Najwyższego, sędziów sądów powszechnych i prokuratorów stosuje się przeciętne

- 4 -

wynagrodzenie w sferze produkcji materialnej w pierwszym kwartale 1991 r.
Orzeczeniem z dnia 30 listopada 1993 r., sygn. K 18/92 (OTK 1993 r. cz. II poz. 41)
Trybunał Konstytucyjny uznał ten przepis za sprzeczny z Konstytucją w zakresie
odnoszącym się do czasu przed jego wejściem w życie. W obwieszczeniu z dnia 15
czerwca 1994 r. (Dz. U. Nr 74, poz. 338) Prezes Trybunału ogłosił utratę mocy
obowiązującej omawianego przepisu w zakresie odnoszącym się do czasu przed jego
ogłoszeniem w Dzienniku Ustaw. Obejmuje to okres od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 9
marca 1992 r. , gdyż ustawa o zasadach gospodarki finansowej państwa w 1992 r.
została ogłoszona w Dzienniku Ustaw Nr 21 z dnia 10 marca 1992 r. Oznacza to, że we
wskazanym wyżej okresie powódka nabyła prawo do wynagrodzenia w wysokości
wynikającej z art. 71 prawa o ustroju sądów powszechnych. Wynagrodzenie to powinno
być ustalone na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w sferze produkcji materialnej w
gospodarce narodowej bez wypłat z zysku w I kwartale 1992 r. (tak uchwała Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 17 lutego 1993 r., sygn. W 4/92 - Dz. U. Nr 17, poz. 81, OTK
1993 r. cz. I poz. 15).
W okresie od dnia 10 marca 1992 r. do dnia 31 maja 1992 r. powódka nabyła
prawo do wynagrodzenia określonego w art. 16 ust. 2 ustawy o zasadach gospodarki
finansowej państwa w 1992 r.
W odniesieniu do okresu, w którym ustawa szczególna określała podstawę
obliczania wynagrodzenia powódki odmiennie, niż art. 71 Prawa o ustroju sądów
powszechnych, zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu I instancji są
sprzeczne z prawem, z wyjątkiem okresu od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 9 marca
1992 r.
Trybunał Konstytucyjny we wspomnianym orzeczeniu z 30 listopada 1993
r.zakwestionował jedynie retroaktywność opisanej ustawy, a nie samą zasadę ustalenia
wynagrodzenia sędziów odmiennie niż w ustawie o u.s.p.
Z tych wszystkich względów należało orzec jak w sentencji na mocy art.39312 §
1 i art. 39313 § 1 k.p.c. w związku z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o
zmianie Kodeksu postępowania cywilnego..., podzielając poglądy wyrażone już
wielokrotnie w orzecznictwie Sadu Najwyższego, np. w wyroku z 11 lipca 1996 r. I PRN
103/96 (dotąd nie publikowanym).